Ngày 25/11/2025 tại tỉnh Bắc Ninh, Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai và Sở Nông nghiệp và Môi trường Bắc Ninh tổ chức Diễn đàn "Ứng dụng khoa học, công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai".
Thiên tai diễn biến ngày càng bất thường
Trình bài tại diễn đàn, ông Nguyễn Tôn Quân, Phó Trưởng phòng Quản lý thiên tai cộng đồng và Truyền thông (Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai) cho biết, tính từ đầu năm đến nay, thiên tai trên cả nước đã làm 409 người chết, mất tích và 727 người bị thương.
Thiên tai làm 3.714 nhà bị sập, cuốn trôi; trên 333.000 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 553.417 ha lúa, hoa màu và 376.792 ha cây trồng khác bị ngập úng; 50.237 con gia súc, 6.965.439 con gia cầm bị chết, cuốn trôi; 197.343 lồng bè và 58.946 ha nuôi thủy sản bị thiệt hại; làm hư hại khoảng hơn 668.000 km đê, kè, kênh mương… Tổng thiệt hại về kinh tế ước tính trên 85.000 tỷ đồng. Riêng tại khu vực Nam Trung Bộ, chỉ trong 5 ngày (từ ngày 16 - 21/11 vừa qua), mưa lớn trên một số sông từ tỉnh Quảng Trị đến Khánh Hòa đã vượt đỉnh lịch sử. Mưa lũ, sạt lở đất làm 102 người chết, mất tích; hơn 200.992 nhà ngập nước; thiệt hại ban đầu ước tính trên 13.000 tỷ đồng và các số liệu này vẫn tiếp tục được cập nhật.
Tại Diễn đàn, ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai, cho biết, những năm gần đây, Việt Nam liên tiếp hứng chịu nhiều trận bão, lũ trên diện rộng với cường độ lớn, xuất hiện nhiều chỉ số thiên tai mang tính lịch sử.
Theo ông Phát, trong ứng phó thiên tai, công tác dự phòng luôn đóng vai trò then chốt. Đầu tiên là năng lực giám sát, dự báo và cảnh báo sớm để người dân và chính quyền các cấp chủ động ứng phó. Những năm qua, Nhà nước cùng doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng quốc tế đã tăng mức đầu tư cho hệ thống quan trắc, dự báo, đặc biệt trong dự báo bão đã đạt nhiều tiến bộ.
Tuy nhiên, hiện nay diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp và khó lường hơn. Thiên tai xuất hiện với tần suất dày, cường độ lớn, phạm vi rộng hơn, gây áp lực lớn lên hệ thống cảnh báo hiện có.
Cùng với sự đầu tư của Nhà nước, trong 17 năm qua, Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai đã huy động từ nguồn lực xã hội để lắp đặt gần 1.000 trạm đo mưa và cảnh báo lũ tự động; hỗ trợ nhiều địa phương triển khai thiết bị đo mặn, cảnh báo sạt lở, hệ thống cảnh báo số, đồng thời hình thành các đội xung kích phòng, chống thiên tai ở cơ sở… phần nào đã giúp chính quyền, người dân chủ động phòng, tránh bão lũ, giảm tổn thất về người và tài sản.
Ông Bùi Quang Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Chính sách và Kỹ thuật phòng, chống thiên tai, (Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai) cho rằng, tình hình thiên tai ngày càng cực đoan và bất định, do đó đòi hỏi chúng ta cần tư duy chủ động hơn. Ông Huy đã chỉ ra nhiều nơi, đặc biệt là chính quyền cấp xã vẫn còn nhầm lẫn giữa ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Nếu chỉ có công nghệ mà con người không thay đổi tư duy thì hệ thống vẫn vận hành kém hiệu quả. Cảnh báo sớm phải bảo đảm người dân nhận được thông tin một các cụ thể đó là: hiểu được, biết làm và phải thực hiện được.
Ông Huy cho biết, mới đây, Trung tâm đang thí điểm hệ thống giám sát thiên tai cấp tỉnh ở Hà Tĩnh, với mục tiêu kết nối dữ liệu từ trung ương đến xã; cung cấp giao diện cho người dân theo dõi thời tiết, nhận cảnh báo và phản hồi. Đồng thời, hệ thống này hỗ trợ lãnh đạo địa phương theo dõi sơ tán dân trên bản đồ số. Phần mềm hỗ trợ xây dựng phương án sơ tán đã được đưa vào diễn tập, giúp điều chỉnh kịch bản theo diễn biến thực tế. Mọi công nghệ được triển khai cuối cùng đều hướng đến bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho tổ chức, doang nghiệp và người dân.
Khoa học, công nghệ sớm trở thành lực lượng tuyến đầu trong phòng, tránh thiên tai
Phát biểu tại diễn đàn, ông Đặng Công Hưởng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh nhấn mạnh, cảnh báo sớm là yếu tố then chốt trong bảo đảm an toàn đê điều, phòng chống úng ngập và bảo vệ đời sống người dân.
