Du lịch nông nghiệp - Câu chuyện của phát triển bền vững

Những năm qua, nhiều làng quê được “đánh thức”, mở ra cơ hội cho người dân làm giàu ngay trên chính quê hương của mình. Những ruộng lúa, luống hoa, vườn hồng trĩu quả… đang trở thành một phần của hoạt động du lịch; nhiều làng quê gìn giữ được các giá trị truyền thống, sản phẩm nông sản được tiêu thụ rộng rãi… Nhờ phát triển theo hướng bền vững gắn với bảo tồn cảnh quan và bản sắc văn hóa, du lịch nông nghiệp ngày càng thu hút du khách, tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn.

Đánh thức tiềm năng những làng quê

Việt Nam sở hữu nền nông lâm ngư nghiệp đa dạng, với hàng ngàn làng nghề truyền thống, tạo nền tảng vững chắc cho mô hình du lịch kết hợp nông nghiệp. Với hơn 70% dân số sống ở nông thôn, sở hữu nền nông nghiệp mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử, Việt Nam có lợi thế lớn để phát triển các tuyến điểm và loại hình du lịch gắn với phát triển nông nghiệp và ẩm thực truyền thống. Phát triển các sản phẩm du lịch dựa trên tài nguyên nông nghiệp không chỉ nâng cao giá trị hàng hóa nông sản mà còn góp phần ổn định đời sống người nông dân, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị tự nhiên, văn hóa truyền thống vùng nông thôn.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cả nước hiện có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tăng 235 mô hình so với năm 2022. Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) và du lịch nông thôn đã và đang từng bước "đánh thức" những giá trị văn hóa bản địa, cảnh quan sinh thái đặc sắc của các vùng quê. Nhiều mô hình kết hợp trải nghiệm, tiêu thụ sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn đã được triển khai, từng bước hình thành một hệ sinh thái kinh tế nông thôn bền vững.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, giai đoạn 2026 - 2030 đòi hỏi các chương trình OCOP và du lịch nông nghiệp - nông thôn phải chuyển đổi mạnh mẽ về phương pháp tiếp cận theo hướng chú trọng chất lượng thay vì số lượng, tập trung nâng cao giá trị bền vững, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ.

Với những định hướng cụ thể, đến nay, nhiều điểm đến đặc sắc từ vùng núi phía Bắc đến miền Trung và miền Tây như nông trường Mộc Châu, ruộng bậc thang Sapa, làng rau Trà Quế - Hội An đã được hình thành, thu hút du khách đến trải nghiệm và khám phá.

Gần đây, Làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn thuộc xã Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, nằm trong Khu di tích quốc gia đặc biệt Khởi nghĩa Bắc Sơn và Vùng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn, trở thành điểm tham quan nổi tiếng nhờ cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, nét văn hóa Tày được bảo tồn và đời sống cộng đồng giàu bản sắc.

Thôn Lô Lô Chải (tỉnh Tuyên Quang) và Làng Du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn (tỉnh Lạng Sơn) đã được Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) công nhận là "Làng Du lịch tốt nhất năm 2025". Danh hiệu này là minh chứng cho những giá trị nổi bật về cảnh quan, tài nguyên thiên nhiên, văn hóa phong phú cùng với cam kết và nỗ lực của hai địa phương trong phát triển du lịch bền vững. 

Mô hình du lịch nông nghiệp không chỉ phù hợp xu thế phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn và bền vững mà còn tạo cơ hội giao lưu quốc tế tại địa phương, qua đó nâng cao trình độ dân trí và chất lượng đời sống người dân. Đặc biệt, phát triển du lịch ở vùng nông thôn cũng góp phần hỗ trợ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, gìn giữ bản sắc văn hóa, cải thiện cảnh quan, môi trường và thúc đẩy kinh tế địa phương.

Định hướng chiến lược phát triển bài bản

Trong định hướng chiến lược phát triển tuyến điểm và loại hình du lịch Việt Nam, du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp, nông thôn được xác định là một trong năm dòng sản phẩm chủ đạo. Hiện nay, du lịch nông nghiệp đã xuất hiện ở khắp các vùng miền, trở thành điểm nhấn thu hút du khách với nhiều sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa nông nghiệp đặc trưng từ Bắc tới Nam.

Loại hình này phát triển song song với du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái, cùng tuân thủ nguyên tắc lấy trải nghiệm làm trọng tâm, khai thác tổng hợp các giá trị tự nhiên, văn hóa và thành quả từ hoạt động sản xuất nông nghiệp.

