<p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Kết quả nghiên cứu cho thấy hiện trạng phát sinh chất thải rắn sinh hoạt trên toàn huyện khoảng 164 tấn/ngày, trong đó đã thu gom được khoảng 104 tấn/ngày, tỷ lệ thu gom đạt 63,76%; Xây dựng được các bản đồ chuyên đề quản lý như: Bản đồ phân bố vị trí các nhà máy xử lý và bãi rác, bản đồ tuyến thu gom chất thải rắn sinh hoạt giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại huyện.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Giới thiệu</span></span></strong></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 18px;">Ô nhiễm môi trường luôn là vấn đề cấp bách cần được quan tâm đến vì nó ảnh hưởng rất lớn đến đời sống và sức khỏe con người. Trong xu hướng kinh tế - xã hội ngày càng phát triển, đô thị hóa tăng nhanh kéo theo dân số ngày một đông hơn, các khu đô thị, khu dân cư, khu công nghiệp,… được xây dựng với quy mô lớn dẫn đến tình trạng CTR được đưa vào môi trường ngày càng nhiều, làm môi trường bị ô nhiễm nặng nề, mất cảnh quan ở nhiều khu vực.</span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Huyện Chợ Mới là huyện nông thôn có mật độ dân cư cao, chính vì thế vấn đề CTR sinh hoạt là nỗi lo của các nhà quản lý môi trường và người dân. Hầu hết người dân địa phương xử lí CTR sinh hoạt chủ yếu bằng các phương pháp truyền thống như chôn lấp, đổ thải ra sau nhà ở chỗ đất trống. Cách quản lí này vẫn chưa được giải quyết triệt để, không có các chính sách đúng đắn và giải pháp khoa học thích hợp, chưa đáp ứng được yêu cầu BVMT để quản lí CTR trong sinh hoạt. Điều này sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, rác thải sẽ gây ra mùi hôi thối khó chịu, CTR được đổ trực tiếp xuống sông làm chết nhiều loài sinh vật sống dưới nước, không chỉ gây ô nhiễm nước trên bề mặt mà còn ô nhiễm đến nước ngầm,…</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Công tác quản lí CTR sinh hoạt trên địa bàn huyện còn nhiều bất cập, việc cập nhật lưu trữ thông tin CTRSH vẫn đang được thực hiện trên giấy, file nền, chưa có bản đồ quản lí tổng hợp CTR sinh hoạt mà hiện tại việc áp dụng hệ thống thông tin địa lí cho công tác quản CTR sinh hoạt là rất cần thiết và đang được nhiều nơi áp dụng.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Quantum Geographical Information System (QGIS) là hệ thống thông tin địa lý có mã nguồn mở cho người dùng miễn phí, QGIS được thiết kế với nhiều tính năng như: Thu thập, cập nhật, tra cứu, lưu trữ, xử lý mọi dữ liệu địa lý (Đặng Văn Đức, 2001).</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Theo Christos Chalkias, (2009) nghiên cứu mô hình dựa trên GIS để tối ưu hóa CTR đô thị. Mô hình đã áp dụng trong nghiên cứu trường hợp của một ngành thu gom chất thải để kiểm tra định tuyến tối ưu hóa sơ đồ hiện có và sơ đồ cải thiện thông qua việc phân bổ lại thùng. Kết quả chỉ ra rằng kịch bản tối ưu là hiệu quả hơn về thời gian thu thập. Những khoản tiết kiệm này liên quan nhiều đến sự tiết kiệm khí thải và tiêu thụ nhiên liệu. Nghiên cứu đã chứng minh giá trị của công nghệ GIS như một công cụ tối ưu hóa thu gom chất thải, có khả năng hướng dẫn ra quyết định. </span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Theo Nguyễn Thị Oanh, (2017) ứng dụng GIS trong công tác quản lí CTR sinh hoạt TP. Hà Nội đã thành lập bản đồ chuyên đề rác thải trong sinh hoạt tại quận Hoàng Mai, Hà Nội. Kết quả thể hiện khối lượng rác thải ra trong một ngày, số nhân công, phương tiện thu gom, vị trí các điểm hẹn tập kết. Các thông tin trên bản đồ giúp nhà quản lí đánh giá tổng quát về những bất cập còn tồn tại trong hoạt động quản lí CTR sinh hoạt.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Theo Vũ Kim Hạnh (2023) Khảo sát và đánh giá hiện trạng quản lý CTR sinh hoạt trên địa bàn 10 phường thuộc TP. Lào Cai. Kết quả cho thấy, tỷ lệ hộ gia đình thực hiện phân loại CTRSH tại nguồn đạt 96,85%, tỷ lệ thu gom đạt 95-97%, và đề xuất triển khai ứng dụng công nghệ QGIS hỗ trợ việc sử dụng cơ sở hạ tầng hiện có vào công tác giám sát phân loại CTRSH, quản lý thu gom, lập bản đồ thu gom CTR. </span></span></p> <p style="text-align: justify;"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Mục tiêu và phương pháp phướng nghiên cứu</span></span></strong></p> <p style="text-align: justify;"><em><strong><span style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 18px;">Mục tiêu</span></strong></em></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Ứng dụng phần mềm QGIS (Quantum Geographical Information System) xây dựng các bản đồ chuyên đề quản lý hiện trạng phát sinh và tuyến thu gom CTRSH trên địa bàn huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><em><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Phương pháp nghiên cứu</span></span></strong></em></p> <p style="text-align: justify;"><em><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Thiết lập cơ sở dữ liệu thuộc tính cho công tác quản lý CTRSH trên địa bàn huyện</span></span></em></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: thu thập số liệu về khối lượng CTRSH phát sinh; khối lượng CTR thu gom và thông tin về hiện trạng tuyến thu gom, thời gian, số lượng xe; các văn bản liên quan đến công tác quản lý CTRSH từ phòng NN&MT, huyện Chợ Mới. </span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Xác định tọa độ các điểm tập kết, bãi chôn lấp, hiện trạng các tuyến trình xe thu gom nhằm thu thập thông tin chính xác về số lượng xe thu gom, thời gian thu gom, địa điểm thu gom. </span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu và thiết lập cơ sở dữ liệu sau đó sử dụng phần mềm QGIS để chuyển đổi dữ liệu phù hợp với yêu cầu của phần mềm QGIS.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><em><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Thiết lập cơ sở dữ liệu không gian cho vùng nghiên cứu</span></span></em></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Thu thập bản đồ hành chính và các bản đồ có liên quan, vị trí các tọa độ mốc, diện tích của khu vực nghiên cứu từ phòng NN&MT huyện Chợ Mới.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Phương pháp bản đồ: Sử dụng phần mềm QGIS để số hóa bản đồ, chồng lấp bản đồ và biên tập bản đồ vùng nghiên cứu. </span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Các bước thực hiện số hóa bản đồ: Tạo lớp dữ liệu mới để bắt đầu số hóa; Chọn dạng đối tượng bao gồm: Điểm, tuyến hoặc vùng; Chọn hệ quy chiếu; Thêm trường và định dạng trường dữ liệu; Lưu lớp dữ liệu.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><em><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Xây dựng bản đồ chuyên đề quản lý các tuyến thu gom CTRSH dựa trên CSDL đã thiết lập</span></span></em></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Phương pháp bản đồ: Ứng dụng phần mềm QGIS để liên kết dữ liệu và biên tập bản đồ.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Các bước xây dựng tuyến thu gom CTR: Mở bản đồ nền huyện Chợ Mới trên QGIS; xây dựng dữ liệu không gian (điểm) các điểm tập kết, bãi chôn lấp từ file Excel; vẽ tất cả các tuyến đường thu gom CTR trên lớp vừa tạo đánh số thứ tự ở ô Id, các thông tin tuyến đường: đơn vị, tên tuyến, loại xe,…</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Tạo bản đồ chuyên đề: Kết hợp những lớp dữ liệu thuộc tính và dữ liệu không gian để tạo ra những bản đồ: bản đồ vị trí các bãi chôn lấp, bản đồ tuyến thu gom cho từng xã (thị trấn),... </span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Các bước biên tập và in ấn bản đồ: tạo không gian in; xác định các lớp dữ liệu cần biên tập; đặt tỉ lệ bản đồ và kích thước bản đồ; thêm tiêu đề, tạo mũi tên chỉ phương bắc; tạo thước tỉ lệ; thiết lập và biên tập bản chủ giải; in bản đồ giấy hoặc in ra ảnh (file).</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Kết quả thảo luận</span></span></strong></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 18px;">Theo kết quả nghiên cứu cho thấy, khối lượng CTR sinh hoạt tại huyện Chợ Mới phát sinh khoảng 164 tấn/ngày, ước tính phát sinh trên người là 0,58 kg/người/ngày, nguồn phát sinh ở khu vực chợ chiếm tỉ lệ khoảng 28,5% và các khu dân cư khoảng 25,5% tương đối cao, các bệnh viện có khối lượng CTR thấp hơn, số khác chiếm 36% là các cơ sở doanh nghiệp, hộ gia đình,…</span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Theo khảo sát tại địa phương công tác thu gom CTRSH được giao cho Xí nghiệp Môi trường đô thị huyện Chợ Mới, tổ tự quản thu gom, ước tính khối lượng thu gom khoảng 104,92 (tấn/ngày), đạt tỷ lệ 63,76% (khu vực đô thị đạt trên 99%, khu vực nông thôn đạt 56,7%), tăng 1,45% và tăng 2,36 tấn/ngày so với năm 2018 (Hình 1).</span></span></p> <p style="text-align: center;"><span style="font-size:16px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;"><strong>Hình 1: </strong><em>Biểu đồ thể hiện khối lượng phát sinh và khối lượng thu gom được tại Huyện  </em></span></span><br /> <img alt="Ứng dụng phần mềm QGIS để quản lý chất thải rắn sinh hoạt ở huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang" src="/images/image/a10(26).jpg" style="width: 600px; height: 563px;" /></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Đơn vị thu gom và vận chuyển CTR sinh hoạt bố trí 04 xe chuyên dùng với tần suất 14 chuyến xe/ngày và 06 xe ba gác thực hiện với tần suất 23 chuyến/ngày. Tần suất thu gom CTRSH 01 lần/ngày để đảm bảo việc thu gom được thường xuyên, thời gian ổn định và sạch sẽ. Ngoài ra, xã Nhơn Mỹ, xã Mỹ Hội Đông công tác thu gom và vận chuyển do UBND xã tự tổ chức.