Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, công nghệ, đổi mới sáng tạo và tư duy phát triển bền vững đang trở thành những trụ cột chiến lược giúp doanh nghiệp Việt thích ứng, nâng cao năng lực cạnh tranh và từng bước khẳng định vị thế trên thị trường khu vực và quốc tế. Đặc biệt, xu hướng “xanh hóa”, tức là tối ưu hóa quy trình sản xuất và kinh doanh trên nền tảng thân thiện môi trường, giảm phát thải, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên đang trở thành một yêu cầu bắt buộc trong chuỗi cung ứng toàn cầu, chứ không còn là lựa chọn.

Chuyển đổi xanh trong nông nghiệp - Bắt đầu từ “người nông dân hạnh phúc”

Là một ngành gắn bó trực tiếp với thiên nhiên, khí hậu và sức khỏe cộng đồng, nông nghiệp chính là “tiền tuyến” quan trọng của tiến trình phát triển bền vững. Tuy nhiên, chuyển đổi xanh trong nông nghiệp không thể chỉ là việc đưa máy móc hiện đại vào cánh đồng hay thay phân hóa học bằng phân hữu cơ. Đó là một quá trình sâu sắc đòi hỏi sự chuyển biến từ tư duy đến hành động, từ cá nhân người sản xuất đến toàn bộ hệ sinh thái hỗ trợ nông nghiệp.

Những sản phẩm thân thiện với môi trường của MEVI được giới thiệu tại hội thảo

Tại hội thảo “Đổi mới để phát triển bền vững”, bà Nguyễn Thị Thu - Trưởng làng Nông nghiệp thông minh Techfest Quốc gia, nhà sáng lập hệ sinh thái MEVI – đã đưa ra một góc nhìn đáng suy ngẫm. Theo bà, một trong những bất cập lớn hiện nay là nhiều người nông dân mạnh dạn đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại, nhưng lại không được đào tạo bài bản để vận hành, dẫn đến việc chỉ khai thác được dưới 10% công suất.

Hệ sinh thái MEVI, trong khuôn khổ Đề án 844 của Chính phủ, đã tiên phong xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, nâng cao năng lực quản trị, sản xuất và tiếp thị sản phẩm nông nghiệp bền vững. Với hơn 80 tư vấn viên đang hoạt động tại các tỉnh miền núi như Lào Cai, Sơn La, Lạng Sơn, MEVI đã trực tiếp hỗ trợ nông dân chuyển đổi mô hình sản xuất – từ truyền thống sang hiện đại, từ bị động sang chủ động.

Bên cạnh công nghệ, yếu tố sức khỏe cộng đồng cũng được đặt ở vị trí trung tâm. Thống kê của Bộ Y tế cho thấy mỗi năm Việt Nam có trên 180.000 ca mắc ung thư mới, trong đó một tỷ lệ không nhỏ có liên quan đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất tồn dư trong thực phẩm. Khảo sát thực tế tại một số địa phương ngoại thành Hà Nội cho thấy hơn một nửa số học viên nông nghiệp có lượng hóa chất trong máu vượt mức cho phép – một cảnh báo mạnh mẽ về tác động tiêu cực từ sản xuất nông nghiệp không an toàn.

Chuyển đổi xanh, vì vậy, không chỉ là “giải pháp kỹ thuật” mà còn là cam kết đạo đức, trách nhiệm xã hội và chiến lược lâu dài vì con người. Bà Thu nhấn mạnh rằng, để chuyển đổi xanh thành công, cần đặt nông dân – người sản xuất trực tiếp – vào trung tâm, giúp họ thực sự hạnh phúc, có đời sống tốt, có tri thức và động lực nội tại. “Trước khi chuyển đổi xanh, hãy để người nông dân được sống hạnh phúc” – một thông điệp vừa nhân văn vừa mang tính chiến lược, khẳng định tầm nhìn phát triển bền vững phải gắn với quyền lợi thực chất của người lao động.

Nhiều loại nông sản sạch đã được xuất khẩu sang Thái Lan

Bệ phóng Thái Lan và mô hình xuất khẩu tích hợp đa kênh

Thế giới đang chuyển động theo một chuỗi những biến động địa chính trị, dịch chuyển chuỗi cung ứng và tái cấu trúc chiến lược thương mại toàn cầu. Trong bối cảnh ấy, Việt Nam đang có cơ hội để định vị lại vai trò trong bản đồ xuất khẩu quốc tế – nhưng chỉ khi doanh nghiệp trong nước đủ bản lĩnh, đổi mới kịp thời và chuyển dịch theo xu hướng xanh và số hóa.

Theo ông Trịnh Bá Dương - Giám đốc chương trình Ready2Thai, Chủ tịch mạng lưới AseanHub – ba trụ cột gồm: đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và chuyển đổi xanh - số đang là “bộ ba thần tốc” giúp doanh nghiệp tăng tốc. Đặc biệt, thị trường Thái Lan được ví như một “cầu nối chiến lược” để hàng hóa Việt chạm đến các thị trường chất lượng cao như Nhật Bản, Trung Đông và EU.

