Hội thảo "Hiện trạng và đề xuất giải pháp giao khoán đất lâm nghiệp trong các công ty lâm nghiệp", ngày 25/4, tại Hà Nội. (Ảnh: Báo Nhân Dân)

Theo Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), việc giao khoán rừng và đất lâm nghiệp đã tạo động lực cho các cá nhân, hộ gia đình chủ động tổ chức sản xuất, phát triển kinh tế. Chủ trương này mang lại những thành quả đáng ghi nhận, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Hiệu quả thiết thực

Với hơn 15 triệu ha đất lâm nghiệp, chính sách giao khoán trên cả nước hiện áp dụng cho 7 nhóm đối tượng: hộ gia đình, cá nhân trong nước; tổ chức kinh tế; cơ quan, đơn vị nhà nước; tổ chức sự nghiệp công lập; doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; tổ chức phát triển quỹ đất; cộng đồng dân cư. Tại Bắc Giang, nơi có hơn 161 nghìn ha rừng và đất lâm nghiệp, phần lớn rừng sản xuất là rừng trồng, được các công ty lâm nghiệp giao khoán cho cán bộ, hộ gia đình, cá nhân chăm sóc và khai thác theo hướng bền vững.

Những năm qua, nhờ ứng dụng khoa học kỹ thuật và cơ giới hóa, năng suất gỗ tăng từ 75-80 m³/ha/chu kỳ lên 110-125 m³. Đồng thời, các công ty đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai, tài sản và lập phương án sử dụng hiệu quả.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Giang, bốn công ty lâm nghiệp gồm Yên Thế, Lục Ngạn, Mai Sơn và Lục Nam đã được phê duyệt phương án sử dụng đất, hoàn tất đo đạc, lập bản đồ địa chính và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hơn 6.000 ha. Chính sách giao khoán đất lâm nghiệp những năm qua giúp tạo việc làm, tăng thu nhập cho hàng trăm lao động địa phương. Tuy nhiên, hiện vẫn có sự chồng chéo khi áp dụng đồng thời nhiều nghị định (số 01/CP năm 1995, số 135/2005/NĐ-CP, số 168/2016/NĐ-CP) với các hình thức khoán khác nhau: theo chu kỳ cây trồng, công đoạn sản xuất, hoặc kéo dài đến 50 năm.

Cũng như Bắc Giang, Cà Mau được xác định là vùng trọng điểm phát triển lâm nghiệp, có quy mô lớn về diện tích rừng và đất lâm nghiệp khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp U Minh Hạ hiện đang quản lý hơn 24 nghìn ha đất lâm nghiệp trải dài trên địa bàn 7 xã. Chính sách giao khoán đất lâm nghiệp đã giải quyết vấn đề đất sản xuất, canh tác cho hộ nghèo, hộ chính sách có công, đồng bào dân tộc thiểu số.

Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp U Minh Hạ Trần Ngọc Thảo cho biết, thu nhập nông hộ ngày càng tăng nhờ năng suất rừng trồng đạt từ 90-180 m³/ha/chu kỳ, đáp ứng nhu cầu nguyên liệu chế biến gỗ. Việc chuyển đổi từ rừng tràm quảng canh sang mô hình kê liếp giúp giảm ngập úng, tăng gấp đôi sản lượng.

Ngoài nguồn thu từ trồng, khai thác, vận chuyển, tiêu thụ lâm sản, các hộ còn kết hợp mô hình lâm nghiệp-ngư nghiệp: lấy mật ong, trồng cây dược liệu, rau màu, nuôi thủy sản dưới tán rừng… giúp tăng thu nhập trung bình thêm 3 triệu đồng/ha/năm, ổn định sinh kế cho 2.418 hộ. Giao khoán đất lâm nghiệp còn góp phần nâng độ che phủ rừng lên 70%, bảo tồn đa dạng sinh học, điều hòa khí hậu và tạo điều kiện phát triển nông-lâm-ngư nghiệp kết hợp du lịch sinh thái.