Nhiều sản phẩm nông nghiệp như thực phẩm, đồ uống, hàng thủ công mỹ nghệ, hoa quả, bánh kẹo,… của các vùng, miền đã được đưa vào hệ thống các nhà hàng, khách sạn. Việc khai thác nghệ thuật ẩm thực truyền thống mang tính chất vùng, miền phục vụ khách du lịch cũng là một trong những yếu tố thúc đẩy hoạt động du lịch nông nghiệp. Các sản phẩm nông nghiệp, sản phẩm OCOP tiêu biểu bày bán tại các điểm du lịch không chỉ giúp gia tăng nguồn thu mà còn trở thành kênh quảng bá hiệu quả cho hình ảnh và bản sắc của từng địa phương.

Đáng chú ý, việc người nông dân tham gia trực tiếp vào các hoạt động du lịch nông nghiệp đã góp phần làm cho các sản phẩm du lịch phong phú và hấp dẫn hơn. Mô hình này giúp họ có mức thu nhập cao hơn so với sản xuất nông nghiệp thuần túy, đồng thời tạo nguồn thu ổn định cho cả người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế địa phương.

Theo nhiều chuyên gia du lịch, hiện nay, các mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững kết hợp du lịch sinh thái đã tạo ra những đổi mới mang tính đột phá. Những mô hình này vừa giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng thu nhập cho người nông dân, đồng thời góp phần phát triển nông nghiệp ở các vùng đô thị, cận đô thị theo hướng sinh thái, bền vững. Để phát triển nông nghiệp du lịch, người nông dân cần tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp sẵn có, đồng thời giữ gìn bản sắc, văn hóa địa phương, các tập tục truyền thống.

Ông Nguyễn Phước Thiện, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Thiện Mekong Travel chia sẻ: “Muốn làm du lịch nông nghiệp thì cần phải tạo mối liên kết giữa nông dân với nông dân, với tập thể như hợp tác xã. Các cá nhân, doanh nghiệp có điều kiện phát triển nông nghiệp du lịch cũng cần có các biện pháp liên kết người nông dân, hướng dẫn họ cách làm nông nghiệp du lịch, làm sao cho họ hiểu được câu chuyện liên kết mới mang lại nguồn lợi".

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Quảng Trị cho rằng để mô hình du lịch nông nghiệp phát triển bền vững, cần có sự liên kết chặt chẽ và chia sẻ lợi ích, lợi nhuận giữa người nông dân và doanh nghiệp. Nhà nước cũng cần có các giải pháp hữu hiệu, đẩy nhanh việc triển khai thực hiện các chính sách, hỗ trợ phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp đô thị gắn với du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm.

Với các đặc thù và lợi thế riêng, mỗi địa phương cần có cách nhìn nhận phù hợp, xây dựng quy hoạch bài bản và đưa ra phương pháp giúp người nông dân định hướng cách làm du lịch nông nghiệp. Việc tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng là cần thiết, giúp người dân yên tâm gắn bó với ruộng vườn, phát triển sinh kế và làm giàu ngay trên chính quê hương mình.

Mô hình du lịch nông nghiệp tại các địa phương trên cả nước cần được đầu tư theo hướng bài bản, đồng thời tăng cường liên kết với các doanh nghiệp lữ hành và tour đoàn. Bên cạnh đó, việc tránh trùng lặp, sao chép ý tưởng một cách máy móc là rất quan trọng nhằm tạo ra sản phẩm du lịch đặc trưng, hấp dẫn, thu hút du khách...

Phát triển du lịch nông nghiệp theo hướng này còn góp phần bảo tồn thiên nhiên, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, thúc đẩy du lịch bền vững gắn với bảo vệ cảnh quan, hệ sinh thái và bản sắc địa phương.

Đến nay, Việt Nam đã có 5 làng du lịch được UN Tourism công nhận là “Làng Du lịch tốt nhất”, gồm: Làng Tân Hóa (Quảng Trị), Làng Thái Hà (Thái Nguyên), Làng rau Trà Quế (Đà Nẵng), Thôn Lô Lô Chải (Tuyên Quang) và Làng Du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn (Lạng Sơn). Đây là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chính sách phát triển du lịch nông thôn bền vững gắn với cộng đồng, giúp người dân làm giàu trên quê hương mình.