Bảo vệ môi trường và quản lý tài nguyên rừng

Hiện nay, BVMT và quản lý tài nguyên rừng không chỉ là nhiệm vụ của một quốc gia mà đã trở thành nhiệm vụ toàn cầu. Rừng đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ và lưu giữ các-bon, duy trì sự cân bằng của khí quyển. Bảo vệ rừng không chỉ là cách hiệu quả nhất để đối phó với BĐKH mà còn là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển bền vững.

Theo đại diện Cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT) nhận định, phát triển các dự án tín chỉ các-bon rừng là cơ hội lớn cho các đơn vị quản lý và bảo vệ rừng tại Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay khi mà nhu cầu đối với loại hình tín chỉ này đang rất lớn trên thị trường các-bon. Vì vậy, việc phát triển thị trường tín chỉ các-bon rừng ở Việt Nam không chỉ đúng với xu hướng của thế giới mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xanh.

Với độ phủ trùm của ảnh viễn thám lớn, công nghệ viễn thám được sử dụng để thu thập, xây dựng dữ liệu cho công tác bảo vệ rừng

Việc xác minh tín chỉ các-bon rừng là quá trình xác nhận và kiểm tra tính hợp lệ của lượng khí thải các-bon được hấp thụ và lưu giữ bởi các khu rừng hoặc hệ sinh thái rừng. Đây là một phần quan trọng của các chương trình giảm phát thải khí nhà kính từ mất rừng và suy thoái rừng REDD+, trong đó các quốc gia hoặc tổ chức có thể nhận được tiền thưởng hoặc hỗ trợ tài chính từ các quỹ hoặc tổ chức quốc tế trong việc bảo vệ và quản lý rừng nhằm giảm thiểu khí thải các-bon và thúc đẩy phát triển bền vững.

Xác định tín chỉ các-bon qua ảnh vệ tinh

Thời gian qua, việc theo dõi và quản lý tài nguyên rừng là một nhiệm vụ quan trọng và phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp của nhiều công nghệ hiện đại. Trong đó, ảnh viễn thám đã và đang trở thành một công cụ đắc lực, mang lại hiệu quả cao trong giám sát và bảo vệ rừng.

Ông Lê Quốc Hưng, Phó Cục trưởng Cục Viễn thám quốc gia cho biết, công nghệ viễn thám được ứng dụng mạnh mẽ trong việc giám sát và xác minh tín chỉ các-bon rừng bởi khả năng quan sát toàn cầu, hiệu quả và tiết kiệm chi phí, đa dạng dữ liệu, độ chính xác cao và khả năng cập nhật liên tục của nó. Cụ thể, công nghệ viễn thám có khả năng thu thập dữ liệu trên quy mô lớn, từ các khu vực rừng địa phương đến cả quy mô toàn cầu. Điều này cho phép theo dõi và đánh giá tình trạng của rừng trên diện rộng và xác định các vùng rừng có tiềm năng trong việc hấp thụ các-bon.

Không chỉ vậy, ảnh vệ tinh viễn thám đóng vai trò then chốt trong việc xác minh tín chỉ các-bon, cung cấp một phương tiện đáng tin cậy và hiệu quả để giám sát các hệ sinh thái rừng trên trái đất. Ảnh vệ tinh cho phép phát hiện và theo dõi sự thay đổi theo thời gian trong đất đai, cây trồng bằng cách ghi lại một danh sách các tham số sinh học khí hậu như độ ẩm đất, việc thay đổi mục đích sử dụng đất, giám sát sự phát triển cây, theo dõi phá rừng, ước lượng lượng sinh khối, bảo tồn tự nhiên,...

Đặc biệt, sự kết hợp giữa hình ảnh vệ tinh, trí tuệ nhân tạo (AI) và khoa học môi trường giúp nhận biết và phân loại loại cây cũng như đánh giá mức độ mật độ rừng và thay đổi của rừng qua thời gian thực thông qua việc phân tích dữ liệu vệ tinh liên tục, giúp phát hiện kịp thời các hoạt động phá rừng và mất rừng, từ đó giảm thiểu thất thoát các-bon và đảm bảo tính bền vững của rừng.

Nhìn vào tương lai, các chuyên gia viễn thám nhận định, sự phát triển trong công nghệ vệ tinh mang lại hứa hẹn lớn cho việc giám sát môi trường và xác minh tín chỉ các-bon trong hệ sinh thái rừng ở Việt Nam. Sự tiến bộ trong công nghệ cảm biến được dự kiến sẽ cải thiện độ chính xác và chi tiết của dữ liệu môi trường. Sự tích hợp của trí tuệ nhân tạo với dữ liệu vệ tinh có thể làm tăng hiệu quả phân tích và diễn giải các thay đổi môi trường và hệ sinh thái rừng. Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu ứng dụng công nghệ viễn thám trong giám sát và xác minh tín chỉ các-bon rừng ở Việt Nam không chỉ mang lại những kết quả quan trọng về BVMT và phát triển bền vững, mà còn hỗ trợ ra quyết định chính sách và quản lý tài nguyên một cách hiệu quả hơn.

