1. Về bối cảnh thực hiện nhiệm vụ chính trị

Trước bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu; chủ trương đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong nghiên cứu lĩnh vực địa chất và khoáng sản không chỉ là xu hướng phổ biến, mà còn là yêu cầu tất yếu, khách quan. Thực tiễn cho thấy, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ đã làm thay đổi hoàn toàn thế giới trong vài thập kỷ qua. Các nước lớn có nền tảng khoa học công nghệ hiện đại, tiên tiến luôn đi kèm với sự giàu có về kinh tế, nhờ đó, có được sức ảnh hưởng cũng như có vai trò lớn đối với thế giới. Không thể phủ nhận sự phát triển của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là chìa khóa quan trọng cho sự phát triển lĩnh vực địa chất và khoáng sản. 

Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong đó nêu rõ “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới”. Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19 tháng 02 năm 2025 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo (trong đó hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo: Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; Cấp kinh phí nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ theo cơ chế quỹ; Khoán chi trong thực hiện nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; Thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; Ưu đãi thuế cho doanh nghiệp và cá nhân hoạt động khoa học và công nghệ,...).

Trong bối cảnh cả nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số rất quan trọng. Vấn đề quản lý, khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiêm nguồn tài nguyên khoáng sản cần có sự nghiên cứu và đầu tư lớn để đáp ứng cho sự phát triển bề vững của kinh tế xã hội. Bên cạnh đó, tính cạnh tranh trong nghiên cứu khoa học công nghệ và ứng dụng thực tiễn ngày càng gia tăng cũng sẽ là động lực quan trọng để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản.

2. Định hướng mục tiêu

Trong bối cảnh trên, vai trò của Đảng ủy Viện, các cấp ủy Đảng trong các chi bộ thuộc Đảng bộ Viện đóng vai trò then chốt trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng cho các hướng nghiên cứu chung; đó là:

- Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Xây dựng được nhóm nghiên cứu mạnh nhằm tăng cường năng lực về khoa học và công nghệ lĩnh vực nghiên cứu địa chất và khoáng sản.

- Tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Phát triển phòng thí nghiệm, phân tích trọng điểm đạt trình độ tiên tiến ở khu vực để phục vụ công tác hội nhập quốc tế...

- Nghiên cứu, phát triển các ứng dụng, áp dụng công nghệ tiên tiến hiện đại trong đánh giá và phân tích, cảnh báo thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, dự báo tiềm năng tài nguyên khoáng sản. 

3. Những khó khăn, hạn chế

Mặc dù đã đạt được những kết quả ban đầu, việc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong nghiên cứu lĩnh vực địa chất và khoáng sản thời gian qua vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế, cụ thể là:

- Nguồn lực tài chính dành cho đầu tư phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong nghiên cứu lĩnh vực địa chất và khoáng sản vẫn còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu. 

- Trình độ công nghệ thông tin của một bộ phận cán bộ, viên chức chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt là trong việc khai thác, quản lý và phân tích dữ liệu địa chất trên nền tảng số. Tâm lý e ngại thay đổi, quen với phương thức làm việc truyền thống vẫn còn tồn tại ở một số cán bộ. Đội ngũ chuyên gia có trình độ chuyên môn sâu, nhưng lại thiếu hụt lực lượng nhân sự vừa có hiểu biết chuyên sâu về địa chất, vừa có kỹ năng công nghệ thông tin. Việc đào tạo, bồi dưỡng, thu hút nhân tài trong lĩnh vực này chưa được quan tâm đúng mức, còn nhiều bất cập.

- Việc đưa nội dung phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia vào sinh hoạt chi bộ ở một số nơi còn mang tính hình thức, chưa bám sát các vấn đề thực tiễn đặt ra, chưa gắn với việc phân tích và giải quyết các “bài toán chuyên môn” cụ thể của từng đơn vị. Vai trò kiểm tra, giám sát của cấp ủy đối với việc thực hiện các nghị quyết, kế hoạch phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, có nơi còn thiếu thường xuyên và chưa quyết liệt. 

