Bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam và bà Nguyễn Thị Thanh Hòa, nguyên Uỷ viên Trung ương Đảng, nguyên Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam, Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, trao Bằng khen cho các tập thể tiêu biểu trong triển khai, thực hiện Chương trình "Mẹ đỡ đầu"

Đề án 938: Bảo vệ phụ nữ, nâng cao kỹ năng làm mẹ ở làng quê

Nếu ở đô thị, phụ nữ có nhiều cơ hội tiếp cận thông tin, dịch vụ thì ở nông thôn, phụ nữ vẫn còn đối diện với muôn vàn khó khăn: bạo lực gia đình, hôn nhân cận huyết, trẻ em bỏ học sớm, thiếu kiến thức về chăm sóc sức khỏe, an toàn thực phẩm. Chính vì vậy, Đề án 938 đã thực sự trở thành một “người bạn đồng hành” của phụ nữ nông thôn, giúp họ không chỉ biết bảo vệ mình mà còn trở thành điểm tựa vững chắc cho gia đình.

Sau gần 3 năm triển khai giai đoạn II (2022-2025), những kết quả đạt được cho thấy tác động rõ rệt ở vùng nông thôn: Hơn 25 triệu phụ nữ, cha mẹ được trang bị kiến thức pháp luật và kỹ năng làm cha mẹ. Trên 5.000 mô hình giáo dục cha mẹ được tổ chức, trong đó phần lớn đặt ngay tại nhà văn hóa thôn, bản, nơi bà con thường xuyên sinh hoạt. Hơn 2.000 câu lạc bộ Thủ lĩnh của sự thay đổi với sự tham gia đông đảo của thanh thiếu niên nông thôn, góp phần hình thành thế hệ trẻ dám nghĩ, dám làm. 2.300 địa chỉ tin cậy tại cộng đồng được thiết lập, nhiều nơi chính là ngôi nhà của hội viên phụ nữ, trở thành “pháo đài” bảo vệ nạn nhân bạo lực.

Ở Khánh Hòa, Đề án 938 đã thực sự đi vào đời sống. Hội LHPN tỉnh duy trì hàng trăm câu lạc bộ “Làm cha mẹ”, “Phụ nữ với pháp luật”, “Gia đình hạnh phúc” tại các xã, phường. Các buổi sinh hoạt không khô cứng, lý thuyết mà rất thiết thực: từ cách nấu ăn đảm bảo dinh dưỡng, giữ gìn an toàn thực phẩm; cách xử lý khi trẻ em có biểu hiện bị xâm hại; đến kỹ năng kiềm chế nóng giận trong gia đình. Một phụ nữ ở huyện Diên Khánh tâm sự: “Ngày xưa, vợ chồng tôi hay cãi nhau vì chuyện tiền nong. Tham gia câu lạc bộ, tôi học được cách trò chuyện nhẹ nhàng, biết chia sẻ và tôn trọng nhau. Con tôi cũng vui vẻ hơn, học giỏi hơn. Từ những điều nhỏ, gia đình tôi đã đổi thay”.

Đề án 938 cũng đã làm thay đổi quan niệm về nuôi dạy con ở nông thôn. Trước đây, nhiều bà mẹ nghĩ rằng chỉ cần cho con ăn no, mặc ấm là đủ. Nay, họ được hướng dẫn cách dạy con tự tin, biết nói lời cảm ơn, biết bày tỏ chính kiến, tránh những tổn thương tâm lý. Một chị hội viên ở Ninh Hòa kể: “Tôi học được cách dạy con biết tự bảo vệ khi gặp người lạ. Tôi cũng không còn đánh mắng, mà thay vào đó là trò chuyện, lắng nghe. Kết quả là con tôi ngoan hơn, tự giác hơn”.

Lãnh đạo Hội LHPN Việt Nam từng nhấn mạnh: “Đề án 938 không chỉ mang lại kiến thức, mà còn tạo ra sự thay đổi căn bản trong tư duy làm mẹ, làm vợ, làm người phụ nữ ở nông thôn. Từ đó, họ không chỉ bảo vệ bản thân mà còn vun đắp cho sự phát triển bền vững của gia đình và cộng đồng”.

Có thể nói, nhờ Đề án 938, hình ảnh người phụ nữ nông thôn không chỉ gắn với ruộng đồng, bếp núc, mà còn gắn với tri thức, với sự tự tin trong nuôi dạy con, với khả năng đấu tranh chống lại bạo lực gia đình và bảo vệ cộng đồng. Đây chính là bước tiến lớn, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn mới không chỉ bằng con đường bê tông, nhà ngói đỏ tươi, mà còn bằng những gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc.

Bà Đào Thị Thanh An - Phó Chủ tịch Hội LHPN xã Cái Đôi Vàm, tỉnh Cà Mau - đã nhận làm mẹ đỡ đầu cho 43 trẻ nhỏ

“Mẹ đỡ đầu”: Vòng tay yêu thương nơi làng quê.

