Mức độ quan tâm, hiểu biết của học sinh Hà Nội về ô nhiễm không khí và hiệu quả truyền thông nâng cao nhận thức là nội dung khảo sát và nghiên cứu của một nhóm sinh viên có tình yêu với môi trường và khát vọng có những đóng góp nhỏ cho môi trường ở thủ đô Hà Nội xanh, sạch. Nhóm sinh viên đó gồm Lê Đặng Minh Nhật (Trường THPT Chuyên Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội); Lê Minh Quang, Đặng Minh Quân (Trường THCS Ngô Sĩ Liên - Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội).
Ô nhiễm không khí ở Thành phố Hà Nội ngày một gia tăng
Nhóm nghiên cứu này đã thực hiện khảo sát mức độ quan tâm và hiểu biết của học sinh THPT tại Hà Nội về ô nhiễm không khí (ONKK) và xem xét, lựa chọn phương pháp truyền thông nhằm nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường trong giới học sinh, sinh viên.
Ghi nhận thực tế về mức độ quan tâm và hiểu biết
Nhóm sinh viên trên đã khảo sát mức độ quan tâm và hiểu biết của học sinh THPT tại Hà Nội về ô nhiễm không khí (ONKK) và xem xét, lựa chọn phương pháp truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của các em qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm. Cuộc khảo sát được thực hiện với 87 học sinh từ nhiều quận huyện khác nhau, đánh giá kiến thức của các em về các khái niệm, nguyên nhân, tác hại của ONKK và các biện pháp giảm thiểu. Điểm trung bình của khảo sát là 65,52, với những lỗ hổng đáng kể trong hiểu biết về các chất gây ô nhiễm cụ thể và tác động của chúng đối với sức khỏe. Đặc biệt, 87,4% học sinh mong muốn được cập nhật thường xuyên về mức độ ONKK tại nơi ở và nơi học tập của mình.
Nhóm nghiên cứu đã cung cấp thông tin về tình hình ô nhiễm không khí thông qua nhóm Zalo, sử dụng phân tích chỉ số AQI và PM2.5 kèm theo các biểu đồ trực quan, cùng với tài liệu truyền thông từ Live&Learn. Các bài truyền thông đã thu hút hơn 21.000 lượt tương tác, và nhóm Zalo từ 65 học sinh ban đầu đã mở rộng lên 102 thành viên. Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của truyền thông trực quan và khuyến nghị tích hợp ONKK vào chương trình học, cùng với việc tổ chức các hoạt động thực tiễn để nâng cao nhận thức và hành động bảo vệ môi trường. Hạn chế của nghiên cứu là chưa thể mở rộng sự tham gia của cộng đồng và các kênh truyền thông khác do giới hạn về thời gian và nguồn lực.
Ô nhiễm không khí (ONKK) là một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người và hệ sinh thái [TLTK]
Bảo vệ môi trường nói chung và bảo vệ không khí khỏi ô nhiễm nói riêng là trách nhiệm của không chỉ các cơ quan chức năng mà còn của cả cộng đồng, bao gồm cả học sinh. Học sinh là đối tượng quan trọng vì họ không chỉ là thế hệ tương lai sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ tình trạng ô nhiễm mà còn là lực lượng có thể góp phần tích cực vào việc thay đổi nhận thức và hành vi của xã hội thông qua giáo dục và truyền thông [TLTK]. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm khảo sát mức độ quan tâm và hiểu biết của học sinh Hà Nội về ONKK, từ đó lựa chọn các giải pháp truyền thông nâng cao nhận thức phù hợp với đối tượng này. Điều này không chỉ giúp tăng cường kiến thức cho học sinh mà còn tạo điều kiện để họ trở thành những đại sứ truyền thông tích cực về bảo vệ môi trường trong cộng đồng.
Kết quả nghiên cứu
Nghiên cứu đã thực hiện khảo sát 87 học sinh, trong đó có 32 học sinh nữ, chiếm 36,8%. Tất cả đều đang là học sinh THPT tại các trường ở các quận/huyện khác nhau của Hà Nội (Bảng 1), với đa số là học sinh lớp 12 (chiếm 58,6%) (Hình 1). Thống kê cho thấy đối tượng khảo sát phong phú và đa dạng về độ tuổi cũng như nơi học tập và sinh sống. Học sinh đến từ các quận Hai Bà Trưng (26,4%) và Hoàn Kiếm (27,6%) chiếm tỷ lệ cao nhất. Trong khi đó, chỉ có một học sinh đến từ Nam Từ Liêm và một học sinh từ Thạch Thất. Sự chênh lệch này có thể giải thích do khoảng cách địa lý từ nơi ở của học sinh đến địa điểm khảo sát, được thực hiện tại một trung tâm Anh ngữ ở quận Hai Bà Trưng.
