Từ mô hình quản lý phân tán, thiếu thống nhất, đến nay, Việt Nam đã hình thành hệ thống quản lý tài nguyên nước toàn diện, trong đó Cục Quản lý tài nguyên nước là cơ quan đầu mối, giữ vai trò trung tâm trong công tác tham mưu, xây dựng chính sách, quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn TNN quốc gia.
Cục Quản lý TNN là đơn vị trực thuộc Bộ TN&MT có chức năng giúp Bộ trưởng thực hiện nhiệm vụ QLNN về tài nguyên nước. Trong những năm qua, dưới sự chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Bộ NN&MT, Cục Quản lý TNN đã nỗ lực, hoàn thành xuất sắc nhiều nhiệm vụ quan trọng, đạt nhiều kết quả nổi bật trong quản lý, bảo vệ và PTBV tài nguyên nước.
Về xây dựng văn bản quy phạm pháp luật: Sau khi Luật TNN năm 2012 được ban hành, Bộ đã trình Chính phủ, Thủ tướng ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền 70 văn bản hướng dẫn chi tiết thi hành, gồm 14 nghị định, 21 quyết định và 35 thông tư kỹ thuật. Đến tháng 11/2023, Luật TNN năm 2023 được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ 1/7/2024, mở ra bước ngoặt lớn trong quản trị nguồn nước. Chính phủ đã ban hành Nghị định số 53/2024/NĐ-CP và Nghị định số 54/2024/NĐ-CP, cùng 3 thông tư của Bộ hướng dẫn thi hành. Hiện Cục đang tiếp tục xây dựng hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung các luật liên quan và Nghị định sửa đổi các quy định về TNN.
Trong công tác điều tra cơ bản TNN: Cục đã hoàn thành nhiều nhiệm vụ quan trọng: Xây dựng danh mục lưu vực sông, danh mục nguồn nước, công bố dòng chảy tối thiểu; công bố báo cáo TNN quốc gia, bản đồ tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1:200.000 trên toàn quốc; giám sát trực tuyến 850 công trình khai thác TNN; tìm kiếm nước cho vùng núi cao, khan hiếm nước; triển khai tổng kiểm kê tài nguyên nước quốc gia (dự kiến hoàn thành vào năm 2026); và đánh giá sụt lún bề mặt đất ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đồng bằng sông Cửu Long.
Công tác quy hoạch TNN đạt nhiều kết quả quan trọng. Đến nay, Cục đã trình ban hành 10/15 quy hoạch, gồm: 1 Quy hoạch TNN quốc gia, 8 quy hoạch tổng hợp lưu vực sông liên tỉnh và 1 quy hoạch tổng thể điều tra cơ bản TNN; 5 quy hoạch còn lại dự kiến trình trong năm 2025. Đặc biệt, lần đầu tiên, Cục đã xây dựng và công bố kịch bản nguồn nước trên 8/16 lưu vực sông đã được phê duyệt quy hoạch tổng hợp lưu vực sông liên tỉnh. Kịch bản cung cấp thông tin cập nhật về trạng thái nguồn nước của 34 tỉnh, 61 vùng, tiểu lưu vực và 30 hồ chứa lớn, giúp các bộ, ngành, địa phương chủ động khai thác, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả và an toàn hơn.
Về quản trị tài nguyên nước số, Cục đã đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý TNN hướng tới mô hình quản trị nước số, thông qua các hệ thống: (1) Giám sát TNN trên nền tảng IoT; (2) Vận hành quy trình vận hành liên hồ chứa trên nền tảng công nghệ số và IoT; (3) Bản đồ hạn hán thời gian thực trên cơ sở công nghệ số; (4) Tổ chức, cá nhân khai thác sử dụng nước, điều tra cơ bản tài nguyên nước cập nhật thông tin, dữ liệu vào Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu TNN quốc gia phục vụ công tác quản lý, phản ứng chính sách một cách kịp thời có hiệu quả.
Công tác hợp tác quốc tế, Cục đã mở rộng hợp tác quốc tế với Ngân hàng Thế giới, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, cùng các tổ chức quốc tế UNESCO, UNICEF, FAO thông qua các dự án ODA, viện trợ kỹ thuật, hội thảo, trao đổi kinh nghiệm về quản lý, bảo vệ, chia sẻ nguồn nước bền vững. Ngoài ra, Cục cũng tăng cường chỉ đạo, thanh tra, kiểm tra với gần 13.000 văn bản chỉ đạo, hướng dẫn; 4.150 cuộc thanh tra, xử phạt vi phạm hành chính khoảng 61 tỷ đồng, trong đó địa phương thực hiện hơn 4.000 cuộc, phạt 41,6 tỷ đồng.
Cải cách hành chính tiếp tục được đẩy mạnh, với việc phân cấp, phân quyền cho địa phương. Hiện nay, lĩnh vực TNN chỉ còn 35 TTHC, gồm 10 TTHC cấp Trung ương và 25 TTHC cấp địa phương. Cục đang rà soát, đơn giản hóa hồ sơ, biểu mẫu, điều kiện cấp phép, tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp. Bên cạnh đó, lĩnh vực TNN đóng góp khoảng 10.000 tỷ đồng/năm vào ngân sách nhà nước, trong đó thuế TNN chiếm 85%, phần còn lại là tiền cấp quyền khai thác và phí thẩm định cấp phép TNN.
Với những đóng góp trong thời gian qua, Cục quản lý TNN đã được Đảng, Nhà nước và Bộ TN&MT ghi nhận, trao tặng nhiều phần thưởng cao quý, như: Cờ thi đua của Thủ tướng Chính phủ (các năm: 2012, 2014, 2019); Cờ thi đua của Bộ trưởng Bộ TN&MT (các năm: 2013, 2015, 2020, 2023); Tập thể Lao động xuất sắc (các năm: 2014 -2024); Huân chương Lao động hạng Ba (Năm 2011); Huân chương Lao động hạng Nhì (năm 2018); Bằng khen của Bộ trưởng Bộ TN&MT (các năm: 2013, 2014, 2023); Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Công an cho phong trào toàn dân bảo vệ An ninh tổ quốc (năm 2020).
Trải qua gần 20 năm hoạt động, Tạp chí TN&MT có bề dày lịch sử, đúc kết nhiều kinh nghiệm quý báu về công tác truyền thông BVMT, với ấn bản 2 kỳ/tháng, đã tuyên truyền kịp thời, định hướng, chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước, Bộ, ngành về công tác BVMT trong từng giai đoạn phát triển KT-XH.
Nhân dịp Kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Tạp chí Tài nguyên và Môi trường (13/10/2003 - 13/10/2023), đồng chí Lê Công Thành, Ủy viên Ban Cán sự Đảng, Bí thư Đảng ủy, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã dành thời gian đánh giá, chia sẻ về chặng đường phát triển, kết quả đạt được của Tạp chí Tài nguyên và Môi trường.
