Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam cùng lãnh đạo Bộ Nông nghiệp bang Iowa chứng kiến lễ ký kết Bản ghi nhớ hợp tác thương mại nông lâm thủy sản. (Ảnh: Đoàn đàm phán).

Chuyến công tác của Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cùng đoàn đại biểu đến Hoa Kỳ không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho cả hai quốc gia mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, thân thiện với môi trường. Việt Nam đang khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế, góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong việc đảm bảo an ninh lương thực và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Gỡ bỏ rào cản, mở rộng thị trường: Từ đối thoại chính sách đến hành động thực tiễn

Gỡ bỏ rào cản không chỉ là tháo gỡ những thủ tục hành chính, kỹ thuật hay pháp lý đơn thuần. Đó là quá trình tái cấu trúc niềm tin, chuẩn hóa chất lượng và xây dựng lộ trình song phương phù hợp với đặc điểm của mỗi nền kinh tế. Trong hợp tác Việt - Mỹ, đây là bước đi đầy tính chiến lược.

Từ nhiều năm nay, Hoa Kỳ là một trong những thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam, đồng thời cũng là nguồn cung nguyên liệu thức ăn chăn nuôi và nông sản có giá trị cao. Tuy nhiên, hàng rào kỹ thuật, kiểm dịch động thực vật (SPS) và rào cản phi thuế quan vẫn là thách thức lớn với doanh nghiệp Việt.

Trong khuôn khổ chuyến công tác đầu tháng 6/2025, việc Việt Nam chính thức hoàn tất hồ sơ và mở cửa cho bưởi chùm, đào, xuân đào, cũng như đẩy nhanh quy trình cho các loại trái cây như quýt, cam, chanh không hạt từ Mỹ cho thấy một cách tiếp cận thực chất, không né tránh khó khăn. Ngược lại, Mỹ cũng nới rộng cánh cửa nhập khẩu cho dừa tươi và nhiều sản phẩm trái cây của Việt Nam - một động thái quan trọng cho xuất khẩu nông sản sang thị trường khó tính nhất thế giới.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy không chỉ tiếp cận các nội dung hợp tác qua góc độ chính sách chung mà còn trực tiếp trao đổi với Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), FDA và các cơ quan kiểm dịch Mỹ. Việc thúc đẩy công nhận lẫn nhau các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và quy trình canh tác bền vững là điều kiện tiên quyết để gỡ “nút thắt” thương mại.

Cách làm của Việt Nam trong lần này có sự khác biệt rõ rệt, thay vì chờ được “gỡ giúp”, Việt Nam chủ động “gỡ từ trong nước” - tức là tự cải cách tiêu chuẩn sản xuất, đầu tư vào hệ thống kiểm nghiệm, nâng cấp chuỗi logistics và ứng dụng số hóa trong quản lý chất lượng,...

Một điểm đáng lưu ý trong chuyến đi là sự tham gia của hơn 50 đơn vị, không chỉ là các tổng công ty lớn mà còn có đại diện hiệp hội ngành hàng và các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs). Điều này thể hiện rõ định hướng “mở thị trường theo chuỗi liên kết giá trị”, thay vì chỉ ưu tiên doanh nghiệp đầu tàu.

Việc tạo hành lang pháp lý để nông sản của hợp tác xã, hộ gia đình, doanh nghiệp địa phương đủ chuẩn tiếp cận thị trường Mỹ là một bước tiến mang tính bao trùm. Thị trường không chỉ mở rộng về địa lý mà còn mở rộng về khả năng tiếp cận công bằng của mọi thành phần sản xuất trong nước.

Trong quan hệ thương mại nông nghiệp Việt - Mỹ, gỡ bỏ rào cản không phải là hành động đơn lẻ mà là quá trình “giao thoa chiến lược” - nơi mà năng lực ngoại giao, cải cách trong nước và uy tín quốc gia cùng hội tụ. Chuyến đi của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy và đoàn công tác không chỉ nhằm tìm kiếm đơn hàng, mà chính là để đặt nền móng cho một hệ sinh thái thương mại bền vững, công bằng và minh bạch.

Hợp tác vì phát triển bền vững: Tư duy kiến tạo tương lai của nền nông nghiệp Việt

Trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu, không quốc gia nào có thể phát triển bền vững nếu chỉ đơn độc hành động. Hợp tác Việt - Mỹ trong lĩnh vực nông nghiệp không dừng lại ở con số thương mại, mà đi xa hơn: Xây dựng một hệ sinh thái lương thực - thực phẩm thích ứng khí hậu, giảm phát thải và lan tỏa lợi ích đến tận người nông dân. Đây là dấu ấn rõ nét trong chuyến công tác của Bộ trưởng Đỗ Đức Duy và đoàn đại biểu cấp cao của Bộ Nông nghiệp và Môi trường tới Hoa Kỳ đầu tháng 6/2025.

