Cuộc họp “Tổng kết hoạt động hợp tác về giải pháp làm mát hiệu quả, thân thiện với khí hậu và chống nắng nóng cực đoan tại khu vực đô thị ở Việt Nam” tổ chức tại Hà Nội vào ngày 28 tháng 8 năm 2025. Sự kiện quy tụ các đại diện đến từ DCC, GGGI và UN Environment Programme, cùng thảo luận về các giải pháp làm mát bền vững nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu tại các thành phố Việt Nam. Các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai các công nghệ và giải pháp thân thiện với môi trường, góp phần vào chiến lược phát triển đô thị xanh và bền vững.

Nhu cầu cấp thiết từ thực tế nắng nóng cực đoan

Biến đổi khí hậu toàn cầu đang khiến nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng nhanh chóng, với giai đoạn 2015- 2024 được ghi nhận là nóng nhất trong lịch sử. Tại cuộc họp: “Tổng kết hoạt động hợp tác về giải pháp làm mát hiệu quả, thân thiện với khí hậu và chống nắng nóng cực đoan tại khu vực đô thị ở Việt Nam”, ông Lê Ngọc Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho biết, mức nhiệt toàn cầu đã tăng hơn 1,54°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, kéo theo băng tan, mực nước biển dâng, thiên tai cực đoan và đặc biệt là các đợt nắng nóng kéo dài và ngày càng nghiêm trọng. Báo cáo của IPCC cảnh báo rằng xu hướng này sẽ còn tiếp tục trong nhiều thập kỷ tới.

Tại Việt Nam, tình hình nắng nóng cực đoan đã đạt mức báo động. Theo thống kê, tháng 4/2024, 110 trạm khí tượng đã ghi nhận mức nhiệt kỷ lục, trong đó Hà Nội có ngày 4/8/2025 nhiệt độ lên tới 40,3°C. Nắng nóng cực đoan không chỉ đe dọa sức khỏe người dân, đặc biệt là người già và trẻ nhỏ, mà còn gây áp lực lớn lên cơ sở hạ tầng đô thị, hệ thống điện và các khu dân cư đông đúc.

Làm mát bền vững để giảm phát thải carbon

Trong bối cảnh đó, làm mát bền vững trở thành giải pháp không thể thiếu trong việc giảm thiểu tác động của nắng nóng và biến đổi khí hậu. Việt Nam đã cam kết tham gia Cam kết Làm mát toàn cầu, với mục tiêu giảm ít nhất 68% phát thải từ hoạt động làm mát vào năm 2050 so với năm 2022. Đây là bước đi quan trọng nhằm hướng tới giảm thiểu phát thải khí nhà kính và giảm chi phí năng lượng cho người dân.

Tại cuộc họp tổng kết về các giải pháp làm mát bền vững tại Hà Nội, ông Lê Ngọc Tuấn cho biết lần đầu tiên khái niệm "làm mát bền vững" đã được thể chế hóa tại Việt Nam, mở đường cho các chính sách dài hạn và các kế hoạch hành động cụ thể. Đây là dấu mốc quan trọng trong nỗ lực của Việt Nam trong việc xây dựng môi trường sống và làm việc an toàn, thoải mái, giảm thiểu sự phụ thuộc vào các hệ thống điều hòa không khí truyền thống.

Ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu phát biểu tại cuộc họp ngày 28/8

Để đối phó với nắng nóng và biến đổi khí hậu, Việt Nam đã bắt đầu triển khai các giải pháp làm mát bền vững thông qua việc áp dụng các vật liệu xây dựng xanh và công nghệ tiên tiến. Những giải pháp này không chỉ giúp giảm nhiệt độ đô thị mà còn góp phần giảm phát thải và tiết kiệm năng lượng.

Việc sử dụng các vật liệu cách nhiệt, gạch nhẹ, bê tông cách nhiệt và vật liệu phủ mái có khả năng phản xạ nhiệt giúp giảm mức độ nhiệt hấp thụ vào các công trình. Các mái nhà được phủ sơn phản xạ nhiệt có thể làm giảm nhiệt độ bề mặt mái và giảm mức nhiệt độ chung của đô thị, góp phần giảm hiệu ứng đảo nhiệt.

Công nghệ làm mát dựa vào thiên nhiên, giải pháp này bao gồm việc sử dụng cây xanh, vườn tường và các không gian xanh để làm mát không khí, đồng thời tạo ra không gian sống lành mạnh hơn. Các hệ thống thoát nước bề mặt xanh cũng giúp giảm hiện tượng ngập úng và điều chỉnh nhiệt độ đô thị.

