ERPA - Chìa khóa thúc đẩy sinh kế, an sinh xã hội bền vững

Nghệ An là 1 trong 6 tỉnh (nay là 5 tỉnh sau sáp nhập) thực hiện Nghị định số 107/2022/NĐ-CP ngày 28/12/2022 về thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải và quản lý tài chính thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ (ERPA).

Lợi thế rừng rộng, rừng giàu, Nghệ An hưởng lợi từ nguồn Thỏa thuận chi trả giảm phát thải lớn so với 5 tỉnh trong diện thí điểm ở khu vực

Với lợi thế diện tích tự nhiên gần 1,7 triệu ha, trong đó có gần 1 triệu ha đất có rừng, Nghệ An được đánh giá là tỉnh có diện tích lớn nhất trong các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ tham gia thí điểm ERPA. Không những thế, Nghệ An còn có số lượng đồng bào dân tộc thiểu số sống gắn bó với rừng tương đối lớn nên việc thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải trên địa bàn chính là cơ hội để nâng cao mức sống, đảm bảo an sinh xã hội bền vững cho địa phương.

Có thể thấy, từ nguồn tiền ERPA nhận được, các hộ gia đình có thêm khoản tiền để đầu tư sinh kế. Còn các cộng đồng dân cư, có nguồn kinh phí để xây dựng, sửa chữa đường giao thông nông thôn, nhà văn hóa thôn, đường điện chiếu sáng, tu sửa loa truyền thanh thôn, mua dụng cụ phòng chống cháy rừng, lắp đặt biển bảng tuyên truyền bảo vệ rừng và phòng chống cháy rừng… qua đó, hoàn thành được nhiều chỉ tiêu trong các tiêu chí xây dựng nông thôn mới.

Theo báo cáo năm 2024, trên địa bàn tỉnh Nghệ An có 449 cộng đồng nhận hỗ trợ phát triển sinh kế từ chủ rừng là tổ chức, số kinh phí hỗ trợ sinh kế đã giải ngân cho các cộng đồng dân cư là 21.894/22.650 triệu đồng (đạt 97% kế hoạch được duyệt).

Năm 2025, Nghệ An có 392 cộng đồng được hỗ trợ sinh kế

Năm 2025, trên cơ sở kế hoạch tài chính của một số chủ rừng là tổ chức đã được cấp thẩm quyền phê duyệt, số cộng đồng dân cư có thoả thuận tham gia hoạt động quản lý rừng với các chủ rừng là tổ chức được hỗ trợ sinh kế là 392 cộng đồng với kinh phí 19,6 tỷ đồng.

Qua nắm bắt tại các cộng đồng dân cư được hưởng lợi thì đối với nội dung hỗ trợ sinh kế cho các cộng đồng từ nguồn ERPA đã mang lại hiệu quả rõ rệt, góp phần nâng cao cơ sở hạ tầng, cải thiện đời sống văn hoá, tinh thần của người dân.

Ông Lương Văn Thanh ở bản Tam Bông xã Tam Quang khẳng định: Việc chi trả từ nguồn giảm phát thải này đã mang lại ý nghĩa tích cực to lớn đối với các cộng đồng sống gần rừng và phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên. Với người dân bản Tam Bông năm 2024 được hỗ trợ 50 triệu làm đèn đường bằng năng lượng mặt trời, ban đêm ngõ xóm dân bản không khí vui tươi hẳn lên. Toàn tuyến đường làm chi phí hết 196 triệu đồng, trong đó nguồn Erpa hỗ trợ được 50 triệu, số còn lại người dân tự đóng góp. Bước sang năm 2025, bản xin đăng ký xây dựng nhà vệ sinh ngay tại nhà văn hóa cộng đồng để thuận lợi cho việc hội họp. Mỗi cộng đồng được hỗ trợ sinh kế 50 triệu cũng là rất quý đối với người dân chúng tôi nhưng thật lòng mà nói con số đó là còn thấp để triển khai làm bất cứ mô hình gì.