Tỉnh Bắc Ninh nằm ở vùng hạ lưu sông Hồng - Thái Bình, khu vực giao thoa của nhiều dòng sông lớn như sông Cầu, sông Thương, sông Lục Nam, sông Đuống. Địa hình đặc thù giúp địa phương phát triển mạnh công nghiệp - đô thị, nhưng đồng thời khiến tỉnh luôn đối mặt nguy cơ chịu tác động lớn từ mưa lũ, triều cường và úng ngập.
Thời gian vừa qua, nhiều hình thái mưa lũ bất thường, năm sau cao hơn năm trước, cho thấy phương thức ứng phó truyền thống như “trông trời, trông nước” còn rất nhiều hạn chế. Chúng ta buộc phải chuyển mạnh sang tư duy chủ động, ứng dụng khoa học, công nghệ dựa trên hệ thống dữ liệu, công nghệ mô phỏng và cảnh báo sớm”, ông Hưởng nhấn mạnh.
Tới đây, tỉnh Bắc Ninh tiếp tục rà soát toàn diện hệ thống đê điều, hồ đập, trạm bơm, xác định các điểm xung yếu để ưu tiên đầu tư. Địa phương cũng thúc đẩy hợp tác với các bộ, ngành trung ương, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ để phát triển hệ thống quan trắc, mô phỏng, dự báo, cảnh báo sớm liên hồ chứa và hệ thống tiêu úng. Đặc biệt, Bắc Ninh hướng tới xây dựng mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa nhà quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp, cộng đồng nhằm bảo đảm dữ liệu được chia sẻ thông suốt, thông tin cảnh báo được truyền tải nhanh chóng và người dân được tiếp cận sớm nhất, kịp thời nhất.
Chia sẻ tại diễn đàn, GS, TS. Đỗ Đức Minh - Trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, thiên tai ngày càng diễn biến bất thường, đòi hỏi Việt Nam phải điều chỉnh các quy chuẩn xây dựng hạ tầng để nâng cao khả năng chống chịu trước thiên tai; nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo bằng việc mở rộng mạng lưới trạm đo mưa và cải thiện dự báo mưa lớn. Chúng ta phải có phương châm "3 sớm - 3 đúng - 3 cấp độ", nghĩa là phải có cảnh báo sớm, đúng, chính xác, phân vùng rủi ro đến từng thôn, bản, điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa, mở rộng mạng quan trắc và tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng… đó là nền tảng giúp cộng đồng chủ động ứng phó với thiên tai hiệu quả nhất.
“Dưới tác động mạnh của biến đổi khí hậu, nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện dồn dập, vượt xa quy luật lịch sử, việc ứng dụng khoa học, công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai là việc làm cấp thiết, vì thiên tai không chờ đợi ai”, GS, TS. Minh nhấn mạnh.
Những năm qua, chính sách giao khoán đất lâm nghiệp đã tạo sinh kế cho người dân, giảm áp lực lên rừng tự nhiên, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và ứng phó với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, quá trình sử dụng đất lâm nghiệp cũng phát sinh một số bất cập cần sớm khắc phục.
Biến đổi khí hậu đang tác động rất lớn đến sản xuất nông nghiệp tại tỉnh Đắk Nông. Để ứng phó tình trạng này, Đắk Nông đã chủ động nhiều giải pháp, với các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng phó biến đổi khí hậu hiệu quả.
Sáng ngày 25/5/2025, hơn 18.000 cây bản địa đã được trồng tại hai xã Song Khủa và Suối Bàng, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, trong khuôn khổ chiến dịch phục hồi rừng Tây Bắc. Đây là hoạt động nổi bật nằm trong chương trình “Rừng xanh lên 2025”, hưởng ứng Ngày Đa dạng sinh học 22/5 và Ngày Môi trường Thế giới 5/6, nhằm lan tỏa tinh thần sống hài hòa với thiên nhiên và hành động thiết thực vì môi trường.
Ngày 15/5/2025, tại Hà Nội, đã diễn ra Hội thảo xúc tiến hàng hóa nông sản, lương thực, thực phẩm sang Thái Lan trong thời kỳ mới, kết hợp khởi động chương trình READY2THAI - Bệ phóng thương hiệu Việt tại Thái Lan. Sự kiện do Chương trình Xúc tiến Đầu tư và Hỗ trợ Doanh nghiệp - Sở Tài chính Hà Nội, phối hợp với Seaco, Làng Nông nghiệp Thông minh Techfest, hệ sinh thái Mevi, Campus-K và AseanHub tổ chức.
Ngày 10/5, UBND xã Tượng Sơn phối hợp với Trung tâm Ứng dụng khoa học kỹ thuật và bảo vệ cây trồng, vật nuôi thành phố Hà Tĩnh tổ chức lớp tập huấn nhằm nâng cao năng lực quản lý Nhà nước và nhận thức về vệ sinh môi trường trong chăn nuôi.
