Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Trường đoàn giám sát của Quốc hội chủ trì buổi làm việc ngày 18/8

Khi pháp luật trở thành động lực phát triển

Sau hơn ba năm thi hành, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã khẳng định vai trò là một đạo luật khung, đặt nền móng pháp lý quan trọng cho quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đây cũng là hành lang pháp lý trực tiếp tác động tới ngành nông nghiệp, lĩnh vực luôn gắn bó mật thiết với môi trường đất, nước, khí hậu, hệ sinh thái.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, nhiều vướng mắc, bất cập đã bộc lộ. Điều này không chỉ gây khó khăn cho các cơ quan quản lý mà còn ảnh hưởng tới nông dân, doanh nghiệp sản xuất, chế biến, xuất khẩu nông sản, những đối tượng chịu tác động trực tiếp từ chính sách.

Ngày 18/8 vừa qua, tại buổi làm việc với Đoàn giám sát của Quốc hội, Bộ Tư pháp đã công bố kết quả rà soát và thống kê 24 khó khăn, vướng mắc liên quan đến Luật Bảo vệ môi trường, đồng thời đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu tháo gỡ trong quá trình xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung 15 luật, dự kiến trình Quốc hội trong thời gian tới.

Cuộc làm việc do Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan - người từng nhiều năm giữ vai trò Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trước đây chủ trì, càng cho thấy tính chất gắn kết giữa pháp luật môi trường với yêu cầu phát triển bền vững của ngành nông nghiệp.

Những kết quả đạt được sau ba năm thi hành Luật

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú, từ khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực, các Bộ, ngành và địa phương đã tuân thủ tương đối nghiêm quy trình xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật. Luật giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ ngành xây dựng, ban hành 9 văn bản quy định chi tiết.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú báo cáo tại buổi làm việc ngày 18/8

Bộ Tư pháp đã tham mưu, góp ý để Đảng, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều văn bản định hướng, đôn đốc, chấn chỉnh kỷ luật, kỷ cương, góp phần nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật. Các Bộ, ngành cũng đã ban hành văn bản chỉ đạo cơ quan chuyên môn rà soát, lập danh mục, và kịp thời ban hành quy định chi tiết, nhất là trong các lĩnh vực nóng như biến đổi khí hậu, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, cải cách thủ tục hành chính.

Đặc biệt, thủ tục hành chính trong các văn bản hướng dẫn đã được cân nhắc kỹ, bảo đảm tính khả thi, ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu cải cách. Đây là điểm cộng lớn, bởi trong nông nghiệp, việc cắt giảm thủ tục, giảm phiền hà cho doanh nghiệp và nông dân đồng nghĩa với tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Một kết quả quan trọng khác là trong Nghị định 08/2022/NĐ-CP, có tới 31/33 nội dung vướng mắc đã được sửa đổi trong Nghị định 05/2025/NĐ-CP. Chỉ còn 2 nội dung đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi. Điều này thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đồng hành cùng thực tiễn, tháo gỡ dần những điểm nghẽn.

Những vướng mắc, bất cập cần tháo gỡ

Tuy đạt được nhiều kết quả, nhưng như Bộ Tư pháp thống kê, vẫn còn 24 nội dung vướng mắc liên quan đến Luật Bảo vệ môi trường. Những vướng mắc này xuất phát từ cả nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan: (1) Chậm ban hành văn bản: Một số văn bản chưa được ban hành kịp thời, tiêu biểu là quy định về thành lập thị trường carbon trong nước. Đây là công cụ quan trọng để thúc đẩy doanh nghiệp nông sản giảm phát thải, tiếp cận thị trường xuất khẩu, nhưng vì chậm triển khai nên cơ hội bị bỏ lỡ. (2) Ban hành muộn: Một số quy định mới được ban hành trong năm 2025, như quy định về xác nhận dự án được cấp tín dụng xanh, trái phiếu xanh. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp nông nghiệp, hợp tác xã chưa tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi cho sản xuất sạch, tuần hoàn. (3) Chưa theo kịp thực tiễn: Một số nội dung pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, chưa thật sự đảm bảo tính dự báo, ổn định của chính sách. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, nông dân và doanh nghiệp nông nghiệp rất cần những khung pháp lý linh hoạt, nhanh nhạy hơn.

Có thể thấy, những vướng mắc này không chỉ là vấn đề kỹ thuật trong xây dựng pháp luật, mà còn trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng chống chịu của ngành nông nghiệp trước thiên tai, dịch bệnh và thị trường quốc tế.