Từ năm 2024, mô hình “Hybrid Integrated Export” đã được phát triển nhằm giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế một cách linh hoạt, tiết kiệm và chủ động hơn. Mô hình này được tích hợp vào hệ sinh thái AseanHub – nơi tập hợp các chương trình hợp tác khu vực như CLMVT Connec, Start-up & Scale-up, YEN-D (Mạng lưới doanh nhân trẻ ASEAN)… AseanHub cung cấp chuỗi hỗ trợ toàn diện từ truyền thông, tổ chức sự kiện, kết nối nhà đầu tư, huấn luyện chuyên sâu đến tìm kiếm đối tác quốc tế.

Đặc biệt, với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đây là nền tảng hữu hiệu để tránh lệ thuộc vào một vài thị trường truyền thống, đồng thời xây dựng thương hiệu quốc tế theo cách bài bản. Mỗi mắt xích trong chuỗi cung ứng, mỗi sản phẩm xanh - sạch - thông minh đều có cơ hội bước ra thế giới, nếu được hỗ trợ bởi hệ sinh thái phù hợp.

Công nghệ vì môi trường và sức khỏe cộng đồng: Câu chuyện của Nano Airpurity

Cùng với nông nghiệp và xuất khẩu, một mảng chiến lược khác của chuyển đổi xanh chính là các sản phẩm công nghệ gắn với sức khỏe cộng đồng. Trong bối cảnh hậu COVID-19 và khủng hoảng môi trường, tiêu chuẩn sống của người tiêu dùng đang thay đổi nhanh chóng, hướng tới không gian sống sạch, an toàn và thân thiện môi trường.

Ông Trần Công Hoà – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Mai Hoa - đã đi tiên phong trong chiến lược này với sản phẩm Nano Airpurity. Đây là công nghệ kháng khuẩn, khử mùi và lọc không khí cao cấp, sản xuất tại Hàn Quốc, sử dụng vải không dệt thân thiện môi trường và lớp phủ nano vô cơ có khả năng tiêu diệt 99,99% vi khuẩn, bụi mịn.

Sản phẩm đã vượt qua các tiêu chuẩn kiểm định khắt khe từ FDA (Hoa Kỳ), CE (Châu Âu), FITI (Nhật Bản), KCL (Hàn Quốc), được phân phối độc quyền tại Việt Nam. Doanh nghiệp cung cấp ba nhóm sản phẩm chính: cho gia đình, lớp học, văn phòng; cho không gian công cộng như tay nắm cửa, thang máy, quầy giao dịch; cho các tổ chức/doanh nghiệp làm quà tặng truyền thông xanh.

ESG (Environmental – Social – Governance) là nền tảng định hướng của Mai Hoa, không chỉ để khẳng định giá trị thương hiệu mà còn thu hút vốn đầu tư bền vững. Như ông Hoà nhận định: “Trong thời đại sức khoẻ và môi trường được đặt ở trung tâm, doanh nghiệp phải có trách nhiệm tạo ra giá trị lâu dài chứ không chỉ là lợi nhuận ngắn hạn”.

Chiến lược truyền thông và xuất khẩu: Kể câu chuyện thương hiệu Việt một cách thông minh

Trong thời đại mà thông tin và cảm xúc có thể lan truyền tức thì, truyền thông và marketing không chỉ là phương tiện giới thiệu sản phẩm mà đã trở thành vũ khí chiến lược để xây dựng niềm tin và định vị thương hiệu trên toàn cầu.

Chuyên gia Nguyễn Ngọc Linh – Founder Easy Export – cho rằng: yếu tố quyết định trong xuất khẩu hiện nay không chỉ là chất lượng sản phẩm, mà là khả năng “gây hấp dẫn” để khách hàng quốc tế chủ động tìm đến doanh nghiệp Việt. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải kể được câu chuyện thương hiệu một cách chân thực, rõ ràng và có trách nhiệm xã hội.

Không chỉ vậy, chiến lược tiếp cận ngược (reverse marketing) – tức tạo giá trị đủ lớn để khách tự tìm đến – cũng đang phát huy hiệu quả, nhất là trong các thị trường cao cấp. Doanh nghiệp cần hiện diện vững vàng trên nền tảng số: website chuyên nghiệp, mạng xã hội quốc tế, sàn TMĐT toàn cầu… Đồng thời, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích thị trường, lập kế hoạch xuất khẩu hay dự báo xu hướng giúp doanh nghiệp chủ động hơn, tiết kiệm nguồn lực và tối ưu hóa hoạt động.