Năng lượng mặt trời và công nghệ làm mát thông minh, năng lượng mặt trời không chỉ cung cấp điện cho các hệ thống điều hòa không khí mà còn giảm tải cho lưới điện quốc gia. Các hệ thống điều hòa thông minh, sử dụng cảm biến để tự động điều chỉnh nhiệt độ theo thời gian thực, giúp tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu chi phí cho người sử dụng.

Hợp tác quốc tế và triển khai thực tế tại các đô thị thí điểm

Việt Nam không chỉ chú trọng đến các giải pháp trong nước mà còn tích cực hợp tác quốc tế để đưa ra các giải pháp làm mát bền vững hiệu quả. Trong khuôn khổ hợp tác với UNEP và GGGI, Cục Biến đổi khí hậu đã triển khai các mô hình làm mát bền vững tại các đô thị thí điểm, bao gồm Cần Thơ, Đà Nẵng và Quảng Trị.

Ông Benjamin Hickman, Quản lý chương trình cấp cao tại UNEP, nhận định: "Làm mát không còn là một tiện nghi xa xỉ, mà đã trở thành nhu cầu thiết yếu đối với sức khỏe cộng đồng và năng suất lao động. Nếu không có giải pháp bền vững, nhu cầu làm mát toàn cầu có thể chiếm đến 10% tổng phát thải khí nhà kính vào năm 2050".

Ông Benjamin Hickman, Quản lý chương trình cấp cao, Liên minh tăng cường hiệu quả làm mát của UNEP đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong xây dựng và lồng ghép các chính sách về làm mát bền vững.

Các dự án thí điểm tại Cần Thơ và Đà Nẵng đã đưa ra những kế hoạch hành động làm mát đô thị (UCAP), cung cấp các phân tích chính sách và kỹ thuật làm cơ sở cho việc nhân rộng giải pháp này trên toàn quốc. Các nghiên cứu tiền khả thi tại Cần Thơ và Quảng Nam đang được tiến hành để đánh giá thách thức và cơ hội của các dự án làm mát bền vững, làm cơ sở cho các chính sách dài hạn trong tương lai.

Bà Maria Cecilia Pana, Phó trưởng đại diện GGGI tại Việt Nam, nhấn mạnh: "Làm mát bền vững không chỉ là giải pháp khí hậu mà còn liên quan đến an ninh năng lượng, sức khỏe cộng đồng và đổi mới sáng tạo. Chúng tôi coi vai trò của mình như chất xúc tác, kết nối chính sách, tài chính và công nghệ để biến các mục tiêu tham vọng thành hành động cụ thể".

Tương lai của đô thị bền vững tại Việt Nam

Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng trong việc phát triển đô thị bền vững, khi những thách thức từ biến đổi khí hậu ngày càng rõ ràng và cấp bách hơn. Để đảm bảo một tương lai tươi sáng cho các đô thị, Việt Nam cần thúc đẩy các giải pháp sáng tạo và chiến lược toàn diện, kết hợp giữa bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Hướng tới mục tiêu "Net Zero" vào năm 2050: Mục tiêu lớn mà Việt Nam đang hướng tới là đạt được mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050, cam kết trong thỏa thuận quốc tế và các chính sách phát triển bền vững của Chính phủ. Để đạt được mục tiêu này, các đô thị cần phải chủ động áp dụng các giải pháp làm mát bền vững, từ việc phát triển các công trình xanh đến việc cải tiến hạ tầng đô thị sao cho thân thiện với khí hậu và tiết kiệm năng lượng.

Các giải pháp này không chỉ giúp giảm thiểu tác động của các đợt nắng nóng cực đoan mà còn góp phần tạo ra môi trường sống lành mạnh hơn, giúp giảm ô nhiễm không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Bên cạnh đó, những giải pháp làm mát bền vững này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đối với các khu vực đô thị, nơi mà hiện tượng nóng bức và ùn tắc giao thông thường xuyên xảy ra.

Áp dụng công nghệ tiên tiến và năng lượng tái tạo: Một yếu tố quan trọng trong việc phát triển đô thị bền vững tại Việt Nam là việc áp dụng công nghệ tiên tiến và sử dụng nguồn năng lượng tái tạo. Việt Nam đang có những bước đi mạnh mẽ trong việc tích hợp các công nghệ thông minh vào quy hoạch đô thị, từ việc sử dụng năng lượng mặt trời và gió để cung cấp điện cho các khu vực đô thị, đến việc áp dụng các giải pháp làm mát thông minh giúp tiết kiệm năng lượng.

