Triển khai thực hiện công tác truyền thông chính sách năm 2025, nhằm cung cấp thông tin về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe, kinh tế và phát triển bền vững, cũng như thảo luận về vai trò quan trọng của chính sách thuế trong kiểm soát thuốc lá, sáng ngày 03/6/2025, tại thành phố Hà Nội, Cục Báo chí phối hợp Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá với chủ đề "Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững" cho đối tượng đại biểu là phóng viên và biên tập viên các cơ quan báo chí trên cả nước.

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí phát biểu tại Hội thảo

Tham dự Hội thảo có ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí; Bà Nguyễn Thị An, Giám đốc Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam; Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế; các diễn giả và hơn 100 đại biểu là phóng viên, biên tập viên tham dự đến từ các cơ quan báo chí trên cả nước. 

Như chúng ta đã biết, mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người, trong đó có gần 7 triệu người đang và đã từng hút thuốc và 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng bị tiếp xúc thụ động với khói thuốc của người khác. Số người chết vì thuốc lá nhiều hơn tổng số người chết vì HIV⁄AIDS, lao phổi và sốt rét cộng lại. 

Với hơn 15 triệu người hút thuốc, Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ, với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1% GDP. Đây là mối đe dọa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Trong thời gian qua, mặc dù tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 41,1% năm 2021, mức giảm này vẫn còn khiêm tốn. Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN . 

Một trong những nguyên nhân chính khiến cho tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm là giá thuốc lá quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của nước ta chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%) và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN, trong khi thu nhập người dân tiếp tục tăng nhanh khiến giá thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, với ngay cả nhóm chưa có thu nhập như là trẻ em. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới đã khuyến nghị rằng tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ ít nhất là 75% để có hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng sản phẩm có hại này.

Vì vậy, để làm rõ hơn các nội dung trên, Hội thảo được tập trung vào 03 tham luận trình bày từ các chuyên gia kinh tế, chuyên gia Tổ chức Y tế thế giới, và Bộ Y tế để bàn về: Cải cách Thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá để nâng cao sức khỏe và phát triển bền vững; Thuế tiêu thu đặc biệt với thuốc lá - Chính sách tài khóa ủng hộ tăng trưởng kinh tế; Quan điểm của Bộ Y tế đối với Thuế thuốc lá tại dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Quang cảnh Hội thảo

Theo WHO, chúng ta vừa kỷ niệm Ngày thế giới không thuốc lá 31/5, và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá 25 - 31/5. Chủ đề của Ngày thế giới không thuốc lá năm nay là “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo: Phơi bày chiến thuật của ngành công nghiệp đối với các sản phẩm thuốc lá và nicotin.” Ngành công nghiệp thuốc lá đang sử dụng những chiến thuật thao túng, che giấu sự nguy hiểm của các sản phẩm thuốc lá và nhắm vào giới trẻ thông qua các sản phẩm với bao bì và hương vị hấp dẫn. Do vậy, WHO rất hoan nghênh Nghị quyết cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của Quốc hội vào tháng 11 năm ngoái. Giờ đây, chúng ta cũng cần những quyết định có tính táo bạo như vậy với các sản phẩm thuốc lá thông thường nhằm hướng tới các mục tiêu quốc gia và quốc tế và phù hợp với những ưu tiên về sức khỏe mà Chính phủ và người dân quan tâm.

Cũng theo WHO, bằng chứng từ khắp thế giới cho thấy cách tốt nhất để giảm hút thuốc - để giúp mọi người nói “không” với thuốc lá - là tăng giá bằng cách tăng thuế. Khi xem xét Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), chúng tôi kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam. Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững. Cụ thể, chúng tôi khuyến nghị là ngoài mức thuế tỷ lệ hiện tại 75% giá xuất xưởng, cần áp thuế tuyệt đối theo lộ trình để đạt mức 15.000 đồng một bao thuốc vào năm 2030. Chúng ta rất cần những hành động mạnh mẽ, quyết liệt bởi ở thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa đi đúng hướng để đạt được mục tiệu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 36% vào năm 2030. Đáng báo động hơn, số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy mức tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam đang tăng trở lại.

Tăng thuế thuốc lá được đánh giá là một trong những công cụ chính sách công hiệu quả nhất để giảm sử dụng thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời góp phần tăng thu ngân sách và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hướng tới phát triển bền vững, giảm bất bình đẳng và xây dựng một xã hội khỏe mạnh, công bằng, thì tăng thuế thuốc lá không phải là lựa chọn - mà là một đòi hỏi cấp thiết để giảm thiểu những tổn thất về y tế và kinh tế do sử dụng thuốc lá gây ra, đồng thời tạo thêm nguồn thu đáng kể cho ngân sách để đầu tư vào y tế, giáo dục và các ưu tiên phát triển khác, thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

PV