Tuy nhiên, ông Linh cũng nhấn mạnh: “Công nghệ là công cụ. Con người – với tư duy đổi mới và bản lĩnh thích ứng – mới là chìa khóa quyết định thành bại.”

Mội trong số những lực lượng tiên phong trong công cuộc xanh hóa nền kinh tế

Việt Nam - từ “người theo sau” thành “người dẫn đầu xanh”

Trong nhiều thập kỷ, Việt Nam thường được biết đến như một quốc gia sản xuất dựa vào lao động giá rẻ, gia công sản phẩm theo chuỗi giá trị toàn cầu và phần lớn tham gia ở khâu giá trị thấp. Nhưng trong thời đại mới – nơi mà tiêu chí phát triển bền vững, trách nhiệm môi trường và số hóa chuỗi cung ứng được đặt lên hàng đầu – vị thế của Việt Nam đang đứng trước một cơ hội mang tính bước ngoặt: từ “người theo sau” trở thành “người dẫn đầu xanh”.

Thế giới đang tái định hình toàn diện chuỗi giá trị, dịch chuyển dòng vốn, công nghệ và đầu tư về những quốc gia đáp ứng được yêu cầu tăng trưởng xanh, giảm phát thải, tiêu chuẩn ESG. Trong khi đó, Việt Nam lại sở hữu những lợi thế đặc biệt: nguồn lực tự nhiên phong phú; dân số trẻ, năng động và cởi mở với đổi mới; cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ về trung hòa carbon vào năm 2050; cùng hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo đang phát triển nhanh chóng.

Những mô hình, bài học và chia sẻ tại hội thảo “Đổi mới để phát triển bền vững” đã vẽ nên một bức tranh đầy kỳ vọng cho doanh nghiệp Việt: đó là cơ hội thực sự để trở thành lực lượng tiên phong trong công cuộc xanh hóa nền kinh tế, nếu biết kết hợp hài hòa giữa công nghệ, tư duy toàn cầu và trách nhiệm xã hội.

Từ những cánh đồng công nghệ cao ở miền núi phía Bắc, những sản phẩm công nghệ khử khuẩn bảo vệ không khí đô thị, đến các mô hình xuất khẩu tích hợp trên nền tảng số tại Thái Lan - tất cả đều cho thấy một thế hệ doanh nghiệp đang chuyển mình mạnh mẽ. Họ không chỉ “làm hàng” mà còn biết kể câu chuyện thương hiệu, khẳng định giá trị bản sắc và hành động vì một tương lai bền vững.

Chuyển đổi xanh không chỉ là một chiến lược tồn tại, mà là đòn bẩy phát triển dài hạn. Đó là hành trình đi từ nhận thức đúng đắn đến đổi mới quyết liệt, từ thay đổi mô hình vận hành đến kết nối hợp tác chặt chẽ trong nước và quốc tế. Hành trình này không dễ, nhưng nếu đi đúng hướng, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể vươn ra toàn cầu với tư cách là người kiến tạo giải pháp, chứ không còn chỉ là người làm theo đơn đặt hàng.

Mục tiêu trở thành “người dẫn đầu xanh” không còn xa vời nếu Việt Nam thiết lập được một hệ sinh thái phát triển toàn diện, trong đó: (1) Chính phủ chủ động ban hành chính sách ưu đãi xanh, mở rộng thị trường tín chỉ carbon, giảm rào cản hành chính; (2) Doanh nghiệp tiên phong trong đổi mới công nghệ, minh bạch quy trình sản xuất, xây dựng thương hiệu gắn với ESG; (3) Người tiêu dùng nâng cao ý thức tiêu dùng bền vững, ủng hộ sản phẩm có trách nhiệm với môi trường; (4) Và đặc biệt, hệ thống truyền thông và giáo dục đóng vai trò lan tỏa tư tưởng xanh - sạch - nhân văn như một tiêu chuẩn sống mới.

Nếu kết nối các nỗ lực này thành một chiến lược quốc gia rõ ràng, đồng bộ và dài hạn, Việt Nam không chỉ bắt kịp mà còn có thể đi đầu trong làn sóng phát triển xanh tại khu vực Đông Nam Á - nơi nhu cầu tiêu dùng bền vững và đầu tư xanh đang gia tăng mạnh mẽ.

Từ “người theo sau”, Việt Nam có thể và xứng đáng trở thành “người dẫn đầu xanh” - không chỉ trong lĩnh vực xuất khẩu, mà cả trong tư tưởng phát triển, cách ứng xử với tài nguyên và trách nhiệm với thế hệ tương lai. Và chính những doanh nghiệp hôm nay, nếu đủ khát vọng, đủ đổi mới và đủ bản lĩnh, sẽ là lực lượng kiến tạo nên chương mới cho nền kinh tế Việt Nam: bản lĩnh hơn, xanh hơn, có trách nhiệm và có tầm ảnh hưởng toàn cầu.

Nguyễn Thanh Sang