Bộ câu hỏi khảo sát gồm 10 câu hỏi có tính điểm bao gồm các nội dung về khái niệm về ONKK (5 câu hỏi), tác hại của ONKK (2 câu hỏi), nguyên nhân gây ONKK (2 câu hỏi) và 1 câu hỏi về các giải pháp để giảm thiểu ONKK. Điểm khảo sát trung bình là 65,52 điểm, trong đó điểm cao nhất là 70 điểm với 27 phiếu và thấp nhất là 10 điểm, 1 phiếu. Bộ câu hỏi đsược thiết kế nhằm đánh giá toàn diện mức độ hiểu biết của học sinh về ONKK, từ khái niệm cơ bản đến các giải pháp thực tiễn. Chỉ có 27,5% học sinh đã từng nghe tới cả 3 khái niệm Bụi mịn PM10, Bụi mịn PM2.5 và chỉ số AQI. Tuy nhiên, có đến 84% học sinh biết khái niệm chính xác về bụi mịn PM10, 91% biết khái niệm chính xác về bụi mịn PM2.5 và 86% biết khái niệm chính xác về chỉ số AQI. 97,7% học sinh biết rằng có thể đo và thu thập dữ liệu về ONKK từ các máy đo đặt tại các trạm quan trắc môi trường. 89,5% học sinh có câu trả lời chính xác về tác hại của ONKK có thể gây ra cho con người. 94,2% học sinh có câu trả lời chính xác về tác hại của ONKK có thể gây ra cho môi trường. 75% học sinh có thể chỉ ra đầy đủ các nguyên nhân gây ONKK, nhưng chỉ 34,1% có thể chỉ ra đầy đủ các loại khí có nguy cơ gây ONKK. 80,5% học sinh có thể chỉ ra đầy đủ các giải pháp góp phần giảm thiểu ONKK trong các giải pháp được nêu.
Các kết quả trên cho thấy có sự chênh lệch trong nhận thức của học sinh về vấn đề này, điều này sẽ được sử dụng làm cơ sở để xây dựng nội dung truyền thông phù hợp nhằm nâng cao nhận thức của học sinh về ONKK.
Đặc biệt, 87,4% học sinh có mong muốn được cập nhật thường xuyên về mức độ ONKK tại nơi ở, nơi sinh hoạt hay học tập của mình. Trong các cuộc phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm về nội dung cũng như giải pháp truyền thông nhằm nâng cao nhận thức về ONKK, nhiều học sinh đã chia sẻ quan điểm và mong muốn của mình.
Học sinh P.T.T.D, lớp 12, THPT Nguyễn Bình Khiêm - Cầu Giấy cho biết: "Tôi thấy rằng nhiều bạn bè của tôi chưa hiểu rõ về mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm không khí. Nếu có thể nhận được các thông tin cập nhật hàng ngày về chỉ số AQI và bụi mịn qua các ứng dụng mạng xã hội như Zalo thì sẽ rất hữu ích, vì ai cũng dùng điện thoại hàng ngày".
H.N.Q, lớp 12, THPT Quang Trung - Đống Đa chia sẻ: "Tôi nghĩ rằng ngoài việc cung cấp thông tin về mức độ ô nhiễm, chúng ta cũng cần có các chương trình giáo dục ngắn gọn về tác hại của ô nhiễm không khí và cách bảo vệ bản thân. Nhiều bạn của tôi không biết rằng không khí ô nhiễm có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng".
Nhóm học sinh đến từ THPT Wellspring - Long Biên, Marie Curie - Nam Từ Liêm và THPT Trần Hưng Đạo - Thanh Xuân đề xuất: “Sẽ rất tốt nếu các thầy cô trong trường có thể dành thời gian ngắn trong giờ sinh hoạt để nói về ô nhiễm không khí. Học sinh cũng cần được khuyến khích tham gia các hoạt động như trồng cây xanh hoặc các dự án bảo vệ môi trường".
Về truyền thông, phần lớn học sinh cho rằng, họ thích các ấn phẩm như áp phích, tờ rơi ngắn gọn, được thiết kế khoa học, đẹp mắt hoặc các video ngắn vui nhộn. L.G.B từ THPT Khoa học giáo dục - Bắc Từ Liêm chia sẻ: "Tôi thích xem video hơn là đọc các tài liệu dài. Nếu có thể làm các video ngắn gọn, hấp dẫn về ô nhiễm không khí và đăng lên các mạng xã hội như Facebook hoặc Instagram, chắc chắn sẽ thu hút được sự chú ý của nhiều bạn hơn".
