Hội thảo do Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi và Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành chủ trì, với sự tham dự của các đại biểu Quốc hội, lãnh đạo nhiều bộ, ngành, địa phương, hiệp hội doanh nghiệp cùng đông đảo chuyên gia, nhà khoa học. Đây được xem là diễn đàn quan trọng để tập hợp ý kiến đóng góp, từ đó xây dựng báo cáo giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sát thực tiễn, đồng thời đưa ra những giải pháp khả thi trong giai đoạn phát triển mới. 

Ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc hội phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, ông Tạ Đình Thi cho biết, sự kiện này là một trong những hoạt động tham vấn quan trọng, nhằm thu thập ý kiến từ các cơ quan, chuyên gia và nhà khoa học. Những đóng góp này sẽ giúp Đoàn giám sát có đủ cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng các đánh giá khách quan, từ đó xây dựng dự thảo Báo cáo giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về chuyên đề giám sát, kèm theo những kiến nghị và giải pháp khả thi, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.

Theo báo cáo từ các cơ quan, thời gian qua, các bộ, ngành và địa phương đã tích cực rà soát và điều chỉnh các quy chuẩn, tiêu chuẩn để chúng phù hợp hơn với thực tiễn và các mục tiêu bảo vệ môi trường qua từng giai đoạn. Các định mức kinh tế - kỹ thuật đã đóng góp quan trọng vào việc nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện, bao gồm: (1) Phát huy vai trò trong việc định hướng công nghệ và kiểm soát chất lượng môi trường; (2) Giải quyết những khó khăn mà doanh nghiệp gặp phải khi áp dụng quy chuẩn Việt Nam; (3) Hoàn thiện đầy đủ hệ thống quy chuẩn Việt Nam trong lĩnh vực môi trường; (4) Xây dựng tiêu chuẩn sản phẩm thân thiện với môi trường, phù hợp với thị trường; (5) Tổ chức thực hiện định mức đảm bảo tính đúng, đủ và tiết kiệm nguồn lực.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, ông Tạ Đình Thi mong muốn Hội thảo tập trung thảo luận vào một số nội dung chính: (1) Thực trạng và kết quả xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật, đồng thời chỉ ra những khó khăn, vướng mắc trong quá trình xây dựng và triển khai; (2) Nguồn lực, quy trình và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong việc xây dựng, thẩm định, phê duyệt; kiến nghị tăng cường năng lực cho các cơ quan liên quan; (3) Định hướng xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức để thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, tái chế và tái sử dụng chất thải, hướng tới phát triển kinh tế tuần hoàn; (4) Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật liên quan đến quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật.

Thực trạng và yêu cầu đặt ra

Thời gian qua, các bộ, ngành và địa phương đã tích cực rà soát, điều chỉnh, bổ sung hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế - kỹ thuật (KT-KT) nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý và bảo vệ môi trường. Nhiều văn bản đã phát huy hiệu quả, góp phần chuẩn hóa hoạt động quản lý, nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật.

Tuy vậy, thực tiễn vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Một số lĩnh vực còn thiếu quy chuẩn, tiêu chuẩn, đặc biệt là các vấn đề mới nổi như biến đổi khí hậu, tín chỉ carbon, kinh tế tuần hoàn. Một số quy định còn chồng chéo, thiếu đồng bộ, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn khi áp dụng. Không ít tiêu chuẩn chưa gắn với yêu cầu thị trường và thông lệ quốc tế, làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm. Các định mức KT-KT trong dịch vụ môi trường nhiều nơi chưa được cập nhật, chưa theo kịp biến động về công nghệ và giá cả.

Chính vì vậy, việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức KT-KT được xác định là nhiệm vụ cấp thiết, vừa để nâng cao hiệu lực quản lý, vừa để hỗ trợ doanh nghiệp phát triển sản xuất theo hướng bền vững.