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Nguồn kinh phí quản lý và vận hành bãi rác do UBND chi trả cho Xí nghiệp Môi trường Đô thị Chợ Mới và 02 xã để tổ chức quản lý bãi rác nhằm hạn chế mùi hôi, ruồi, đảm bảo CTR không tràn ra ngoài gây ảnh hưởng đến các hộ dân xung quanh và vệ sinh môi trường bằng các biện pháp như: phun hóa chất hạn chế mùi hôi, diệt ruồi, san ủi CTR.</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Nghiên cứu đã xác định được thông tin, đặc điểm, tuyến thu gom, vị trí bãi chôn lấp,… ở từng xã (thị trấn), các dữ liệu này được đưa vào bảng thông tin thuộc tính của phần mềm QGIS (Hình 2) và xây dựng các bản đồ chuyên đề quản lý CTR sinh hoạt. </span></span></p> <p style="text-align: center;"><span style="font-size:16px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;"><strong>Hình 2: </strong><em>Dữ liệu thuộc tính các bãi chôn lấp</em></span></span><br /> <img alt="Ứng dụng phần mềm QGIS để quản lý chất thải rắn sinh hoạt ở huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang" src="/images/image/image002(39).png" style="width: 600px; height: 420px;" /></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Nghiên cứu đã xây dựng bản đồ tổng thể vị trí các bãi chôn lấp và nhà máy xử lý CTRSH trên toàn Huyện. Tổng số co 10 bãi rác tập trung tại 08 xã: Mỹ Hội Đông, Nhơn Mỹ, Kiến Thành, Kiến An, Long Điền A, Mỹ An, Hội An, An Thạnh Trung và 02 thị trấn: Chợ Mới, Mỹ Luông. Ngoài ra, huyện có 03 nhà máy xử lý rác ở các xã Mỹ Hiệp, xã Hoà Bình, xã Long Điền A (Hình 3). </span></span></p> <p style="text-align: center;"><span style="font-size:16px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;"><strong>Hình 3: </strong><em>Vị trí các bãi chôn lấp rác ở Huyện</em></span></span><br /> <img alt="Ứng dụng phần mềm QGIS để quản lý chất thải rắn sinh hoạt ở huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang" src="/images/image/image003(38).png" style="width: 600px; height: 565px;" /></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Nghiên cứu đã xây dựng được bản đồ tổng thể có 126 tuyến đường, ước tính tổng chiều dài khoảng 294,53 km thu gom CTRSH của 35.490 hộ dân sinh sống trên toàn huyện. Xây dựng được 18 bản đồ chuyên đề về tuyến thu gom cho từng xã (thị trấn). Trong đó, TT. Chợ Mới và TT. Mỹ Luông có số tuyến đường thu gom cao nhất 1à 15 - 18 tuyến đường và xã Long Điền B và xã Long Giang có số tuyến đường thu gom CTRSH còn tương đối thấp. </span></span></p> <p style="text-align: center;"><span style="font-size:16px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;"><strong>Hình 4: </strong><em>Bản đồ tuyến thu gom CTRSH ở huyện</em></span></span><br /> <img alt="Ứng dụng phần mềm QGIS để quản lý chất thải rắn sinh hoạt ở huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang" src="/images/image/image004(23).png" style="width: 600px; height: 424px;" /></p> <p style="text-align: justify;"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Tài liệu tham khảo</span></span></strong></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 18px;">Chalkias, Christos & Lasaridi, Katia. (2009). A GIS based model for the optimisation of municipal solid waste collection: The case study of Nikea, Athens, Greece. WSEAS Transactions on Environment on and Development. 1.</span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Đặng Văn Đức, (2001). Hệ thống thông tin địa lý. NXB Hà Nội;</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Nguyễn Thị Oanh, Cao Thị Ánh Tuyết, Nguyễn Thị Ngọc Ánh, (2017). Ứng dụng GIS thành lập bản đồ chuyên đề rác thải trong sinh hoạt tại quận Hoàng Mai, TP. Hà Nội. Tạp chí Khoa học và công nghệ lâm nghiệp. Số 3-2017;</span></span></p> <p style="text-align: justify;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;">Vũ Kim Hạnh, Đoàn Danh Cường, Vũ Văn Khoát, (2023). Nghiên cứu ứng dụng QGIS để xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý CTR sinh hoạt TP. Lào Cai theo định hướng nền kinh tế tuần hoàn. Tạp chí Khoa học Giao thông vận tải. Số 2 (02/2023).</span></span></p> <p style="text-align: right;"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;"><strong>ThS. NGUYỄN VĂN TUẤN </strong><br /> <em>Trường Đại học An Giang - Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh<br /> Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường Kỳ 1 tháng 3 năm 2025</em></span></span></p>