Sự kiện có hơn 70 đại biểu đến từ các đơn vị trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đại diện các địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt như: Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Bình Định…, cùng các chuyên gia, nhà khoa học, viện nghiên cứu, trường đại học và tổ chức phát triển quốc tế. Đây là một hoạt động quan trọng nằm trong Giai đoạn 2 của Dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu cho cộng đồng” (ZCRA), do Quỹ Z Zurich (Tập đoàn Bảo hiểm Zurich - Thụy Sĩ) tài trợ, được triển khai trong giai đoạn 2024 - 2027 tại 18 xã/phường thuộc các tỉnh và thành phố như Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Huế và Cần Thơ.

Ông Nguyễn Trường Sơn - Cục phó Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp & Môi trường) kỳ vọng, sau Hội thảo sẽ thúc đẩy các sáng kiến ứng dụng khoa học - công nghệ trong công tác phòng chống thiên tai nói chung và trong phòng chống lũ, lụt nói riêng.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Trường Sơn - Cục phó Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp & Môi trường) nhấn mạnh: “Với hệ thống sông, hồ dày đặc, cùng với phát triển kinh tế - xã hội và quá trình đô thị hóa nhanh, rủi ro thiên tai do lũ lụt ngày càng nghiêm trọng hơn. Do đó, việc ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý rủi ro đối với loại hình thiên tai này đang trở nên cấp thiết”. Ông Nguyễn Trường Sơn cũng kỳ vọng hội thảo sẽ là cơ hội để thúc đẩy các sáng kiến KHCN, góp phần hỗ trợ quá trình ra quyết định trong phòng, chống lũ lụt và thích ứng hiệu quả hơn với biến đổi khí hậu.

Thực trạng và thách thức trong quản lý rủi ro lũ lụt

Theo bà Đặng Thị Hương - Phó phòng Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai (Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai), Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thiên tai lũ, ngập lụt. Với 3.500 con sông dài trên 10km, 13 hệ thống sông lớn có diện tích lưu vực trên 3.000km², cùng đường bờ biển dài hơn 3.260km và lượng mưa trung bình 2.500mm/năm, Việt Nam hứng chịu nhiều loại hình lũ lụt khác nhau - từ lũ quét, sạt lở đất ở miền núi đến ngập lụt đồng bằng và úng ngập đô thị.

Bà Đặng Thị Hương, Phó phòng Phòng Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai, Cục QLĐĐ&PCTT cho biết Việt Nam có khoảng 140 - 150 đô thị ở miền núi, 300 đô thị ven biển và các đô thị lớn ở TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ, Hải Phòng chịu sự ảnh hưởng của mưa, lũ, ngập lụt nên thường xuyên bị ngập cục bộ khi mưa lớn xảy ra.

Trong giai đoạn 2014 - 2024, trung bình mỗi năm, lũ lụt gây thiệt hại khoảng 102 người chết và mất tích, chiếm tới 43% số người thiệt mạng do thiên tai trên toàn quốc; tổn thất kinh tế ước tính khoảng 16.271 tỷ đồng/năm, chiếm 59% tổng thiệt hại do thiên tai. Biến đổi khí hậu được dự báo sẽ tiếp tục làm gia tăng tần suất và cường độ các hiện tượng thời tiết cực đoan, khiến công tác dự báo, cảnh báo và ứng phó trở nên khó khăn hơn.

Bên cạnh yếu tố tự nhiên, quá trình đô thị hóa nhanh cũng đang tạo ra áp lực lớn đối với công tác phòng, chống lũ lụt. Tính đến tháng 9/2023, tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam đạt 42,6% với 902 đô thị các loại. Tuy nhiên, hạ tầng thoát nước tại nhiều đô thị còn lạc hậu, thiếu đồng bộ, nhiều nơi san lấp hồ điều hòa để phát triển nhà ở, khiến nguy cơ ngập úng gia tăng đáng kể khi mưa lớn xảy ra. Có tới 140-150 đô thị miền núi, gần 300 đô thị ven biển cùng nhiều thành phố lớn như: TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ,… thường xuyên phải đối mặt với tình trạng ngập cục bộ.

Khoa học công nghệ - Đòn bẩy ứng phó và thích ứng!

Hội thảo đã chia sẻ nhiều mô hình, kinh nghiệm thực tiễn trong ứng dụng khoa học công nghệ vào quản lý rủi ro lũ lụt. Trong đó, nổi bật là hệ thống cảnh báo sớm lũ được triển khai thí điểm tại thành phố Huế thông qua Dự án ZCRA, bước đầu giúp người dân và chính quyền chủ động hơn trong việc ứng phó với lũ. Ngoài ra, các công cụ hỗ trợ ra quyết định trong điều hành, ứng phó với lũ lụt tại tỉnh Điện Biên cũng được giới thiệu như một mô hình có thể nhân rộng cho các địa phương khác. Những chia sẻ từ khu vực miền núi phía Bắc và miền Trung đã làm rõ vai trò của công nghệ trong nâng cao khả năng ứng phó ở cấp cộng đồng - nơi thường xuyên bị cô lập khi mưa lớn, lũ ống, lũ quét xảy ra.

Hội thảo đã có hơn 70 đại biểu từ các đơn vị trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đại diện các tỉnh thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt như Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Bình Định…, cùng các chuyên gia, nhà khoa học, viện nghiên cứu, trường đại học và tổ chức phát triển quốc tế.

Cũng trong khuôn khổ hội thảo, các chuyên gia từ tổ chức Plan International đã chia sẻ nhiều bài học kinh nghiệm trong quản lý rủi ro lũ lụt tại cộng đồng miền núi phía Bắc và miền Trung Việt Nam. Các đại biểu đã cùng nhau thảo luận sôi nổi về thực trạng rủi ro lũ lụt tại Việt Nam, những thách thức trong công tác cảnh báo sớm, các giải pháp và mô hình ứng dụng công nghệ trong quản lý rủi ro lũ lụt, cũng như những cơ hội hợp tác giữa các bên. 

Thông qua hội thảo này, Bộ Nông nghiệp & Môi trường kỳ vọng góp phần lan tỏa các mô hình ứng dụng công nghệ hiệu quả, thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý thiên tai, đồng thời xây dựng các kênh kết nối để huy động nguồn lực từ các tổ chức quốc tế, khu vực tư nhân và chính quyền địa phương. Các giải pháp công nghệ không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro, thiệt hại mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng chủ động, an toàn trước thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu một cách bền vững.

Minh Huyền