- Chưa có các cơ chế, chính sách đủ mạnh, thực chất để khuyến khích, động viên cán bộ, đảng viên và người lao động tích cực tham gia vào quá trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đặc biệt là trong nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các giải pháp công nghệ mới phục vụ nhiệm vụ chuyên môn.

4. Bài học kinh nghiệm

Một là: Sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy đảng là yếu tố then chốt: phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là một quá trình toàn diện, đòi hỏi sự thay đổi sâu rộng về tư duy, nhận thức và hành động. Do đó, vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, từ Đảng ủy Viện đến các Chi bộ là yếu tố quyết định thành công. Cấp ủy cần xác định rõ mục tiêu, xây dựng lộ trình cụ thể, phân công trách nhiệm rõ ràng và thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện. Việc lồng ghép phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia vào các nghị quyết, chương trình công tác toàn khóa, định kỳ đánh giá kết quả thực hiện, là cơ sở để bảo đảm sự thống nhất trong toàn hệ thống chính trị.

Hai là: Nâng cao nhận thức đổi mới tư duy và và tạo sự đồng thuận trong toàn thể cán bộ, đảng viên: Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia chỉ thành công khi có sự tham gia tích cực của toàn thể cán bộ, đảng viên và người lao động. Do đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng, lợi ích và tính cấp thiết của đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Công tác tuyên truyền cần được cụ thể hóa theo từng lĩnh vực chuyên môn và tình hình thực tiễn của mỗi đơn vị. Đồng thời, cần xây dựng môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích trao đổi, học hỏi lẫn nhau, hỗ trợ khắc phục những rào cản về tâm lý, thói quen và cách thức làm việc truyền thống, tạo động lực để mọi cán bộ, đảng viên chủ động tiếp cận và ứng dụng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong công việc hằng ngày.

Ba là: Đầu tư đồng bộ vào hạ tầng công nghệ thông tin và phát triển nguồn nhân lực: Hạ tầng công nghệ hiện đại cùng đội ngũ nhân lực chất lượng cao là hai trụ cột then chốt trong tiến trình trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng và thu hút nguồn nhân lực có đủ năng lực tiếp cận, làm chủ và khai thác hiệu quả các công nghệ mới, đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong lĩnh vực địa chất, khoáng sản.

Đẩy mạnh, phát triển số hóa, xây dựng cơ sở dữ liệu, kết nối, chia sẻ, khai thác dữ liệu để mọi hoạt động của đơn vị dựa trên nền tảng số; Phát triển các ứng dụng trí tuệ nhân tạo hỗ trợ phân tích, cảnh báo thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, dự báo tiềm năng tài nguyên khoáng sản tạo điều kiện cho phát triển bền vững kinh tế - xã hội.

Bốn là: Xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp và hoàn thiện hành lang pháp lý: Để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững, cần xây dựng các cơ chế, chính sách phù hợp nhằm khuyến khích, tạo động lực cho cán bộ, đảng viên và người lao động tích cực tham gia. Đồng thời, tiếp tục rà soát, bổ sung và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, quy trình nghiệp vụ, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và phù hợp với đặc thù của ngành địa chất khoáng sản. 

Xây dựng cơ chế đặc biệt nhằm thu hút, trọng dụng, giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, các chuyên gia trong và ngoài nước. Phát triển mạng lưới cộng tác viên, nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước theo các lĩnh vực nghiên cứu của Viện; Xây dựng, phê duyệt Đề án Nhóm nghiên cứu mạnh nhằm tăng cường năng lực về  khoa học và công nghệ.

Năm là: Phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu: Mỗi cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu cấp ủy, các cấp, cần phát huy tinh thần trách nhiệm, chủ động tiếp cận phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong công việc hằng ngày. Sự tiên phong, gương mẫu của đội ngũ lãnh đạo không chỉ tạo động lực mà còn lan tỏa tinh thần đổi mới, thúc đẩy toàn thể đơn vị cùng tham gia thực hiện phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thực chất và hiệu quả.