Toàn cảnh Hội thảo

Các giải pháp và định hướng mới cho hệ thống tiêu chuẩn môi trường

EVN - Nhiều khó khăn trong tái sử dụng tro xỉ nhiệt điện: Ông Nguyễn Anh Tuấn - Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, hầu hết các nhà máy nhiệt điện than đã tiêu thụ được 100% lượng tro xỉ phát sinh, song việc mở rộng đầu ra vẫn còn nhiều vướng mắc.

Mặc dù tro xỉ tại Vĩnh Tân 2, Vĩnh Tân 4 đạt chuẩn để sản xuất vật liệu xây dựng, nhưng thói quen sử dụng gạch nung truyền thống và sự chênh lệch giá khiến vật liệu không nung chưa được ưa chuộng. Tro xỉ từ than nhập khẩu có màu vàng, làm thay đổi màu xi măng, dù chất lượng không đổi, cũng ít được thị trường chấp nhận.

Việc sử dụng tro xỉ cho nền đường cao tốc Bắc - Nam vẫn chưa triển khai do thiếu hướng dẫn định mức, đơn giá và quy trình thi công. Ngoài ra, khoảng cách xa các khu vực tiêu thụ lớn làm chi phí vận chuyển tăng cao.

EVN kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành sớm ban hành cơ chế khuyến khích tái sử dụng tro xỉ, đồng thời quy định tỷ lệ bắt buộc trong các công trình xây dựng, giao thông.

Bộ Xây dựng - Tiềm năng lớn từ tro, xỉ, thạch cao: Theo ông Lê Trung Thành - Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, Môi trường và Vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng, mỗi năm Việt Nam phát thải khoảng 19 triệu tấn tro xỉ nhiệt điện và 1,7 triệu tấn bã thạch cao PG, trong khi lượng tồn trữ đã vượt 60 triệu tấn. Đây là nguồn nguyên liệu có thể thay thế một phần lớn khoáng sản tự nhiên.

Từ năm 2014 đến nay, Bộ Xây dựng đã tham mưu Chính phủ ban hành nhiều văn bản quan trọng, xây dựng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn cơ bản cho việc sử dụng tro, xỉ, thạch cao. Hiện đã có 1 quy chuẩn quốc gia, 28 tiêu chuẩn kỹ thuật, 8 chỉ dẫn kỹ thuật và 3 định mức KT-KT. Đặc biệt, Bộ Khoa học và Công nghệ mới công bố thêm hai tiêu chuẩn quốc gia về sử dụng thạch cao phospho làm vật liệu san lấp và nền, móng đường.

VCCI - Bổ sung nhanh QCVN cho lĩnh vực mới: Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI cho rằng, để hỗ trợ doanh nghiệp, cần khẩn trương xây dựng QCVN cho các lĩnh vực mới như giảm phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon, kinh tế tuần hoàn. Việc ban hành phải đảm bảo tính cần thiết, tránh chồng chéo và gây thêm chi phí không đáng có.

Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc tham vấn rộng rãi hiệp hội, doanh nghiệp và các tổ chức đánh giá sự phù hợp trong quá trình soạn thảo. Các chỉ tiêu kỹ thuật cần dựa trên đánh giá khoa học, tham chiếu quốc tế, tránh quy định quá cao hoặc quá thấp. Định mức KT-KT phải cập nhật định kỳ 3-5 năm để phù hợp thực tế.

Hải Phòng - Bất cập trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt: Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Phòng báo cáo, thành phố hiện có 49 công tác thành phần trong thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH, nhưng 27 công tác chưa có định mức KT-KT. Các cơ sở xử lý tư nhân chưa có hướng dẫn cụ thể về phương án giá và nguồn kinh phí. Sở kiến nghị Bộ NN&MT ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết về quản lý chi phí dịch vụ sự nghiệp công trong thu gom, xử lý CTRSH, bảo đảm tính minh bạch và phù hợp thực tiễn.

