Chị Lâm Thị Kim Thoa, Giám đốc HTX Suối Giàng người luôn tâm huyết giữ gìn và phát triển trà Shan tuyết Suối Giàng

Phóng viên: Trong quá trình phát triển Hợp tác xã Chè Suối Giàng, chị và bà con địa phương đã gặp những khó khăn gì trong việc giữ gìn và phát triển thương hiệu chè Shan tuyết?

Bà Lâm Thị Kim Thoa: Làm gì cũng có khó khăn, mà khó khăn thì đi đâu cũng gặp. Phải vượt qua thử thách thì mới chạm đến được con đường mà mình mong muốn. Khi dấn thân vào con đường làm chè, chúng tôi đã xác định phải đánh đổi, trước tiên là về tiền bạc. Làm chè không thể tính chuyện một năm, hai năm, mà cần “lấy ngắn nuôi dài”, phải sống cùng cây chè, ngấm trà thì mới có thể đi đường dài.

Từ những năm 2007, chè Suối Giàng rơi vào giai đoạn khó khăn nhất. Bà con thậm chí đã từng có ý định phá bỏ chè để trồng cây khác. Nhưng vì tiếc những cây chè cổ thụ – sản phẩm quý của thiên nhiên và cha ông để lại – chúng tôi quyết tâm níu giữ. Khó khăn lớn nhất lúc đó là thiếu vốn, kỹ thuật chế biến lạc hậu, thị trường tiêu thụ hạn chế và đặc biệt là thiếu nhân lực. Bà con chủ yếu là đồng bào Mông, hộ nghèo chiếm tới trên 90%. Để đào tạo được người làm chè, chúng tôi phải “cầm tay chỉ việc”, đưa đi học tập, chấp nhận rủi ro, thậm chí là mất mẻ trà mà không bắt bà con đền. 

Đến khi có chè rồi, đem đi bán và giới thiệu sản phẩm cũng gặp rất nhiều khó khăn. Lúc đầu, khi mang sản phẩm đi giới thiệu, chúng tôi liên tục bị từ chối vì thương hiệu chè Suối Giàng từng mất uy tín. Nhưng từ chính những thất bại ấy, chúng tôi thấm thía rằng việc quan trọng nhất là giữ chất lượng, dù có khó khăn đến đâu cùng phải vực lại thương hiệu chè Shan tuyết Suối Giàng. Kiên trì suốt ba năm, chúng tôi mới từng bước gây dựng lại được niềm tin với thị trường. Và từ đó, thương hiệu chè Suối Giàng dần được khẳng định trở lại.

Chị Thoa đang trao đổi cùng các Phóng viên của Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường về những khó khăn trong việc gìn giữ và phát triển thương hiệu trà Shan tuyết Suối Giàng

Phóng viên: Chị có thể chia sẻ về nét đặc biệt của trà Shan tuyết Suối Giàng so với các loại trà khác trên thị trường hiện nay?

Bà Lâm Thị Kim Thoa: Đây là câu hỏi rút ruột của người làm trà. Muốn hiểu sự khác biệt của trà Suối Giàng thì phải thực sự sống cùng cây chè, ăn ở cùng mùi hương của nó ngày đêm. Người làm trà phải huy động đủ mọi giác quan để cảm nhận: tay để cảm nhiệt khi sao chè, mắt để quan sát ngoại hình búp trà, tai để lắng nghe tiếng trà trong máy sao, khứu giác và vị giác để thử hương, thử vị.

Trải qua nhiều năm, chúng tôi nhận ra điều đặc biệt nhất của trà Suối Giàng chính là hậu vị. Nếu pha cùng một cách, uống trong cùng một thời điểm, người thưởng trà sẽ cảm nhận được dư vị bền, lâu, thậm chí lan tỏa trong vòm miệng và để lại cảm giác khoan khoái rất riêng. Đây là nét khác biệt mà không phải vùng trà nào cũng có.