Việt Nam là quốc gia nông nghiệp, nhưng cũng đang chịu ảnh hưởng lớn từ biến đổi khí hậu: Hạn mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long, lũ lụt miền Trung, xâm thực đất ở Tây Nguyên. Những biến động này không chỉ làm giảm năng suất mà còn phá vỡ tính ổn định của sinh kế nông thôn.

Việc Việt Nam tham gia các sáng kiến toàn cầu như AIM for Climate, SPG hay 100 triệu nông dân là lời khẳng định rằng chúng ta không đứng ngoài cuộc chiến toàn cầu chống biến đổi khí hậu. Đây không phải là hành động “đồng thuận quốc tế” đơn thuần, mà là lựa chọn có chủ đích để tự cứu chính mình bằng cách chuyển đổi mô hình nông nghiệp.

Bà Kim Reynolds, Thống đốc bang Iowa, đón tiếp Bộ trưởng Đỗ Đức Duy

Ảnh: NVCC

Trong chuyến đi, các cuộc gặp gỡ không chỉ diễn ra giữa các Bộ trưởng hay cơ quan quản lý cấp cao mà còn kết nối trực tiếp với doanh nghiệp, viện nghiên cứu, tập đoàn công nghệ nông nghiệp và các tổ chức phi chính phủ của Hoa Kỳ. Điều đó chứng minh một nguyên lý của phát triển bền vững: Không thể dựa vào ý chí của một cấp, mà phải là một hệ thống vận hành liên kết - từ chính sách đến kỹ thuật, từ vốn đến con người. Ví dụ, việc Việt Nam đẩy mạnh mô hình canh tác tái sinh, sử dụng giống cây trồng biến đổi gen an toàn, chuyển đổi năng lượng cho chuỗi sản xuất nông nghiệp,… sẽ chỉ thành công nếu có sự hỗ trợ về công nghệ, tài chính và kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước như Hoa Kỳ.

Việc Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh, tại các diễn đàn rằng Việt Nam cam kết giảm phát thải khí nhà kính trong nông nghiệp, thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh và lộ trình Net-zero đến 2050 là lời khẳng định vị thế và trách nhiệm quốc tế của Việt Nam.

Trong một thế giới ngày càng khắt khe với tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội và quản trị), quốc gia nào biết định vị hình ảnh của mình qua nông nghiệp sạch, minh bạch và trách nhiệm, quốc gia đó sẽ mở được “cánh cửa bền vững” vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Phát triển bền vững không còn là khái niệm lý tưởng, mà trở thành lợi thế cạnh tranh chiến lược

Một câu hỏi đặt ra: Người nông dân được gì từ những cam kết tầm quốc tế ấy?. Câu trả lời đang được hiện thực hóa. Khi Việt Nam hợp tác với Mỹ để đưa công nghệ truy xuất nguồn gốc, quy trình GAP, kỹ thuật canh tác tiết kiệm nước, giống cây chịu hạn - đó là lúc người nông dân từ chỗ bị động trước khí hậu trở thành người làm chủ mô hình nông nghiệp mới. Thay vì sản xuất nhỏ lẻ, thiếu định hướng thị trường, họ dần chuyển sang canh tác theo đơn đặt hàng quốc tế, có giá trị cao, có hệ sinh thái hỗ trợ.

Không chỉ dừng lại ở thương mại, Việt Nam và Hoa Kỳ còn hợp tác chặt chẽ trong lĩnh vực phát triển nông nghiệp bền vững. Việt Nam đã tham gia nhiều sáng kiến toàn cầu do Hoa Kỳ khởi xướng như: Sáng kiến “Đổi mới nông nghiệp để ứng phó với biến đổi khí hậu” (AIM4C), Liên minh hành động “Thúc đẩy tăng trưởng năng suất bền vững” (SPG), và Sáng kiến “100 triệu nông dân: chuyển đổi sang hệ thống lương thực không phát thải và thân thiện với môi trường” của Diễn đàn Kinh tế Thế giới. Những nỗ lực này nhằm giảm phát thải khí nhà kính trong nông nghiệp, bảo vệ đa dạng sinh học và thúc đẩy sản xuất nông nghiệp thân thiện với môi trường.

Phát triển bền vững không chỉ là trách nhiệm của thế hệ hôm nay đối với tương lai mà là cách để Việt Nam hội nhập sâu, có bản lĩnh và tạo lập vị thế mới trong nền kinh tế toàn cầu. Hợp tác nông nghiệp Việt - Mỹ đang mở ra cánh cửa cho một mô hình nông nghiệp “không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng” - một tư duy hiện đại, quyết liệt và đầy nhân văn.

