Biển là cái nôi của sự sống, là nhân tố hết sức quan trọng đảm bảo tính bền vững của quá trình phát triển kinh tế và xã hội. Nhận thức về biển và phát triển bền vững kinh tế biển (KTB) trên thế giới ngày càng rõ ràng hơn với nhiều chuyển biến tích cực qua thời gian. Chiến lược biển của nhiều quốc gia đã nhấn mạnh tới nội hàm quan trọng là phát triển kinh tế biển và các thể chế quản lý biển. Việt Nam là một quốc gia biển với đường bờ biển dài 3.260 km gồm nhiều đảo và quần đảo, có trữ lượng lớn về hải sản, khoáng sản, dầu mỏ, có vị trí chiến lược về giao thông, quốc phòng,… Biển, đảo nước ta có tiềm năng rất lớn về phát triển kinh tế. Đặc biệt, trong Thế kỷ XXI-Thế kỷ của biển và đại dương - Thế kỷ tiến ra biển của loài người thì Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng việc phát huy thế mạnh của biển để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Một trong những cách để các quốc gia trên thế giới hầu hết sử dụng nhằm minh chứng và khẳng định chủ quyền biển đảo là đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền về

Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 25/6/2015. Sau gần 10 năm triển khai, bên cạnh những kết quả đạt được cũng bộc lộ một số hạn chế, bất cập, như: việc xây dựng các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật còn gặp nhiều khó khăn, chồng chéo với các văn bản quy phạm pháp luật khác; nguồn lực cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật còn hạn chế, chưa đáp ứng được với nhu cầu thực tiễn…

Các hệ sinh thái biển và ven biển không chỉ cô lập và lưu trữ một lượng lớn CO2, mà còn bảo vệ các bờ biển và cộng đồng khỏi tác động của biến đổi khí hậu; cung cấp thực phẩm, phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường sống của con người,... Do đó, việc bảo vệ đa dạng sinh học (ĐDSH) và hệ sinh thái biển là yêu cầu cấp thiết hiện nay.

Công tác điều tra cơ bản địa chất về tài nguyên khoáng sản cần được thực hiện đi trước một bước và phải tiến hành đồng thời với điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất môi trường, địa chất tai biến, địa chất khoáng sản biển, nghiên cứu các chuyên đề về địa chất và khoáng sản trên lãnh thổ và lãnh hải; ưu tiên thực hiện các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Trong đó mục tiêu hàng đầu là: Lập bản đồ địa chất và điều tra khoáng sản tỷ lệ 1:500.000 đạt 90% diện tích đất liển và tỷ lệ 1:500.000 ở phần Lãnh hải đến độ sâu 100m nước, tỷ lệ 1:50.000 đến 1:100.000 một phần diện tích biển đới ven bờ đến độ sâu 0-30m nước nhằm làm rõ hơn về cấu trúc địa chất, mức độ phân bố khoáng sản và khoanh định các diện tích có triển vọng về khoáng sản làm cơ sở cho việc quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Trong bối cảnh và xu hướng phát triển năng lượng xanh và bền vững trên toàn cầu, điện gió ngoài khơi là “bệ phóng” cho phát triển kinh tế biển ở các quốc gia có biển. Việt Nam sở hữu nguồn tài nguyên điện gió biển đáng kể, được các nhà đầu tư quốc tế quan tâm, đặc biệt khi có các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ từ Đảng và Nhà nước. Do đó, chúng ta cần có những định hướng chiến lược quan trọng trong việc khai thác nguồn năng lượng này, tạo động lực phát triển cho các ngành kinh tế biển, đồng thời giúp Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm điện gió ngoài khơi của khu vực và thế giới. TS. Dư Văn Toán, Viện Khoa học môi trường, biển và hải đảo, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chia sẻ với phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường xung quanh nội dung này.

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với không ít các vấn đề về phát triển, Việt Nam không chỉ đối mặt với những thách thức chung mà còn là một nước đang phát triển nhanh nên phải đối mặt với các nguy cơ của bẫy thu nhập trung bình, nguy cơ bỏ lỡ cơ hội vàng để phát triển vươn lên, các vấn đề về dịch bệnh, ô nhiễm môi trường,… Trước bối cảnh đó, phát triển kinh tế biển nổi lên như là một động lực tăng trưởng mới, bù đắp vào sự tăng trưởng chậm lại của kinh tế nội địa, đồng thời, cũng là giải pháp để các quốc gia gia tăng ảnh hưởng tại các vùng biển, hải đảo, đặc biệt là các khu vực có nguồn lợi hải sản, trữ lượng tài nguyên, dầu mỏ lớn, các khu vực có tranh chấp và các khu vực có các tuyến thương mại quan trọng của thế giới.