Ý kiến và chỉ đạo tại buổi giám sát

Tại buổi làm việc, các thành viên Đoàn giám sát đã đặt nhiều câu hỏi cho Bộ Tư pháp: hệ thống văn bản hiện nay còn khoảng trống nào cần khắc phục? Việc thẩm định và kiến nghị ra sao khi văn bản chậm ban hành? Trách nhiệm thuộc về ai và cơ chế xử lý thế nào? Đặc biệt, làm thế nào để triển khai hiệu quả 4 Nghị quyết “trụ cột” trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú khẳng định, Bộ sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến, giải trình trong báo cáo bổ sung, bảo đảm đáp ứng yêu cầu của Đoàn giám sát. Đây là sự cầu thị cần thiết trong quá trình hoàn thiện thể chế.

Kết luận buổi làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh: Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đã thể hiện tư duy mới, mang tính đột phá. Bộ Tư pháp giữ vai trò quan trọng trong việc triển khai Nghị quyết này, đặc biệt là gắn công tác xây dựng pháp luật với thực tiễn quản lý, với yêu cầu phát triển nông nghiệp - môi trường. Bộ cần thường xuyên rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ môi trường và các luật liên quan, để tháo gỡ “điểm nghẽn” chính sách, nhất là trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay.

Những lời chỉ đạo này không chỉ là định hướng cho Bộ Tư pháp, mà còn gửi thông điệp tới toàn hệ thống: pháp luật phải xuất phát từ đời sống, phục vụ sản xuất và người dân.

Liên hệ thực tiễn nông nghiệp: Khi luật gắn với ruộng đồng

Nông nghiệp là ngành chịu tác động nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu: hạn hán, xâm nhập mặn, lũ lụt, sâu bệnh. Việc hoàn thiện pháp luật môi trường chính là điều kiện tiên quyết để ngành có thể phát triển theo hướng xanh - tuần hoàn - phát thải thấp.

Thị trường carbon: Nếu sớm vận hành, nông dân và doanh nghiệp có thể bán tín chỉ carbon từ các mô hình trồng rừng, canh tác hữu cơ, giảm phát thải khí metan trong chăn nuôi. Đây sẽ là nguồn thu mới, đồng thời khuyến khích sản xuất xanh.

Tín dụng xanh, trái phiếu xanh: Là kênh huy động vốn cho các dự án nông nghiệp sạch, công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ. Việc chậm ban hành khiến nhiều doanh nghiệp mất cơ hội tiếp cận vốn rẻ.

Cải cách thủ tục hành chính: Giúp hợp tác xã, hộ nông dân dễ dàng hơn trong đăng ký, chứng nhận các sản phẩm hữu cơ, sản phẩm đạt chuẩn môi trường, qua đó nâng cao giá trị xuất khẩu.

Tất cả cho thấy, tháo gỡ vướng mắc pháp luật môi trường không phải chuyện “nội bộ” ngành tư pháp, mà liên quan mật thiết đến sinh kế của hàng triệu nông dân, sự phát triển bền vững của nông nghiệp Việt Nam.

Luật pháp vì nông dân, vì phát triển xanh

Nhìn lại, sau hơn ba năm thi hành, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã tạo nền tảng quan trọng, nhưng vẫn còn nhiều điểm nghẽn. Cuộc làm việc giữa Đoàn giám sát Quốc hội và Bộ Tư pháp vừa qua cho thấy quyết tâm chính trị trong việc tháo gỡ, hoàn thiện.

Như Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật phải gắn với thực tiễn. Với nông nghiệp, điều đó càng cấp thiết: luật phải đi trước một bước, tạo hành lang pháp lý kịp thời, để nông dân, doanh nghiệp yên tâm đầu tư sản xuất, từ đó đưa nền nông nghiệp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu xanh - bền vững - hội nhập quốc tế.

Pháp luật, nếu được xây dựng sát thực tế, chính là “chìa khóa” để tháo gỡ nút thắt, biến thách thức thành cơ hội, và biến ngành nông nghiệp thành động lực xanh của nền kinh tế.

Có thể khẳng định rằng, sau hơn ba năm triển khai, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã mang lại những chuyển biến quan trọng, song vẫn còn những “nút thắt” cần tháo gỡ để đồng hành cùng sự phát triển của đất nước. Những kiến nghị, chỉ đạo tại buổi giám sát ngày 18/8 cho thấy quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong việc hoàn thiện thể chế, đặc biệt là sự gắn kết chặt chẽ giữa pháp luật và thực tiễn nông nghiệp, môi trường. Việc xử lý kịp thời các vướng mắc không chỉ tạo hành lang pháp lý thông thoáng, mà còn mở ra cơ hội để nông nghiệp Việt Nam phát triển theo hướng xanh - tuần hoàn - phát thải thấp, trở thành động lực xanh của nền kinh tế, đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu.

Diệp Anh