Điện đường bằng năng lượng mặt trời thắp sáng bản làng

Mặc dù hỗ trợ sinh kế mỗi mô hình 50 triệu đồng là con số không lớn nhưng cũng không thể phủ nhận nguồn kinh phí này đã trở thành nguồn lực quan trọng để cải thiện sinh kế cho cộng đồng địa phương. Thông qua cơ chế chia sẻ lợi ích minh bạch và công bằng, người dân tham gia bảo vệ rừng được hưởng lợi trực tiếp, từ đó nâng cao nhận thức, tạo động lực duy trì các hoạt động phát triển bền vững. Đồng thời, nguồn tài chính từ ERPA góp phần củng cố hệ thống an sinh xã hội, hỗ trợ hạ tầng, giáo dục, y tế và các dịch vụ cơ bản khác, đặc biệt tại những vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây chính là nền tảng vững chắc để hướng tới một tương lai xanh, hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Đặc biệt, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào các chủ trương, chính sách của Nhà nước về bảo vệ rừng và an sinh xã hội.

Bảo vệ rừng hướng tới mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, việc giảm phát thải khí nhà kính đã trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới. Còn Việt Nam, với cam kết mạnh mẽ tại Hội nghị Thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 2021 (COP26), đã đặt mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Để hiện thực hóa cam kết này, bên cạnh việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh và bền vững, việc triển khai các cơ chế tài chính khí hậu, trong đó có chi trả ERPA đóng vai trò then chốt. Cơ chế này không chỉ thúc đẩy nỗ lực bảo vệ và phục hồi rừng hiệu quả hơn mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường. Góp phần tạo thị trường carbon và thực hiện các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu.

ERPA trực tiếp giải quyết nguyên nhân mất rừng và suy thoái rừng

Với nhiều mục tiêu hướng đến trong việc thỏa thuận chi trả giảm phát thải, trong số đó ERPA trực tiếp giải quyết nguyên nhân mất rừng và suy thoái rừng, góp phần giảm lượng khí nhà kính phát thải ra môi trường. Hơn nữa, cơ chế chi trả khuyến khích các chủ rừng, cộng đồng và người dân bảo vệ, phục hồi và quản lý rừng bền vững sẽ góp phần rất lớn trong việc bảo vệ rừng được hiệu quả hơn. Cho đến nay, Nghệ An được đánh giá là tỉnh có độ che phủ rừng cao, đạt 59,01% năm 2024.

Trên địa bàn tỉnh Nghệ An, hiện nay có 26 chủ rừng là tổ chức được chi trả tiền. Dự kiến đến hết năm 2025, số tiền được chi cho các chủ rừng là tổ chức đạt 211 tỷ đồng. Nguồn kinh phí này đã góp phần giảm gánh nặng ngân sách Nhà nước và nâng cao tính chủ động của các chủ rừng là tổ chức trong triển khai công tác bảo vệ rừng. Đặc biệt là tạo sự gắn kết giữa chủ rừng là tổ chức, chính quyền địa phương và người dân trong công tác bảo vệ rừng.

Nhà văn hóa cộng đồng thôn bản trở nên khang trang hơn từ nguồn hỗ trợ sinh kế ERPA

Mặc dù quá trình triển khai còn gặp không ít khó khăn nhưng phải khẳng định rằng chương trình ERPA bước đầu đã được nhiều kết quả khả quan, chứng minh tiềm năng lớn trong giảm phát thải từ rừng. Đạt mục tiêu thực hiện chủ trương xã hội hoá lâm nghiệp; góp phần thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về cắt giảm phát thải khí nhà kính hướng tới mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Là tiền đề để hình thành thị trường carbon trong tương lai của Việt Nam nói chung và lĩnh vực lâm nghiệp nói riêng.

Tính đến tháng 9/2025, tỉnh Nghệ An đã tiếp nhận trên 356 tỷ đồng từ ERPA; dự kiến hết năm 2025 giải ngân trên 324 tỷ đồng, đạt 91% so với kế hoạch.

Bùi Ánh