Các cuộc thảo luận nhóm cũng được học sinh yêu thích. N.A.T, THPT Nguyễn Siêu - Cầu Giấy nói: “Tôi nghĩ rằng cần có nhiều cuộc thi hoặc sự kiện liên quan đến bảo vệ môi trường để học sinh có thể tham gia. Ví dụ như cuộc thi vẽ tranh về ô nhiễm không khí hoặc các buổi thảo luận mở để chúng tôi có thể bày tỏ ý kiến và học hỏi lẫn nhau".
Những ý kiến này phản ánh mong muốn của học sinh được cập nhật thông tin thường xuyên, sử dụng các hình thức truyền thông hiện đại và trực quan, và tham gia vào các hoạt động thực tiễn nhằm nâng cao nhận thức về ONKK. Từ những ý kiến này, nhóm nghiên cứu đã quyết định thực hiện truyền thông bằng cách cập nhật hàng ngày các số liệu về ONKK (chỉ số AQI và nồng độ PM2.5) tại một số địa bàn Hà Nội qua ứng dụng Zalo. Số liệu được theo dõi, thu thập tại các website https://aqicn.org và https://buimin.net vào 4 khung giờ khác nhau của mỗi ngày, liên tục trong 7 ngày từ 26/8/2023 đến hết 1/9/2023. Kết quả thu được được biểu diễn dưới dạng biểu đồ trực quan, phân tích và diễn giải một cách dễ hiểu.
Đồng thời, nhóm nghiên cứu lựa chọn một số ấn phẩm của Trung tâm Sống và Học tập vì môi trường và cộng đồng (Live&Learn) đưa ra dưới dạng các mẩu chuyện hay tình huống thú vị, nhằm cung cấp hiệu quả các kiến thức về ONKK. Các hoạt động này nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin của học sinh, giúp họ hiểu rõ hơn về tình hình ONKK, tác hại và cách phòng tránh, từ đó góp phần nâng cao nhận thức và thúc đẩy hành động bảo vệ môi trường trong cộng đồng học sinh.
Nhóm nghiên cứu đã thực hiện 10 bài truyền thông và thu được hơn 21.000 lượt tương tác. Ban đầu, nhóm Zalo thu hút được 75 thành viên là những học sinh đã tham gia khảo sát, phỏng vấn và thảo luận nhóm. Sau một vài bài truyền thông, các thành viên này đã chủ động mời thêm bạn bè và người thân tham gia, đưa tổng số thành viên của nhóm lên đến 102 ngườ
Nghiên cứu khảo sát 87 học sinh THPT ở Hà Nội cho thấy đa số học sinh có hiểu biết cơ bản về ONKK, nhưng vẫn còn nhiều em chưa nắm rõ đầy đủ về nguyên nhân và giải pháp giảm thiểu ONKK. Đáng chú ý, 87,4% học sinh mong muốn được cập nhật thông tin thường xuyên về ONKK tại nơi ở và nơi học tập. Việc cung cấp số liệu thực tiễn, sử dụng các ấn phẩm truyền thông được thiết kế khoa học, thẩm mĩ và tận dụng mạng xã hội là những phương pháp truyền thông hiệu quả đối với học sinh.
Nhóm nghiên cứu cũng mong muốn các trường đại học cần tổ chức nhiều hoạt động thú vị và bổ ích nhằm thu hút sự tham gia của học sinh, đồng thời đề ra các giải pháp tăng cường nhận thức của cộng đồng về ONKK và các biện pháp bảo vệ môi trường. Tăng cường các hoạt động thực tiễn để khuyến khích cộng đồng cùng chung tay hành động bảo vệ môi trường.
Bảo Loan
Hiện nay, nhân loại đang phải đối mặt với các thách thức về khủng hoảng kinh tế, cạn kiệt nguồn tài nguyên và biến đổi khí hậu. Để vượt qua các khủng hoảng này, một trong những giải pháp là phải sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên, coi chất thải là như là một nguồn tài nguyên.
Hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới 5/6, Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học, Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam và Ngày Đại dương thế giới 2023, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi, thiết thực, ý nghĩa.
Tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới, Ngày Đại dương thế giới đã trở thành việc làm thiết thực, thường xuyên hằng năm của mỗi quốc gia, của Việt Nam nói chung và của lực lượng Công an nhân dân nói riêng.
Ngày Môi trường thế giới 05/6/2023 được Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) phát động với chủ đề “Giải pháp cho ô nhiễm nhựa” (Solutions to Plastic Pollution), trong đó tập trung thực hiện chiến dịch “Chống ô nhiễm nhựa” (Beat Plastic Pollution).
Để giảm thiểu việc khai thác rừng tự nhiên, bảo vệ môi trường, các sản phẩm gỗ công nghiệp ngày càng được người tiêu dùng sử dụng để thay thế cho gỗ tự nhiên.