Nâng cao hiệu quả giao khoán đất lâm nghiệp

Thực hiện chủ trương sắp xếp, đổi mới và phát triển các công ty lâm nghiệp, công tác tổ chức sản xuất, giao nhận khoán đất thời gian qua đã có chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, tài nguyên rừng. Tuy nhiên, việc thay đổi chính sách giao khoán qua các Nghị định số 01-CP, số 135/2005/NĐ-CP và số 168/2016/NĐ-CP còn vướng mắc do thiếu hướng dẫn chi tiết, gây khó khăn trong quá trình chuyển tiếp.

Theo chuyên gia Tổ chức Forest Trends Tô Xuân Phúc, hiện nhiều công ty lâm nghiệp vẫn áp dụng đa dạng hình thức khoán, trong đó có cả những hình thức đã hết hiệu lực. Nhiều hộ dân không hợp tác ký kết hợp đồng theo quy định mới tại Nghị định số 168/2016/NĐ-CP, do từng đầu tư dài hạn trên diện tích khoán theo Nghị định số 01-CP và số 135/2005/NĐ-CP nhưng chưa có cơ chế đền bù tài sản, cây trồng.

Trong khi đó, các công ty lâm nghiệp thiếu cơ sở pháp lý để thanh lý hợp đồng cũ. Một số hộ có tâm lý chờ bàn giao đất về địa phương để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Việc xây dựng, quản lý và giám sát hợp đồng ở một số công ty còn lỏng lẻo, xử lý vi phạm chưa nghiêm, kéo dài trong nhiều năm.

Hội thảo "Hiện trạng và đề xuất giải pháp giao khoán đất lâm nghiệp trong các công ty lâm nghiệp", ngày 25/4, tại Hà Nội.

Chủ tịch Hội Khoa học kinh tế nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Công Tuấn cho biết, một số hộ dân chưa chấp hành đúng quy định hợp đồng, nhiều diện tích rừng trồng đặc dụng, phòng hộ không đủ mật độ cây gỗ lớn hoặc chất lượng thấp do bị cây phù trợ, cây công nghiệp, cây ăn quả lấn át; thậm chí có trường hợp cây gỗ lớn bị hủy hoại. Một số hộ còn tự ý khai thác rừng để chuyển sang trồng sai loài như sầu riêng, cà-phê. Trong khi đó, chính sách hỗ trợ trồng rừng gỗ lớn hiện chưa đủ sức hấp dẫn: mức hỗ trợ chỉ 8 triệu đồng/ha đối với cây đa mục đích, cây bản địa (khai thác sau 10 năm), và 5 triệu đồng/ha cho cây gỗ nhỏ, cây phân tán (khai thác trước 10 năm).

Phó Chủ tịch Hội Khoa học kinh tế nông nghiệp và Phát triển nông thôn Dương Xuân Triệu đề xuất sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định số 168/2016/NĐ-CP theo hướng tăng quyền chủ động sản xuất, kinh doanh cho các công ty lâm nghiệp nhà nước; đồng thời, quy định rõ việc xử lý vi phạm hợp đồng nhận khoán, đơn phương chấm dứt hợp đồng với diện tích đã bị thu hồi chuyển về địa phương. Bên cạnh đó, cần ban hành hướng dẫn cụ thể về định giá, bồi thường tài sản trên đất như cây trồng, nhà tạm, sân phơi, giếng nước, chuồng trại khi thanh lý hợp đồng.

Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp U Minh Hạ Trần Ngọc Thảo kiến nghị, cần có chính sách mới theo hướng trao quyền cho doanh nghiệp lựa chọn đối tượng nhận khoán; cho phép chuyển nhượng thành quả lao động để ký kết hợp đồng mới, tạo cơ sở pháp lý và ổn định sản xuất; đồng thời, đề xuất bỏ quy định bắt buộc đấu giá lâm sản trong một số trường hợp, bởi quy trình hồ sơ phức tạp, kéo dài thời gian, gây lỡ cơ hội thị trường, ảnh hưởng đến giá bán và tiến độ trồng rừng.

Theo nongnghiep.vn