Phát triển kinh tế biển xanh đang là xu hướng tất yếu toàn cầu và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này. Đây cũng là giải pháp nhằm hiện thực hóa mục tiêu đưa đất nước thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển và đạt cơ bản các tiêu chí về phát triển bền vững kinh tế biển.

Hoạt động nhận chìm ở biển là lĩnh vực mới trong quản lý biển, hải đảo song là nhu cầu của hoạt động kinh tế để Việt Nam vươn ra biển lớn. Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện trong thời gian qua cho thấy còn nhiều những khó khăn, vướng mắc và hạn chế nhất định.

Việt Nam có đường bờ biển dài khoảng 3.260 km với khoảng 4.000 hòn đảo lớn, nhỏ với các kiểu hệ sinh thái điển hình ven biển, có năng suất sinh học cao như rạn san hô, thảm cỏ biển, rừng ngập mặn,… là nơi sinh sống của khoảng 667 loài rong/cỏ biển, 94 loài thực vật ngập mặn, hơn 6.000 loài sinh vật đáy, hơn 400 loài san hô, 657 loài sinh vật phù du, hơn 2.000 loài cá, 15 loài rắn biển, 5 loài rùa biển, 12 loài thú biển, 43 loài chim nước,… tạo nên hệ sinh thái đa dạng và nguồn lợi sinh vật dồi dào. Tuy nhiên, trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, việc phát triển gắn với bảo tồn biển Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn, dẫn đến suy giảm tài nguyên. Do đó, cần có những giải pháp đảm bảo hài hòa giữa mục tiêu phát triển kinh tế với bảo tồn và phát triển bền vững.

Nghị quyết 36 đặt mục tiêu cụ thể đến năm 2030 các ngành kinh tế thuần biển đóng góp 10% GDP cả nước; kinh tế của 28 tỉnh, thành phố ven biển ước đạt 65-70% GDP cả nước,… Nhằm hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết, nhiều tỉnh thành ven biển đã đưa ra hàng loạt quyết sách, nhằm đưa nền kinh tế biển của tỉnh tiến tới phát triển bền vững.

Khoản 2 Điều 50 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đạo quy định “Bộ Tài nguyên và Môi trường, bộ, cơ quan ngang bộ, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có biển trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm đánh giá kết quả hoạt động kiểm soát ô nhiễm biển và hải đảo; công khai kết quả đánh giá trên trang thông tin điện tử của cơ quan mình”. Tuy nhiên, do chưa có quy định cụ thể về việc thực hiện hoạt động kiểm soát ô nhiễm môi trường biển và hải đảo đối với các bộ và cơ quan ngang bộ khác (Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp...) nên việc thực hiện đánh giá kết quả hoạt động kiểm soát ONMT biển và hải đảo chủ yếu chỉ được thực hiện bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có biển.

Nước ta có trên 3.260 km đường bờ biển và trên 3.000 hòn đảo lớn nhỏ (gồm 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa) được đánh giá là một trong những quốc gia có tiềm năng và lợi thế lớn về tài nguyên biển và hải đảo. Vì vậy, việc kiểm tra, giám sát để bảo vệ tài nguyên, môi trường biển phải thường xuyên, nghiêm minh và luôn đặt ra cho các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương những bài toán pháp lý đồng bộ. Để nâng cao hiệu quả phối hợp trong xây dựng, thực hiện pháp luật về quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường biển, hải đảo, những năm qua, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ban ngành, trong đó với với Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam, với Cục Cảnh sát Biển triển khai nhiều nội dung và đạt được những kết quả tích cực.

Tỉnh Phú Yên với đường bờ biển dài hơn 189 km, không chỉ nổi tiếng với nguồn tài nguyên thủy sản phong phú mà còn sở hữu tiềm năng dược liệu biển. Dù có nhiều cơ hội phát triển, ngành dược liệu biển tỉnh Phú Yên hiện vẫn đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Những kết quả bước đầu đầy triển vọng cùng với những vướng mắc trong quá trình phát triển sẽ là nền tảng cho các giải pháp tháo gỡ nhằm thúc đẩy ngành này phát triển bền vững.

Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa ban hành Thông tư số 30/2024/TT-BTNMT Quy định kỹ thuật điều tra, khảo sát hải văn, môi trường vùng ven bờ và hải đảo. Thông tư này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 27/1/2025 và áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện các hoạt động điều tra, khảo sát hải văn, môi trường vùng biển ven bờ và hải đảo của Việt Nam.

Sáng 15/12, tại TP. Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức Hội nghị Công bố Quy hoạch tổng thể khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên vùng bờ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và triển khai tổng kết Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo.

Ngày 6/12, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Minh Ngân đã chủ trì cuộc họp Ban Soạn thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 40/2016/NĐ-CP và Nghị định số 11/2021/NĐ-CP quy định việc giao các khu vực biển nhất định cho tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng tài nguyên biển.