Đối tác chiến lược trong an ninh lương thực toàn cầu: Việt Nam - Từ trụ đỡ khu vực đến tác nhân toàn cầu

An ninh lương thực thế giới đang đối mặt với áp lực chưa từng có: Xung đột địa chính trị, dịch bệnh, thiên tai, giá vật tư tăng cao và biến đổi khí hậu làm đảo lộn chuỗi cung ứng nông sản. Trong bối cảnh ấy, Việt Nam nổi lên như một quốc gia có thể đóng góp thiết thực và chiến lược vào việc bảo đảm nguồn cung ổn định cho thế giới. Việc Hoa Kỳ - quốc gia có nền nông nghiệp hiện đại bậc nhất - xác lập quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam trong lĩnh vực nông nghiệp chính là minh chứng cho tầm vóc đang lên của Việt Nam trong hệ sinh thái lương thực toàn cầu.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy và Thứ trưởng Hoàng Trung cùng đoàn các cơ quan, doanh nghiệp, hiệp hội ngành nông nghiệp Việt Nam dự cuộc họp. Ảnh: Đoàn đàm phán

Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu gạo đứng thứ 3 thế giới, đồng thời là nước cung ứng nhiều mặt hàng nông sản chủ lực như cà phê, hạt điều, hồ tiêu, trái cây nhiệt đới… với hàng chục thị trường trên toàn cầu. Tuy nhiên, điều đáng nói hơn là Việt Nam đang chuyển từ một nhà cung cấp truyền thống sang một nhà cung cấp thông minh, khi đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu, nông sản hữu cơ, và đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe như GlobalGAP, Organic USDA, EU. Hợp tác với Mỹ trong lĩnh vực công nghệ nông nghiệp, cơ giới hóa, chuyển đổi số và phát triển hệ thống logistics lạnh chính là đòn bẩy để Việt Nam nâng cao chất lượng xuất khẩu, đảm bảo nguồn cung ổn định và truy xuất minh bạch - những yếu tố cốt lõi của an ninh lương thực thế giới.

Trong khuôn khổ chuyến công tác tại Hoa Kỳ, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy không chỉ nói về nông sản, mà nói về nông nghiệp có trách nhiệm. Đây là điểm khác biệt lớn. Việt Nam tuyên bố cùng Mỹ thúc đẩy các mô hình “nông nghiệp tuần hoàn - phát thải thấp - thích ứng khí hậu”. Điều này vừa là xu thế toàn cầu, vừa là yêu cầu sống còn của chuỗi cung ứng.

Trong mắt các quốc gia phát triển, Việt Nam không chỉ là nơi cần hỗ trợ mà đang trở thành một tác nhân tích cực đồng kiến tạo giải pháp toàn cầu, với hành động cụ thể: tham gia sáng kiến AIM4C, thực hiện lộ trình giảm phát thải methane, chuyển đổi mô hình canh tác lúa nước bền vững tại ĐBSCL...

Hoa Kỳ không chỉ nhìn Việt Nam như một thị trường tiềm năng cho nông sản Mỹ, mà còn xem đây là đối tác có thể cùng phối hợp điều tiết chuỗi cung ứng lương thực trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Việc Mỹ chia sẻ công nghệ sinh học, dữ liệu khí hậu, hệ thống vệ tinh giám sát rủi ro và tài chính xanh trong nông nghiệp là bước đi thiết thực giúp Việt Nam chủ động thích ứng và duy trì ổn định nguồn cung, đặc biệt trong bối cảnh ngày càng nhiều hiện tượng cực đoan như hạn hán, El Nino, thiếu nước ngọt...

Về lâu dài, Việt Nam với vị trí địa chiến lược, năng lực sản xuất dồi dào và cam kết cải cách có thể trở thành một trong những “trụ cột mềm” giúp ổn định an ninh lương thực khu vực và thế giới, thông qua hợp tác công - tư, chia sẻ công nghệ và thương mại công bằng.

Việt Nam đang từng bước thoát khỏi vị thế của một “quốc gia xuất khẩu nông sản” đơn thuần, để trở thành một đối tác chiến lược trong cấu trúc an ninh lương thực toàn cầu. Quan hệ hợp tác với Hoa Kỳ là một cánh cửa lớn, nhưng bước đi thành công hay không còn tùy thuộc vào bản lĩnh cải cách và năng lực kiến tạo chuỗi giá trị xanh - sạch - công bằng ngay tại nội địa. Hành trình này còn dài, nhưng Việt Nam đã bước vào cuộc chơi lớn - với tầm nhìn không chỉ vì lợi ích kinh tế, mà vì trách nhiệm toàn cầu.

Từng bước tháo gỡ rào cản, từng cam kết cắt giảm phát thải, từng nỗ lực đưa nông dân vào chuỗi giá trị toàn cầu - đó không chỉ là chính sách, mà là ý chí quốc gia. Hợp tác với Hoa Kỳ chính là một cú huých chiến lược, để từ cánh đồng nhỏ hôm nay, Việt Nam có thể gieo những mầm xanh cho thế giới mai sau. Vì một nền nông nghiệp xanh, một hành tinh ổn định, và một tương lai không ai bị bỏ lại phía sau - Việt Nam đang đi, và đang dẫn bước.

Đoàn Giang