Nâng tầm Chương trình OCOP là lựa chọn chiến lược

Từ thực tiễn chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng, việc nâng tầm Chương trình OCOP trong bối cảnh chuyển đổi xanh, chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, là lựa chọn chiến lược và là ưu tiên hàng đầu của tất cả các quốc gia.

Tại buổi đối thoại giữa Thủ tướng Chính phủ với nông dân năm 2025, xuất phát từ thực tiễn trong quá trình phát triển, các đại biểu đã thẳng thắn đặt vấn đề cũng như đề xuất với Thủ tướng về những giải pháp để thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Cơ chế, chính sách để ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ hiện đại vào sản xuất, hình thành chuỗi giá trị bền vững, nhất là công nghệ về giống cây trồng, vật nuôi; truy xuất nguồn gốc; chế biến và xây dựng thương hiệu nông sản...

Từ thực tiễn thực hiện Chương trình OCOP trên cả nước những năm qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng có vấn đề rất quan trọng với chương trình này. Đó là vấn đề xây dựng thương hiệu, phát triển vùng nguyên liệu, thị trường, nguồn lực và ứng dụng khoa học công nghệ. Do đó, Thủ tướng cho rằng phải nâng tầm Chương trình OCOP trong bối cảnh chuyển đổi kép (chuyển đổi xanh, chuyển đổi số) là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược và là ưu tiên hàng đầu của tất cả các quốc gia.

Về thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu khoa học, Thủ tướng chia sẻ, sau khi có Nghị quyết 57-NQ/TW, các cơ quan đã xây dựng nhiều cơ chế, chính sách để triển khai thực hiện. Song hành với đó, người sản xuất, người tiêu dùng, người phân phối cần tăng cường đặt hàng các nhà khoa học. Để hỗ trợ việc bán hàng online, Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ đạo các tập đoàn viễn thông bảo đảm sóng và điện cho nông dân, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới hải đảo. Từ đó, thúc đẩy xây dựng Chính phủ số, xã hội số, công dân số.

Đối với vấn đề truy xuất nguồn gốc sản phẩm, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các cơ quan liên quan đã quy định về truy xuất nguồn gốc và sở hữu trí tuệ; các bộ ngành, địa phương, cơ quan liên quan phải thực hiện nghiêm các quy định về truy xuất nguồn gốc, trong đó có chống khai thác thủy sản IUU, đồng thời sẽ xử phạt nghiêm minh các vi phạm.

Liên quan chính sách thuế, phí và lệ phí, Thủ tướng nêu rõ, hiện đã ưu tiên nhất cho ngành nông nghiệp, cơ bản là miễn hết. Đồng thời, trên tinh thần hài hòa với mặt bằng chung, ngành nông nghiệp, các hợp tác xã, người nông dân, các chủ thể liên quan cũng phải vươn lên, trưởng thành, lớn mạnh hơn nữa, cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, đóng góp nhiều hơn cho đất nước, cho sự phát triển chung.

Cùng với đó, Bộ Công Thương đang tiếp tục xây dựng, phát triển các sàn giao dịch hàng hóa bảo đảm công khai, minh bạch, góp phần chống gian lận thương mại, bán hàng giả, hàng nhái, bán hàng không công khai, không minh bạch.

Đề cập tới vấn đề khoảng cách giữa nghiên cứu và chuyển giao ứng dụng khoa học công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đánh giá đây là vấn đề rất sát với thực tiễn hiện nay. Do đó, khi đề xuất và phê duyệt nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, cần xác định ngay đơn vị sẽ tiếp nhận và sử dụng kết quả nghiên cứu. Cùng với đó, các tổ chức, cá nhân khi đề xuất nhiệm vụ khoa học công nghệ phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn; thực tiễn đòi hỏi nghiên cứu nội dung như nào và đơn vị nào tiếp nhận kết quả cần được xác định ngay từ đầu.

Trong thực tế, thời gian trước có nhiều đề tài nghiên cứu do chưa sát thực tiễn nên dẫn tới tình trạng nghiên cứu xong nhưng không ứng dụng được. Cùng với những chính sách chung của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã và đang xây dựng hoàn thiện hệ thống văn bản. Bộ cũng chú trọng tới những văn bản dưới luật nhằm tạo sự liên kết giữa nhà khoa học với thực tiễn người dùng, đặc biệt là vai trò của doanh nghiệp, hợp tác xã, người nông dân trong việc đưa khoa học - công nghệ vào thực tiễn.

Làm rõ thêm về vấn đề truy xuất nguồn gốc, Bộ trưởng cho biết, trước đây chúng ta tập trung nhiều vào an toàn nông sản tại các vùng trồng phục vụ xuất khẩu. Tuy nhiên, bắt đầu từ ngày 01/01/2026, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ chỉ đạo tập trung quyết liệt vào các sản phẩm tiêu dùng trong nước. Đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng áp dụng biện pháp mạnh, bắt buộc truy xuất nguồn gốc vùng trồng, cơ sở đóng gói và kiểm soát chặt chẽ tiêu chí về thuốc bảo vệ thực vật. Các sản phẩm không an toàn, chứa chất cấm tiêu thụ tại Việt Nam sẽ bị xử lý dứt điểm.

"Mục tiêu đặt ra là đến hết năm 2026, cơ bản tất cả sản phẩm nông nghiệp sản xuất trong nước hay nhập khẩu lưu thông trên thị trường đều phải được gắn truy xuất nguồn gốc và kiểm soát tiêu chuẩn an toàn để bảo vệ sức khỏe người dân", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Trong những vấn đề đặt ra, có ý kiến đề xuất về mô hình "làng nông nghiệp công nghệ cao". Bộ trưởng Trần Đức Thắng chỉ ra rằng, hiện nay, khái niệm "làng nông nghiệp công nghệ cao" chưa có trong các văn bản quy phạm pháp luật, chỉ có khái niệm vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã được Chính phủ quy định tại Quyết định số 66/2015/QĐ-TTg, ngày 25/12/2015 của Thủ tướng Chính phủ quy định tiêu chí, thẩm quyền, trình tự, thủ tục công nhận vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Trên thực tế cả nước, vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã được thực hiện tại 12 vùng ở một số địa phương. Bộ trưởng đánh giá đây là con số khá khiêm tốn.

Bộ trưởng bày tỏ ủng hộ nghiên cứu để hình thành mô hình này và được triển khai rộng nhất trong thực tiễn. Trong đó, có thể thực hiện rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu ứng dụng, như đóng vai trò là nơi thử nghiệm, nơi học tập, nơi lan tỏa những kết quả nghiên cứu khoa học và kết nối giữa đơn vị nghiên cứu, các viện, trường với hợp tác xã.