Trong bức tranh làng quê Việt Nam, những người phụ nữ lam lũ vốn quen với ruộng đồng, bờ tre, giếng nước, nay lại mang thêm một “thiên chức” mới: trở thành những người mẹ thứ hai cho những đứa trẻ mồ côi. Chương trình “Mẹ đỡ đầu”, ra đời trong bối cảnh dịch Covid-19 để lại nhiều mất mát, đã nhanh chóng được đón nhận, đặc biệt ở nông thôn – nơi nhiều trẻ em vốn đã thiệt thòi, giờ càng thêm thiếu vắng vòng tay cha mẹ.

Chỉ sau hơn 3 năm triển khai, chương trình đã chạm đến hàng vạn mái nhà ở nông thôn. Hơn 34.985 mẹ đỡ đầu trực tiếp và 21.881 mẹ gián tiếp đồng hành cùng các em. Hơn 37.765 trẻ mồ côi được chăm sóc, hỗ trợ, phần lớn sống ở vùng quê nghèo. Nguồn lực huy động trên 243 tỷ đồng, trong đó rất nhiều đến từ hội viên phụ nữ nông thôn, những người không dư dả nhưng sẵn sàng chia sẻ. Hơn 11.000 mẹ đỡ đầu được tập huấn kỹ năng chăm sóc, tư vấn tâm lý, giáo dục trẻ.

Ở nông thôn, tình thương nhiều khi đến từ những điều giản dị: một bữa cơm đủ đầy, bộ quần áo mới dịp khai giảng, hay khoản học phí đúng lúc để một đứa trẻ không phải nghỉ học. Một chị hội viên ở Nghệ An kể: “Tôi trích một phần tiền bán lúa mỗi tháng để nuôi cháu mồ côi trong làng. Nhà tôi cũng không khá giả, nhưng nghĩ đến cảnh cháu sống một mình, tôi không đành lòng”.

Trong lực lượng Công an nhân dân, nhiều nữ cán bộ xuất thân từ nông thôn đã lan tỏa tinh thần sẻ chia đến tận thôn, bản. Chỉ sau 4 năm, các cấp Hội Phụ nữ Công an đã nhận đỡ đầu 1.851 trẻ em mồ côi, trong đó có hơn 300 em mồ côi cả cha lẫn mẹ, nhiều em là con nông dân nghèo, nạn nhân tai nạn lao động, bệnh hiểm nghèo. Ngoài khoản hỗ trợ 300 nghìn – 1,5 triệu đồng/tháng, các “mẹ công an” còn xây dựng “Căn nhà mơ ước”, mở “Trại hè yêu thương”, tổ chức các lớp kỹ năng sống cho các con.

Phát biểu tại Hội nghị, đại diện Ban PN Công an nhân dân xúc động: “Mỗi người mẹ công an khi nhận đỡ đầu một đứa trẻ mồ côi không chỉ cho đi sự chăm sóc, mà còn gửi gắm một niềm tin, một lời hứa: sẽ đồng hành cùng con đến ngày trưởng thành”.

Tại Khánh Hòa, Hội LHPN tỉnh đã huy động nguồn lực xã hội, kết nối doanh nghiệp và hội viên phụ nữ để chăm sóc hàng trăm trẻ mồ côi ở nông thôn. Những ngôi làng ven biển từng chịu nhiều tang thương vì dịch bệnh, nay ấm áp hơn bởi những vòng tay đỡ đầu. Đại diện Hội LHPN Khánh Hòa khẳng định: “Chương trình ‘Mẹ đỡ đầu’ tại Khánh Hòa không chỉ là sự hỗ trợ, mà còn là sự lan tỏa tinh thần nhân ái, trách nhiệm cộng đồng. Mỗi đứa trẻ được đỡ đầu là một mầm non hy vọng và mỗi người mẹ nông thôn chính là điểm sáng của tình yêu thương”.

Ở nhiều làng quê, hội phụ nữ còn sáng tạo ra những hình thức “đỡ đầu tập thể”: chi hội nuôi một cháu mồ côi, mỗi hội viên góp vài nghìn đồng sau phiên chợ, sau vụ mùa. Những đồng tiền nhỏ bé nhưng đều đặn ấy đã giúp duy trì học phí, mua sách vở cho trẻ. Chính những tấm lòng “lá lành đùm lá rách” đã biến chương trình từ một sáng kiến của Trung ương thành phong trào lan rộng tận làng, xóm.

Không chỉ hỗ trợ vật chất, các mẹ đỡ đầu còn quan tâm đến tinh thần: dắt con đến trường, động viên trong những ngày thi cử, tổ chức sinh nhật, tặng món quà khích lệ. Một em nhỏ ở vùng ven biển Khánh Hòa bộc bạch: “Mẹ đỡ đầu không sinh ra con, nhưng thương con như con ruột. Nhờ có mẹ, con không thấy mình lạc lõng nữa”.