VINACHEM - Cần chính sách cho thạch cao PG: Theo Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (VINACHEM), thạch cao PG hiện chưa cạnh tranh được với thạch cao tự nhiên nhập khẩu. Việc ứng dụng làm nền đường, san lấp chưa triển khai do thiếu cơ sở pháp lý và chứng nhận hợp chuẩn.

VINACHEM đề xuất áp dụng ưu đãi thuế cho xử lý thạch cao PG, đồng thời yêu cầu các nhà máy xi măng ưu tiên sử dụng thạch cao nội địa.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành phát biểu kết luận tại Hội thảo

Định hướng chiến lược của Thứ trưởng Lê Công Thành trong quản lý môi trường

Phát biểu kết luận, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành đánh giá cao những ý kiến sâu sắc tại hội thảo. Ông khẳng định Bộ sẽ tiếp thu, tổng hợp đầy đủ để hoàn thiện cơ sở pháp lý và thực tiễn trong quá trình xây dựng và ban hành hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức KT-KT. Thứ trưởng nêu rõ một số định hướng trọng tâm:

Hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật: Rà soát, ban hành các quy chuẩn còn thiếu, đặc biệt về biến đổi khí hậu, tín chỉ carbon, kinh tế tuần hoàn. Việc xây dựng phải hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo khả thi, minh bạch và thuận lợi cho doanh nghiệp.

Tháo gỡ khó khăn trong tái sử dụng phế thải công nghiệp: Phối hợp với các bộ, ngành xử lý triệt để vướng mắc về tro, xỉ nhiệt điện, thạch cao PG; khuyến khích nghiên cứu công nghệ tái chế hiện đại, mở rộng ứng dụng trong xây dựng, giao thông và xuất khẩu.

Hoàn thiện định mức KT-KT dịch vụ môi trường: Ban hành và cập nhật thường xuyên các định mức cho thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH, vệ sinh công cộng, đảm bảo tính đúng, đủ chi phí. Đồng thời kiến nghị Chính phủ bố trí ngân sách hỗ trợ các địa phương còn khó khăn.

Nâng cao truyền thông và nhận thức cộng đồng: Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật, quy chuẩn, định mức, giúp cộng đồng và doanh nghiệp hiểu, thực thi nghiêm túc, tránh hình thức.

Tiếp cận xu hướng quốc tế: Học hỏi mô hình quản lý hiện đại, ứng dụng chuyển đổi số, phát triển vật liệu xanh, nâng cao chất lượng quan trắc, đáp ứng yêu cầu hội nhập.

“Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ phối hợp chặt chẽ với Quốc hội, các bộ, ngành và cộng đồng doanh nghiệp để đưa các định hướng này vào thực tiễn, bảo đảm phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường, hướng tới một nền kinh tế xanh và bền vững” - Thứ trưởng nhấn mạnh.

Phát biểu tổng kết Hội thảo, ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đánh giá cao sự đóng góp của các đại biểu, chuyên gia và doanh nghiệp trong việc thảo luận về việc hoàn thiện quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường.

Ông cho rằng, qua những ý kiến đóng góp, Hội thảo đã tạo ra một nền tảng vững chắc để các cơ quan chức năng, doanh nghiệp, nhà khoa học tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp lý và các tiêu chuẩn môi trường, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Ông Tạ Đình Thi nhấn mạnh, để thực hiện thành công các mục tiêu bảo vệ môi trường, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và cộng đồng doanh nghiệp. Các tiêu chuẩn, quy chuẩn cần phải phù hợp với thực tế và được thực thi nghiêm túc, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển bền vững và bảo vệ môi trường hiệu quả.

Cuối cùng, ông bày tỏ hy vọng các cơ quan quản lý sẽ tiếp tục rà soát và hoàn thiện các quy chuẩn, tiêu chuẩn để tạo ra một môi trường pháp lý đồng bộ, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế xanh và bền vững, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Hồng Minh