Các hệ thống điều hòa thông minh, cảm biến nhiệt độ và độ ẩm tự động điều chỉnh môi trường bên trong các công trình sẽ giúp giảm thiểu lượng điện năng tiêu thụ, đồng thời tạo ra môi trường sống lý tưởng cho người dân mà không gây ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên. Các dự án năng lượng mặt trời trên mái nhà hay các khu vực công cộng sẽ không chỉ cung cấp nguồn điện sạch mà còn giảm tải cho lưới điện quốc gia, đặc biệt trong các giờ cao điểm nắng nóng.

Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ làm mát tiên tiến như làm mát bằng nước, các hệ thống điều hòa không khí sử dụng năng lượng tái tạo và các giải pháp làm mát dựa vào thiên nhiên sẽ giúp các đô thị Việt Nam trở nên mát mẻ và dễ chịu hơn trong điều kiện khí hậu đang ngày càng trở nên khắc nghiệt.

Mô hình đô thị xanh và không gian công cộng thân thiện với khí hậu: Một trong những yếu tố không thể thiếu trong tương lai của đô thị bền vững tại Việt Nam chính là việc tạo ra các không gian công cộng thân thiện với khí hậu. Các công viên, vườn tường, và các khu vực cây xanh sẽ không chỉ làm giảm nhiệt độ cho các khu vực đô thị mà còn tạo ra không gian thư giãn và nâng cao chất lượng sống cho người dân. Các giải pháp như vườn trên mái, cây xanh trong các tòa nhà và không gian công cộng sẽ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí và cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Việc phát triển đô thị theo mô hình “thành phố xanh” sẽ không chỉ giúp làm mát không gian đô thị mà còn góp phần bảo vệ các hệ sinh thái tự nhiên, tạo ra một môi trường sống trong lành và bền vững. Các dự án quy hoạch đô thị hiện đại cần lồng ghép yếu tố không gian xanh và các giải pháp thiên nhiên vào ngay từ khi thiết kế, giúp tạo ra các không gian sống hòa hợp với tự nhiên.

Hợp tác quốc tế và huy động vốn xanh: Việt Nam cũng nhận thức rõ tầm quan trọng của việc hợp tác quốc tế trong việc phát triển các đô thị bền vững. Các chương trình hợp tác với các tổ chức quốc tế như UNEP và GGGI không chỉ mang lại kiến thức và công nghệ tiên tiến mà còn mở ra cơ hội huy động vốn xanh, tài trợ từ các tổ chức tài chính quốc tế. Những nguồn vốn này sẽ giúp Việt Nam triển khai các dự án làm mát bền vững, thúc đẩy sự phát triển của các đô thị thông minh và thân thiện với khí hậu.

Hợp tác với các đối tác quốc tế cũng giúp Việt Nam xây dựng được các chính sách phù hợp, từ việc hoàn thiện hệ thống luật pháp về bảo vệ môi trường đến việc thiết lập các cơ chế tài chính thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư vào lĩnh vực phát triển đô thị bền vững. Những chính sách này sẽ tạo nền tảng cho việc triển khai các giải pháp làm mát bền vững, từ đó giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia tiên phong trong việc xây dựng các đô thị thân thiện với khí hậu ở khu vực Đông Nam Á.

Tạo ra các đô thị thông minh và đồng bộ: Để đạt được mục tiêu phát triển đô thị bền vững, Việt Nam cần xây dựng các đô thị thông minh, nơi mà các giải pháp công nghệ tiên tiến được áp dụng đồng bộ để tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng, giảm thiểu chi phí và tăng cường hiệu quả của các dịch vụ công cộng. Các thành phố thông minh sẽ bao gồm các hệ thống giao thông thông minh, mạng lưới điện thông minh và các giải pháp công nghệ trong quản lý nước và chất thải. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm chi phí vận hành mà còn góp phần tạo ra môi trường sống trong lành, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tương lai của đô thị bền vững tại Việt Nam sẽ không chỉ dựa vào những giải pháp kỹ thuật mà còn phụ thuộc vào sự thay đổi trong tư duy quản lý đô thị và chính sách công. Việt Nam đang dần xây dựng một nền tảng vững chắc để phát triển các đô thị thông minh, xanh và thân thiện với khí hậu. Việc áp dụng các giải pháp làm mát bền vững, kết hợp với công nghệ tiên tiến, sẽ không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn tạo ra môi trường sống tốt hơn cho hàng triệu người dân, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Giải pháp làm mát bền vững không chỉ góp phần giảm thiểu tác động của nắng nóng cực đoan mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một tương lai xanh, thân thiện với khí hậu cho Việt Nam. Với sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ, Việt Nam đang tiên phong trong việc triển khai các giải pháp này, không chỉ bảo vệ sức khỏe người dân mà còn giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu trong các đô thị.

Hồng Minh