Sự đặc biệt ấy đến từ khí hậu mát lạnh quanh năm, thổ nhưỡng đặc trưng và độ cao của vùng núi Suối Giàng. Thiên nhiên đã ban tặng cho nơi đây điều kiện mà khó có nơi nào sánh kịp. Bên cạnh đó, sự gắn bó, kinh nghiệm và tâm huyết của người dân địa phương đã góp phần làm nên giá trị khác biệt của trà Shan tuyết Suối Giàng.

Hàng năm, chị Thoa đều đem sản phẩm của HTX Suối Giàng để dâng trong lễ cúng cây chè tổ

Phóng viên: Trong tương lai, chị có định hướng gì để đưa trà Shan tuyết Suối Giàng đến gần hơn với thị trường quốc tế?

Bà Lâm Thị Kim Thoa: Thực ra thị trường quốc tế đang đến khá gần, nhưng để bước đi bền vững thì không hề đơn giản. Trà Suối Giàng vốn được thiên nhiên ban tặng, với những cây chè có tuổi đời 300–500 năm. Người dân ở đây thu hái hoàn toàn thủ công, không dùng phân bón hay hóa chất, nên trà được coi là sản phẩm hữu cơ tự nhiên. Khi chế biến, chúng tôi áp dụng quy trình khắt khe để đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu.

Tuy nhiên, thách thức vẫn còn nhiều. Thứ nhất, sản lượng trà đặc sản không lớn vì chúng tôi không thể ép năng suất, bởi mọi thứ đều diễn ra tự nhiên. Thứ hai, trà Suối Giàng phải cạnh tranh trực tiếp với trà Trung Quốc, vốn đã quá nổi tiếng và chiếm lĩnh thị trường quốc tế. Vì vậy, hướng đi phù hợp nhất là tìm đến những thị trường coi trọng sản phẩm sạch, hữu cơ và an toàn cho sức khỏe.

Thực tế, HTX Suối Giàng đã từng xuất khẩu một số lô hàng sang Nhật Bản và Anh, nhưng mới dừng lại ở quy mô thử nghiệm, trải nghiệm thị trường. Để đi đường dài, chúng tôi cần định vị thương hiệu một cách rõ ràng và bền vững hơn. Tôi tin rằng, nếu tất cả những người làm trà cùng chung tay, xây dựng niềm tin và chất lượng, thì đến lúc đó, trà Suối Giàng không cần phải đi tìm thị trường quốc tế, mà chính thị trường quốc tế sẽ tìm đến với chúng ta.

Sản phẩm trà Shan tuyết được trưng bày tại không gian trưng bày triển lãm thành tựu đất nước "80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hanh phúc"

Phóng viên: Xin cảm ơn chị đã dành thời gian cho cuộc phỏng vấn này!

Từ những chia sẻ của bà Lâm Thị Kim Thoa có thể thấy, hành trình gìn giữ và phát triển trà Shan tuyết Suối Giàng là một chặng đường nhiều thử thách nhưng cũng đầy khát vọng. Người dân nơi đây, từ chỗ từng đứng trước nguy cơ đánh mất “cây vàng” của núi rừng, đã bền bỉ đi qua khó khăn để khôi phục uy tín, xây dựng lại thương hiệu. Điều đặc biệt không chỉ nằm ở vị trà – bền, lâu, độc đáo – mà còn ở chính niềm tin, sự kiên trì của những người làm chè nơi mảnh đất Suối Giàng.

Khát vọng vươn ra thế giới không chỉ là ước mơ riêng của một Hợp tác xã, mà là mong muốn chung của cả cộng đồng gắn bó với cây chè Shan tuyết. Khi những giá trị truyền thống được bảo tồn, chất lượng sản phẩm được đảm bảo và thương hiệu được định vị rõ ràng, trà Shan tuyết Suối Giàng hoàn toàn có thể trở thành niềm tự hào của nông sản Việt Nam trên bản đồ trà thế giới.

Nhóm PV Suối Giàng