Với đặc điểm sinh trưởng khỏe, cho thu hoạch búp liên tục trong năm (6 - 8 lứa/năm), thích nghi rộng với các điều kiện về đất đai, khí hậu, đặc biệt là đất đồi núi, là đồ uống phổ biến với thị trường tiêu thụ rộng (cả nội tiêu và xuất khẩu), cây chè đã khẳng định được vị thế xứng đáng trong quá trình phát triển và đem lại nguồn kinh tế cho tỉnh Lâm Đồng.

Để giúp người trồng chè mở rộng thị trường tiêu thụ ở trong nước và xuất khẩu, việc canh tác chè an toàn, chất lượng cao theo tiêu chuẩn hữu cơ là hướng đi cần thiết, đáp ứng nhu cầu sử dụng sản phẩm nông nghiệp hữu cơ nói chung và sản phẩm chè hữu cơ nói riêng.

Mô hình sản xuất chè hữu cơ gắn với liên kết theo chuỗi giá trị tại Lâm Đồng

Xuất phát từ thực tế trên, năm 2023, Dự án Khuyến nông Trung ương về “Xây dựng mô hình sản xuất chè hữu cơ, liên kết theo chuỗi giá trị tại tỉnh Lâm Đồng” đã được Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng phối hợp với Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Bảo Lâm (cũ) triển khai thực hiện ở xã Lộc Quảng. Dự án tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình tổ chức sản xuất và chế biến chè như: Quy trình sản xuất áp dụng theo hữu cơ nhằm đảm bảo sản phẩm chè không chứa các tác nhân gây bệnh như chất độc sinh học và hóa chất; có thể truy xuất nguồn gốc đảm bảo tính an toàn của sản phẩm; xây dựng mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị gắn sơ chế, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm.

Dự án được thực hiện với quy mô 10 ha chè chất lượng cao (giống chè Tứ Quý) tại xã Lộc Quảng với 10 hộ tham gia. Sau thời gian thực hiện mô hình chuyển từ phương thức canh tác truyền thống sang hữu cơ, bước đầu nhận thấy, tuy cây chè sinh trưởng và phát triển chậm, năng suất giảm so với chè canh tác truyền thống (chỉ bón phân hữu cơ vi sinh và phân chuồng đã được ủ hoai mục) nhưng chất lượng chè có thể nói là vượt trội so với canh tác truyền thống.

Cụ thể, sau gần 2 năm thực hiện dự án, người dân đã được hướng dẫn kỹ thuật, tập huấn áp dụng quy trình canh tác chè hữu cơ. Qua đó, hệ sinh thái vườn chè đã được cải thiện như: Các chất hữu cơ trong đất đã dần được cải thiện, đất có độ tơi xốp, vi sinh vật hoạt động mạnh, làm tăng cường sức đề kháng cho cây chè giúp cho cây sinh trưởng khỏe. Giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bảo vệ sức khoẻ người sản xuất, người tiêu dùng và bảo vệ môi trường sinh thái.

Mô hình làm thay đổi tập quán canh tác chè của người dân từ canh tác truyền thống sang thâm canh cây chè theo hướng hữu cơ

Về sinh trưởng phát triển, năng suất: Cây chè khỏe hơn, lá có độ bóng, dày hơn...  Qua theo dõi diễn biến sâu, bệnh hại chè cho thấy, ở mô hình và trồng truyền thống đều xuất hiện các đối tượng gây hại như rầy xanh, bọ cánh tơ, bọ xít muỗi, bệnh phồng lá chè, bệnh chấm xám... đặc biệt vào mùa mưa, các bệnh do nấm gây hại nặng ở các hộ tham gia mô hình. Tuy nhiên, do đã được phu thuốc bảo vệ thực vật sinh học nên đã làm giảm sự gây hại của sâu, bệnh hại. Hiện nay, các sản phẩm chè hữu cơ đã được các công ty ở địa phương thu mua giá cao hơn với các sản phẩm chè sản xuất truyền thống, đáp ứng một phần cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Giá chè búp tươi bình quân được các công ty thu mua với giá 28.000 đồng/kg, trong khi giá của chè canh tác truyền thống là 26.000 đồng/kg. Đến nay, diện tích chè mô hình đang sinh trưởng và phát triển tốt, người dân không phải tiếp xúc với thuốc hóa học, giảm ô nhiễm môi trường nên đã khuyến khích người nông dâm trồng chè yên tâm chuyển sang sản xuất chè hữu cơ.

Để hỗ trợ người dân canh tác chè hữu cơ một cách hiệu quả, thời gian qua, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng đã cử các cán bộ kỹ thuật phối hợp với các địa phương, tổ hợp tác sản xuất chè hữu cơ hỗ trợ vật tư cho các hộ tham gia mô hình; hướng dẫn ghi chép, khắc phục các điểm chưa phù hợp; hướng dẫn thanh tra giám sát nội bộ; tư vấn chăm sóc cây chè… theo tiêu chuẩn chè hữu cơ dựa trên 4 nguyên tắc sản xuất nông nghiệp hữu cơ, đó là: nguyên tắc sức khỏe, sinh thái, công bằng và cẩn trọng cho các tổ hợp tác, hợp tác xã cũng như phối hợp với các địa phương tổ chức đánh giá, cấp chứng nhận sản xuất chè hữu cơ theo...

Chè là cây công nghiệp dài ngày đem lại nguồn thu nhập ổn định cho người nông dân

Có thể thấy, sau gần 2 năm triển khai mô hình đã ghi nhận được những kết quả ban đầu đó là, thu nhập của người dân được tăng lên, đặc biệt, hiệu quả của mô hình là làm thay đổi tập quán canh tác chè của người dân từ canh tác truyền thống sang thâm canh cây chè theo hữu cơ, sản xuất hàng hóa nhằm mang lại năng suất, chất lượng cao... Trên cơ sở đó, tăng hiệu quả cho ngành sản xuất chè, kết quả này sẽ mở ra triển vọng mở rộng thành vùng nguyên liệu chè hữu cơ chất lượng, khai thác có hiệu quả tiềm năng đất đai, lao động, có nguồn nguyên liệu chè chất lượng cao cho các nhà máy chế biến chè trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng nhằm cung cấp sản phẩm chè chất lượng cao cho thị trường trong nước và xuất khẩu, giúp nâng cao thu nhập cho người trồng chè, hướng đến phát triển nông nghiệp xanh, bền vững.

                                                 Sơn Hải