Những hình ảnh giản dị ấy đã khắc sâu thông điệp của chương trình: chỗ nào có trẻ mồ côi, chỗ đó có vòng tay yêu thương. Và chính ở nông thôn, nơi khó khăn nhiều hơn những vòng tay ấy càng cần thiết, càng ấm áp.

Thông điệp nhân văn từ những người phụ nữ nông thôn

Nếu như thành phố có những công trình lớn, những sáng kiến công nghệ hiện đại, thì ở thôn quê, “công trình” lớn nhất lại chính là sự sẻ chia thầm lặng của người phụ nữ nông dân. Họ là những người dậy sớm, ra đồng từ khi sương chưa tan, tối về còn lo bữa cơm, lo học hành cho con cái. Vậy mà khi cộng đồng cần, họ lại sẵn sàng gánh thêm trách nhiệm: vận động bà con giữ gìn vệ sinh, bảo vệ phụ nữ, hay nhận nuôi đỡ đầu một đứa trẻ mồ côi.

Nhiều mô hình, sáng kiến phát huy rõ vai trò của phụ nữ và tạo hiệu quả thiết thực

Cả Đề án 938 và Chương trình “Mẹ đỡ đầu” đều chứng minh một điều: chính phụ nữ nông thôn là lực lượng giữ vai trò trung tâm. Từ những buổi sinh hoạt câu lạc bộ trong nhà văn hóa xã, đến các địa chỉ tin cậy ngay trong xóm nhỏ; từ những đồng tiền tiết kiệm gom góp sau phiên chợ, đến bữa cơm sẻ chia cho một đứa trẻ mồ côi… tất cả đều xuất phát từ trái tim nhân hậu của người phụ nữ làng quê.

Một mẹ đỡ đầu ở Nghệ An tâm sự: “Tôi không có nhiều tiền, nhưng tôi có tình thương. Nuôi thêm một cháu mồ côi cũng giống như nuôi thêm một đứa con, vất vả nhưng ấm lòng”. Câu nói mộc mạc ấy đã trở thành thông điệp lan tỏa: sự sẻ chia không đòi hỏi giàu sang, mà cần trái tim biết yêu thương.

Ở Khánh Hòa, nhiều chị em phụ nữ nông thôn đã tham gia các mô hình “mẹ đỡ đầu tập thể”. Mỗi người góp một ít, cả chi hội góp sức để lo cho một đứa trẻ mồ côi trong thôn. Đại diện Hội LHPN tỉnh từng khẳng định: “Mỗi đứa trẻ được đỡ đầu là một mầm non hy vọng, và mỗi người mẹ nông thôn chính là điểm sáng của tình yêu thương, nhân ái”.

Không chỉ chăm lo cho con trẻ, những người phụ nữ ấy còn lan tỏa thông điệp bình đẳng, yêu thương trong gia đình. Nhờ các câu lạc bộ “Làm cha mẹ” từ Đề án 938, nhiều chị đã thay đổi cách ứng xử với chồng con: không còn đánh mắng, không còn im lặng chịu đựng, mà biết trò chuyện, biết tìm đến “địa chỉ tin cậy” khi gặp bạo lực. Đó là một bước tiến lớn, để phụ nữ nông thôn hôm nay không chỉ lam lũ mà còn mạnh mẽ, tự tin, biết bảo vệ bản thân và bảo vệ những người xung quanh.

Như lãnh đạo Trung ương Hội LHPN Việt Nam đã nhấn mạnh: “Chúng ta có thể xây những con đường thẳng tắp, những ngôi nhà cao tầng, nhưng chỉ khi từng phụ nữ, từng trẻ em, đặc biệt là ở nông thôn cảm nhận được sự an toàn và tình yêu thương, thì xã hội mới thật sự bền vững và hạnh phúc”. Đó chính là thông điệp lớn lao mà những người phụ nữ nông thôn gửi gắm. Từ bờ ruộng, bờ tre, từ mái nhà đơn sơ, họ đã góp phần dựng xây những giá trị nhân văn bền vững cho đất nước. Và cũng từ những đôi bàn tay chai sạn ấy, những vòng tay ấm áp ấy, tương lai của hàng vạn đứa trẻ mồ côi, hàng triệu gia đình nông thôn được chở che, nâng đỡ, tiếp thêm niềm tin để hướng về phía trước.

Đề án 938 và Chương trình “Mẹ đỡ đầu” không chỉ là chính sách, mà đã trở thành phong trào đời thường, gắn chặt với cuộc sống của người phụ nữ nông thôn. Chính họ, bằng tình thương, sự sẻ chia và nghị lực đã biến từng mái nhà quê thành pháo đài chống bạo lực, từng bàn tay lam lũ thành điểm tựa yêu thương cho những mảnh đời bất hạnh.

Nhìn vào những câu chuyện bình dị ấy, ta càng thấm thía rằng: sự phát triển bền vững của đất nước bắt đầu từ chính những mái ấm nơi làng quê, từ tình yêu thương và sự hy sinh thầm lặng của người phụ nữ nông dân Việt Nam.

Ngô Quyên