Tọa đàm "Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng" diễn ra tại Hà Nội ngày 16/9/2025.

Luật mới - khung pháp lý cao nhất cho ngành khai khoáng

Trong phát biểu mở đầu, bà Phạm Thị Thanh nhấn mạnh rằng Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 - được Quốc hội khoá XV thông qua và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, chính là văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh toàn bộ hoạt động trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản.

Khác với các giai đoạn trước, khi hệ thống pháp luật còn phân tán và nhiều nội dung được quy định rải rác ở nghị định, thông tư, Luật mới đã: Định hình khung quản lý tổng thể, bao trùm từ điều tra cơ bản, thăm dò, khai thác, chế biến đến quản lý dữ liệu và quản lý nhà nước về địa chất, khoáng sản. Xác lập vai trò của tài nguyên khoáng sản không chỉ là nguồn lợi kinh tế, mà còn là nguồn lực chiến lược cho phát triển xã hội, an ninh - quốc phòng. Tạo hành lang pháp lý thống nhất để gắn hoạt động khai thác với mục tiêu phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.

Theo bà Thanh, việc Luật được thiết kế toàn diện sẽ khắc phục tình trạng chồng chéo, thiếu liên thông trong quản lý trước đây. Đồng thời, Luật đã cụ thể hoá quan điểm của Đảng tại Nghị quyết số 10-NQ/TW về Chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.

Bà Phạm Thị Thanh - Phó Trưởng phòng Pháp chế và Kiểm soát hoạt động địa chất khoáng sản, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam.

Quan điểm “không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng”

Bà Phạm Thị Thanh nhấn mạnh, tinh thần xuyên suốt của Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 chính là gắn hoạt động khai thác với yêu cầu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Luật đã thể hiện rõ đường lối, quan điểm của Đảng và Nhà nước: không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế.

Trong Luật, yêu cầu này không dừng ở khẩu hiệu, mà đã được cụ thể hóa qua nhiều điều khoản: Điều 3, khoản 1 khẳng định nguyên tắc: quản lý, sử dụng tài nguyên phải bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, gắn với bảo vệ môi trường. Điều 7 và Điều 95 quy định chặt chẽ trách nhiệm bảo vệ môi trường trong suốt quá trình khai thác, từ khâu xử lý chất thải đến phục hồi môi trường sau khai thác và đóng cửa mỏ. Điều 79 đưa ra yêu cầu chung về bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản, coi đây là điều kiện tiên quyết để được cấp phép hoạt động.

Bà Thanh nhấn mạnh, việc gắn trách nhiệm môi trường ngay trong từng điều khoản là sự thay đổi căn bản so với trước đây, khi bảo vệ môi trường thường được quy định như “yếu tố bổ sung”. Lần này, bảo vệ môi trường đã trở thành tiêu chuẩn cơ bản để quyết định đầu tư và triển khai dự án khai khoáng.

Bà khẳng định: “Luật 2024 không cho phép lựa chọn con đường tăng trưởng bằng mọi giá. Phát triển kinh tế - xã hội phải đi đôi với bảo vệ môi trường, đảm bảo an ninh năng lượng và lợi ích lâu dài cho cộng đồng.”

Ông Đào Xuân Hưng - Tổng biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại buổi Tọa đàm.

Năm nhóm giải pháp để Luật đi vào đời sống

Theo bà Phạm Thị Thanh, để Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 không dừng lại ở những quy định trên giấy, mà thực sự trở thành công cụ quản lý hiệu quả, cần triển khai đồng bộ năm nhóm giải pháp lớn.

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và nâng cao năng lực quản lý nhà nước.
Ngay sau khi Luật được Quốc hội thông qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Cục Địa chất và Khoáng sản đã khẩn trương cụ thể hóa bằng các văn bản dưới luật, như Nghị định 193/2025/NĐ-CP của Chính phủ và các thông tư hướng dẫn. Cùng với đó, việc tăng cường năng lực cho hệ thống quản lý từ trung ương đến địa phương là yếu tố quyết định để bảo đảm Luật được thực thi một cách đồng bộ và hiệu quả.

Thứ hai, đẩy mạnh công tác quy hoạch.
Quy hoạch địa chất, khoáng sản phải được đặt trong mối liên hệ chặt chẽ với quy hoạch tổng thể quốc gia và các quy hoạch ngành khác. Chỉ khi quy hoạch mang tính chiến lược, gắn kết và hài hòa, chúng ta mới có thể khai thác hợp lý nguồn lực khoáng sản mà vẫn bảo vệ được môi trường.

Tọa đàm với sự tham dự của nhiều đại biểu.

Thứ ba, thúc đẩy ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến. Đây là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả kinh tế, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường. Luật 2024 khuyến khích đầu tư vào công nghệ hiện đại, áp dụng công nghệ thông tin, tự động hóa và quy trình chế biến sâu để nâng cao giá trị tài nguyên.

Thứ tư, minh bạch và trách nhiệm giải trình. Một hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quốc gia về địa chất và khoáng sản đang được xây dựng, nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất và công khai. Khi thông tin được minh bạch, cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp lẫn cộng đồng đều có thể giám sát, từ đó nâng cao trách nhiệm giải trình trong toàn bộ quá trình khai thác.

Thứ năm, bảo vệ môi trường và phục hồi sau khai thác. Luật đã quy định rõ ràng các yêu cầu về xử lý chất thải, bảo vệ môi trường, phục hồi hệ sinh thái và đóng cửa mỏ. Việc giám sát chặt chẽ các quy định này không chỉ bảo vệ môi trường, mà còn góp phần tạo niềm tin xã hội vào sự phát triển bền vững của ngành khai khoáng.

Bà Thanh kết luận: “Chỉ khi năm nhóm giải pháp này được triển khai đồng bộ, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 mới thực sự phát huy vai trò định hướng, tạo động lực cho ngành khai khoáng phát triển bền vững, hài hòa lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.”

Tạo nền tảng cho phát triển bền vững

Theo đại diện Cục Địa chất và Khoáng sản, Luật 2024 không chỉ là “luật quản lý khai thác”, mà còn là chiến lược dài hạn để phát triển ngành khai khoáng hài hoà lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.

“Những giải pháp này sẽ giúp Luật trở thành động lực quan trọng cho phát triển bền vững, đúng tinh thần Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược địa chất và khoáng sản,” bà Thanh khẳng định.

Khởi đầu toạ đàm với góc nhìn quản lý nhà nước, các đại biểu tiếp tục thảo luận từ phía doanh nghiệp, hiệp hội và báo chí truyền thông. Những ý kiến này sẽ được phản ánh trong Kỳ 2: Góc nhìn đa chiều về Luật Địa chất và Khoáng sản - Doanh nghiệp, truyền thông và thực tiễn triển khai.

Minh Thành - Đức Mậu