Giao quyền từ gốc - Đổi mới từ cơ sở

Nhằm triển khai đồng bộ Luật Tài nguyên nước năm 2023 và Nghị định số 53/2024/NĐ-CP, Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa ban hành Sổ tay hướng dẫn thực hiện một số nhiệm vụ, thẩm quyền mới của chính quyền cấp xã trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, trong đó có một phần quan trọng về quản lý tài nguyên nước.

Theo đó, chính quyền cấp xã - tuyến quản lý gần dân nhất được giao 13 nhiệm vụ, thẩm quyền mới, gồm: 12 nhiệm vụ thuộc UBND cấp xã; 01 nhiệm vụ thuộc Chủ tịch UBND cấp xã.

Được biết, trao quyền cho cấp xã không chỉ là phân cấp đơn thuần, mà là cách để tăng tính chủ động trong bảo vệ nguồn nước tại chỗ - nơi đầu tiên cảm nhận sự thay đổi của môi trường.

Danh mục 12 nhiệm vụ của UBND cấp xã. Các nội dung giao nhiệm vụ rất cụ thể, bám sát thực tiễn địa phương, gồm: 

1. Tổ chức ứng phó, khắc phục sự cố ô nhiễm nguồn nước; theo dõi, phát hiện và tham gia giải quyết sự cố ô nhiễm nguồn nước theo thẩm quyền; tổ chức thực hiện các biện pháp phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 80 Luật Tài nguyên nước.

2. Định kỳ tổng hợp, báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh việc khai thác nước dưới đất của hộ gia đình để sử dụng cho sinh hoạt theo quy định tại điểm d khoản 3 Điều 80 Luật Tài nguyên nước.

3. Phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường, có ý kiến đối với việc lập, điều chỉnh Danh mục nguồn nước phải lập hành lang bảo vệ trên địa bàn theo quy định tại điểm a khoản 3 và khoản 4 Điều 26 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

4. Phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường xác định mốc chỉ giới hành lang bảo vệ nguồn nước trên bản đồ địa chính, bản đồ hiện trạng sử dụng đất theo quy định tại khoản 1 Điều 27 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

5. Phối hợp với tổ chức quản lý, vận hành hồ chứa thuỷ điện xây dựng phương án cắm mốc giới hành lang bảo vệ nguồn nước của hồ chứa theo quy định tại khoản 3 Điều 28 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

6. Cho ý kiến đối với phương án cắm mốc giới hành lang bảo vệ nguồn nước theo quy định tại điểm b khoản 4 Điều 28 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

7. Phối hợp với tổ chức quản lý, vận hành hồ chứa thủy điện thực hiện việc cắm mốc giới hàng lang bảo vệ nguồn nước trên thực địa, tiếp nhận mốc giới từ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh để quản lý, bảo vệ theo quy định tại khoản 5 Điều 28 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

8. Phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường trình Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt phương án cắm mốc giới hành lang bảo vệ nguồn nước trên địa bàn theo quy định tại khoản 2 Điều 29 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

9. Ủy ban nhân dân cấp xã có phạm vi thuộc vùng cấm, vùng hạn chế khai thác nước dưới đất cho ý kiến đối với hồ sơ phê duyệt vùng cấm, vùng hạn chế khai thác nước dưới đất và phương án, lộ trình tổ chức thực hiện việc cấm, hạn chế khai thác nước dưới đất theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 38 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

10. Phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường lập Danh mục hồ, ao, đầm, phá không được san lấp trên địa bàn tỉnh và cho ý kiến đối với Danh mục theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 57 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

11. Đề xuất, cho ý kiến đối với việc điều chỉnh đưa hồ, ao, đầm, phá ra khỏi Danh mục hồ, ao, đầm, phá nội tỉnh không được san lấp theo quy định tại điểm a khoản 3 Điều 58 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.

12. Thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước theo quy định tại khoản 3 Điều 31, khoản 3 Điều 95 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP; khoản 4 Điều 57 Nghị định số 54/2024/NĐ-CP.

Chủ tịch UBND xã: Người xác nhận đăng ký khai thác nước dưới đất. Theo đó Chủ tịch UBND cấp xã có thẩm quyền tổ chức đăng ký khai thác nước dưới đất cho các mục đích dân sinh, nông nghiệp quy mô nhỏ (không vượt quá 10 m³/ngày đêm, trừ hộ gia đình sử dụng cho sinh hoạt).

Quy trình gồm 4 bước rõ ràng, minh bạch: Tiếp nhận hồ sơ trực tiếp hoặc qua mạng; Trả lời tính đầy đủ hồ sơ trong 1 ngày làm việc; Thẩm định trong 5 ngày làm việc; Chủ tịch UBND xã xác nhận hoặc từ chối có nêu rõ lý do trong vòng 2 ngày.

Thêm nhiều quy định kỹ thuật cụ thể kèm theo

Bộ cũng làm rõ một số hướng dẫn có tính chất liên ngành: Giới hạn mực nước khai thác tầng chứa nước lỗ hổng: (1) Đồng bằng sông Hồng và Cửu Long: không vượt quá 35m. (2) Đông Nam Bộ: không vượt quá 40m. Phạm vi liên xã thay thế phạm vi liên huyện trong một số trường hợp quản lý nguồn nước chung.

Công khai thông tin về công trình tài nguyên nước bắt buộc: Đăng tải lên báo, trang web UBND tỉnh; Niêm yết tại UBND cấp xã và điểm xây dựng, ít nhất 60 ngày trước khởi công.

Đặc biệt, đối với các dự án đã lấy ý kiến cộng đồng trước ngày 1/7/2025, không phải lấy lại ý kiến. Các dự án đang thực hiện tiếp tục theo Nghị định số 54/2024/NĐ-CP trừ khi có đề xuất áp dụng quy định mới tại Nghị định số 131/2025/NĐ-CP.

Đây là lần đầu tiên chính quyền cấp xã được trao trách nhiệm đầy đủ và rõ ràng đến từng bước, từng quy trình trong quản lý tài nguyên nước từ tiếp nhận hồ sơ đến phối hợp lập hành lang bảo vệ nguồn nước.

Cấp xã là mắt xích đầu tiên, quan trọng nhất trong chuỗi quản lý tài nguyên bền vững. Chính quyền xã hiểu rõ địa bàn, gần dân, nên có thể hành động kịp thời và hiệu quả hơn.

Hồng Minh