Ngày 14/11/2025 tại Hà Nội, Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Chuyển đổi số trong đào tạo và nghiên cứu khoa học lĩnh vực Y Dược học cổ truyền”. Hội thảo không chỉ bàn về đổi mới trong giáo dục và nghiên cứu y dược, mà còn mở ra hướng tiếp cận mới đối với tài nguyên dược liệu và môi trường trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia.
Số hóa tri thức y dược cổ truyền: “Kho dữ liệu sống” cho vùng trồng dược liệu
Phát biểu khai mạc, PGS.TS Nguyễn Quốc Huy - Giám đốc Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam nhấn mạnh chuyển đổi số tại Học viện được triển khai như một quá trình đổi mới toàn diện, từ quản lý, giảng dạy, nghiên cứu đến tư duy và văn hóa học tập.
Trong những năm gần đây, Học viện đã xây dựng và vận hành hệ thống quản lý học tập trực tuyến, học liệu điện tử, ngân hàng câu hỏi trực tuyến, đồng thời từng bước ứng dụng công nghệ dữ liệu và mô hình trí tuệ nhân tạo trong quản lý, phân tích các đề tài nghiên cứu khoa học.
Khi các kết quả nghiên cứu về dược liệu, bài thuốc, quy trình bào chế, hiệu quả lâm sàng… được số hóa và tích hợp vào một kho dữ liệu mở, đây không chỉ là nguồn học liệu cho sinh viên, giảng viên, mà còn trở thành cơ sở khoa học phục vụ: quy hoạch vùng trồng dược liệu; chuẩn hóa giống, quy trình canh tác; đánh giá tác động môi trường trong khai thác, sử dụng dược liệu.
Từ nghị quyết của Trung ương đến yêu cầu bảo tồn tài nguyên dược liệu
Theo TS. Nguyễn Ngô Quang - Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế, hội thảo diễn ra trong bối cảnh toàn ngành y tế đang triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, đồng thời gắn với các định hướng bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới.
Ông nhấn mạnh: khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực phát triển, còn chuyển đổi số là đột phá chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; ngành y tế, với sứ mệnh chăm sóc sức khỏe nhân dân - phải đi tiên phong trong ứng dụng công nghệ số.
Trong đó, y dược học cổ truyền có một yêu cầu đặc biệt: vừa bảo tồn kho tri thức dân tộc, vừa sử dụng hợp lý, bền vững nguồn tài nguyên dược liệu. Khi dữ liệu về dược liệu, bài thuốc, vùng phân bố, vùng trồng và chuỗi cung ứng được số hóa, các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo, địa phương và doanh nghiệp có thể: nắm được hiện trạng khai thác, tránh lạm dụng tài nguyên hoang dại; xây dựng chiến lược phát triển vùng trồng dược liệu gắn với sinh kế nông dân; kiểm soát chất lượng dược liệu từ vùng trồng đến cơ sở khám, chữa bệnh.
Đây là cách tiếp cận giúp gắn kết nông nghiệp dược liệu với mục tiêu bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học và phát triển bền vững.
“Trường đại học thông minh” và chuỗi giá trị nông nghiệp dược liệu
Trong phát biểu chỉ đạo, đại diện Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế đề xuất cần xây dựng các “Trường đại học thông minh” trong khối trường y dược, gắn đào tạo, nghiên cứu với các nền tảng dữ liệu và hạ tầng số hiện đại.
Đối với Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam, mô hình “Học viện số” không chỉ phục vụ đào tạo mà còn có ý nghĩa với chuỗi giá trị dược liệu: Dữ liệu vùng trồng được số hóa, hỗ trợ nhà quản lý và địa phương trong quy hoạch nông nghiệp dược liệu. Hồ sơ nghiên cứu và kiểm nghiệm dược liệu được lưu trữ số, góp phần minh bạch hóa thị trường. Các kết quả đánh giá tác động môi trường trong khai thác, trồng trọt, chế biến dược liệu có thể được chia sẻ, tham chiếu giữa các bên liên quan.
Nhờ đó, người nông dân trồng dược liệu, hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến và các cơ sở khám chữa bệnh đều được hưởng lợi từ một hệ sinh thái dữ liệu chung, giảm rủi ro, tăng hiệu quả sản xuất - kinh doanh gắn với trách nhiệm môi trường.
Chuyển đổi số: Cầu nối giữa y dược cổ truyền, nông nghiệp dược liệu và mục tiêu môi trường
Hội thảo tại Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam cũng là một trong những hoạt động hưởng ứng kỷ niệm 70 năm thành lập Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế (1955-2025).
Theo Kế hoạch phối hợp giữa Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam và Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Học viện sẽ tham gia trưng bày, triển lãm tại Hội thảo “Đột phá phát triển khoa học công nghệ, chuyển đổi số và đào tạo nhân lực y tế” diễn ra trong hai ngày 17 và 18 tháng 11 năm 2025 tại Khách sạn La Thành, số 226 Vạn Phúc, phường Ngọc Hà, thành phố Hà Nội.
Khu trưng bày của Học viện dự kiến giới thiệu: các hình ảnh, tư liệu về quá trình phát triển của Học viện; các kết quả nghiên cứu về y dược học cổ truyền và dược liệu; mô hình, sản phẩm ứng dụng chuyển đổi số trong đào tạo và nghiên cứu; các hoạt động hợp tác, chuyển giao trong lĩnh vực khoa học công nghệ.
Từ góc nhìn nông nghiệp và môi trường, hội thảo cho thấy chuyển đổi số không chỉ là chuyện “công nghệ trong nhà trường” mà đang trở thành công cụ quan trọng để: bảo tồn nguồn gen dược liệu; phát triển các vùng trồng dược liệu theo hướng bền vững, gắn với sinh kế nông thôn; kiểm soát tác động môi trường trong sản xuất, khai thác, chế biến; nâng cao giá trị gia tăng của dược liệu Việt Nam trên thị trường.
Khi tri thức y dược cổ truyền được số hóa và kết nối với dữ liệu nông nghiệp, khí hậu, thổ nhưỡng, chúng ta có điều kiện tốt hơn để quy hoạch tài nguyên dược liệu như một phần quan trọng của nông nghiệp sinh thái, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng đất, nước và hệ sinh thái rừng.
Hội thảo tại Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam vì thế không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn trong ngành y tế, mà còn góp tiếng nói quan trọng vào câu chuyện lớn hơn: làm thế nào để nông nghiệp dược liệu và môi trường cùng phát triển hài hòa trong kỷ nguyên số.