Tương lai viễn thám trong kỷ nguyên số

Công nghệ viễn thám gắn liền với sự phát triển công nghệ thông tin, đóng vai trò là công nghệ cốt lõi được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành, lĩnh vực của đời sống xã hội.

Trong tương lai, xu hướng dữ liệu viễn thám đã trở nên phổ biến và ngày càng được sử dụng rộng rãi trong cả các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp và cá nhân. Nhu cầu dữ liệu viễn thám không ngừng gia tăng và ngày càng có xu hướng tích hợp các chủng loại khác nhau, bao gồm cả dữ liệu viễn thám thu thập từ các vệ tinh quan trắc Trái đất, ảnh hàng không, ảnh chụp từ thiết bị bay không người lái và các dữ liệu đo đạc, quan trắc trên mặt đất.

Cùng với đó, nguồn cung cấp dữ liệu viễn thám cũng ngày càng đa dạng, phong phú hơn từ các loại ảnh độ phân giải thấp như MODIS, VIIRS, OceanSat, độ phân giải trung bình như Landsat 8, Sentinel 1, 2 đến các loại ảnh độ phân giải cao và siêu cao như LISS-IV, SPOT 6/7, Planet Scope, Pleaides, KompSat, WorldView.

Không chỉ có các dữ liệu ảnh thương mại mà nhiều loại dữ liệu ảnh viễn thám có giá trị như Landsat 8, Sentinel 1-5 còn được cung cấp miễn phí cho người sử dụng. Điều này đã dẫn đến khả năng tiếp cận và sử dụng dữ liệu viễn thám dễ dàng, cho phép tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề phức tạp hơn.

Ứng dụng viễn thám trên cơ sở các nguồn dữ liệu kết hợp các công nghệ xử lý tiên tiến trong mô hình hóa, tạo lập cơ sở dữ liệu phục vụ giám sát, theo dõi bề mặt Trái đất sẽ bổ sung giá trị quan trọng cho các sản phẩm và dịch vụ có lợi cho phát triển KT-XH. Cụ thể, khi mục đích được xác định rõ ràng, kết quả và lợi ích được điều chỉnh theo yêu cầu, tương ứng hoạt động thu nhận, xử lý và triển khai ứng dụng thông tin, dữ liệu ảnh, sản phẩm viễn thám.

Bên cạnh giám sát, theo dõi bề mặt Trái đất, thông tin, dữ liệu ảnh, sản phẩm viễn thám còn được sử dụng mạnh mẽ trong đánh giá rủi ro, dự báo các thay đổi, nhu cầu thay đổi của người sử dụng, như mô phỏng, dự báo, đánh giá các kịch bản liên quan đến thiên tai, nông nghiệp, y tế, TN&MT, giao thông vận tải, phát triển đô thị.

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám quốc gia cho biết, trong tương lai, công nghệ viễn thám được đánh giá ngày càng trở nên phổ biến và được khai thác sử dụng rộng rãi, Cục Viễn thám quốc gia thuộc Bộ TN&MT cũng đang sử dụng công nghệ này để dần thay thế sức người.

Đặc biệt, với nguồn thông tin, dữ liệu ảnh viễn thám từ cơ sở dữ liệu viễn thám quốc gia và miễn phí, cộng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin trong kỷ nguyên số, trong tương lai các nhà quản lý, các nhà hoạch định chính sách có thể sử dụng thông tin, dữ liệu ảnh, sản phẩm viễn thám để định kỳ giám sát và quản lý nguồn nước, phát thải carbon, cập nhật hàng năm cơ sở dữ liệu sử dụng đất/lớp phủ mặt đất quy mô quốc gia. Tuy nhiên, việc có thể khai thác, sử dụng quá nhiều nguồn dữ liệu viễn thám khác nhau cũng đặt ra những thử thách mới, trong đó việc xử lý khối lượng lớn dữ liệu và định dạng dữ liệu phức tạp với các phương pháp phân tích xử lý khác nhau trở thành một trong những nội dung chính cần được nghiên cứu.

Để giải quyết vấn đề này, các nghiên cứu ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn (Big data), điện toán đám mây (Cloud computing) kết hợp với trí tuệ nhân tạo (AI), máy học đã và đang được triển khai mạnh mẽ trong những năm gần đây. Các nền tảng ứng dụng cho phép khai thác, chia sẻ, phân tích dữ liệu lớn như Google Earth Engine, AmazonWeb Service, Hadoop,… từng bước trở thành các công cụ thiết yếu phục vụ cho việc khai thác, ứng dụng dữ liệu viễn thám.

NGỌC YẾN
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 19 (Kỳ 1 tháng 10) năm 2024