Sáu là: Tăng cường hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm: Đẩy mạnh hợp tác quốc tế với các quốc gia, vùng lãnh thổ, các tổ chức quốc tế, các viện nghiên cứu, trường đại học có uy tín trên thế giới về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Tích cực, chủ động tìm kiếm cơ hội áp dụng đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào các hoạt động quản lý hiệu quả và phát triển bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên; Nghiên cứu, đề xuất hợp tác để hỗ trợ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong các lĩnh vực địa chất và khoáng sản.

5. Nhiệm vụ trọng tâm

- Tăng cường sự lãnh đạo hiệu quả của Đảng tại các Chi bộ trực thuộc, quán triệt nhận thức đầy đủ của mỗi đảng viên về Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị và triển khai có hiệu quả trong đơn vị.

- Phát triển đội ngũ nghiên cứu có trình độ cao, đáp ứng được yêu cầu cho xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh, cần thiết có những chính sách cụ thể nhằm thu hút được nhân tài cho nghiên cứu lĩnh vực địa chất và khoáng sản cũng như khuyến khích viên chức trẻ học lên trình độ cao hơn.

- Chú trọng nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tiên tiến gắn với thực tiễn, thông qua thực tiễn ứng dụng có thể đánh giá tính hiệu quả, để từ đó tìm ra những điểm cần chỉnh sửa, cải thiện để đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thực tiễn.

- Phải nắm bắt được công nghệ hiện đại, tiến tới làm chủ công nghệ để tự cải tiến, phát triển lên trình độ cao hơn đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao trong tiến trình phát triển.

- Đẩy mạnh việc xây dựng các nhiệm vụ khoa học công nghệ theo hướng ứng dụng thực tiễn và phục vụ quản lý lĩnh vực địa chất và khoáng sản.

- Đẩy mạnh hợp tác với các đơn vị khoa học công nghệ trong và ngoài nước thông qua hội thảo và hợp tác cùng nghiên cứu thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ.

- Tích cực tìm hiểu nhu cầu tư vấn của địa phương, doanh nghiệp để cung cấp dịch vụ tư vấn đưa ứng dụng khoa hoc công nghệ vào thực tiễn.

- Phát động phong trào học tập nâng cao trình độ đảng viên, quần chúng trong đơn vị để làm chủ về ngoại ngữ và công nghệ tiên tiến, công nghệ mới. 

6. Kết luận

Phát triển khoa học công nghệ, làm chủ được công nghệ tiên tiến là chìa khóa quan trọng góp phần đóng góp cho phát triển đất nước trong giai đoạn mới, trong đó làm chủ và phát triển khoa học công nghệ phục vụ đánh giá, phân tích, cảnh báo thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, dự báo tiềm năng tài nguyên địa chất, khoáng sản là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản. Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng trong công tác phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mang ý nghĩa then chốt, có tính quyết định đối với quá trình hiện đại hóa toàn diện của ngành trong thời kỳ mới.

Đảng bộ Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản luôn xác định rõ vai trò, trách nhiệm tiên phong của mình trong giai đoạn phát triển hiện nay. Thời gian tới, Đảng bộ sẽ tiếp tục phát huy vị thế là lực lượng nòng cốt trong công cuộc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của ngành; thúc đẩy sự thống nhất cao về nhận thức và hành động trong toàn hệ thống, góp phần đưa phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành một động lực quan trọng thúc đẩy phát triển bền vững ngành Địa chất và Khoáng sản.

Với quyết tâm chính trị cao, sự lãnh đạo sâu sát, toàn diện của cấp ủy Đảng cùng tinh thần đoàn kết, nỗ lực của toàn thể cán bộ, đảng viên, Đảng bộ Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng rằng nhiệm vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của ngành sẽ được triển khai một cách đồng bộ, hiệu quả và thành công; qua đó đóng góp thiết thực vào mục tiêu xây dựng ngành Địa chất và Khoáng sản Việt Nam hiện đại, phát triển bền vững, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Tham luận của Đảng bộ Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản