Ông Nguyễn Trung Thắng: Giải quyết rác thải nhựa bắt đầu bằng ý thức tiêu dùng “xanh”

“Giảm rác thải nhựa là việc cần làm ngay của chính mỗi người, vì sức khỏe của bản thân, của những người thân yêu và vì thiên nhiên trong sạch. Bạn có thể quyết định việc đó và “tiêu dùng thông minh, giảm sinh rác thải nhựa” là một trong số các thông điệp được truyền đi từ Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường cùng với Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên trong Chiến dịch truyền thông được tổ chức tại Trung tâm bách hóa tổng hợp và siêu thị AEON Hà Đông.

Tại Chiến dịch “Tiêu dùng thông minh - Giảm sinh rác thải nhựa”, ông Nguyễn Trung Thắng, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường (ISPONRE) đã chia sẻ với phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường về thúc đẩy nỗ lực của các siêu thị trong việc giảm tiêu thụ túi ni-lông, góp phần vào quá trình thay đổi hành vi của khách hàng sang tiêu dùng văn minh, thân thiện với môi trường, đặc biệt vào thời điểm trước, sau Tết nguyên đán:

Phóng viên: Xin ông cho biết khái quát tình hình ô nhiễm nhựa hiện nay ở nước ta?

Ông Nguyễn Trung Thắng:

Ở Việt Nam, theo Báo cáo hiện trạng chất thải nhựa năm 2022 của WWF - Việt Nam, khối lượng chất thải nhựa phát sinh tại các tỉnh thành phố trên toàn quốc có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây. Khối lượng chất thải nhựa phát sinh năm 2021 tại Việt Nam là 8.201 tấn/ngày tương đương với khoảng 2,93 triệu tấn/năm, trong đó khoảng 30% được tái chế. Bên cạnh tác động đến môi trường và sự phát triển kinh tế - xã hội, rác thải nhựa gây ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều sinh vật; các hóa chất phụ gia trong sản phẩm nhựa có thể tác động trực tiếp đến sức khỏe con người.

Tại các siêu thị, theo số liệu khảo sát vào tháng 3 năm 2021 do ISPONRE thực hiện cùng các đối tác, số lượng túi ni-lông sử dụng một lần trung bình khoảng 104.000 túi/ngày, tương đương với 38 triệu túi ni-lông/năm. Trong đó, 46/48 siêu thị được khảo sát cung cấp túi ni-lông miễn phí. Trung bình, mỗi siêu thị tiêu thụ trung bình khoảng 1.454 túi ni-lông/ngày, dao động từ 70 đến 2.800 túi.

Trên thực tế, có thể thấy nhiều người đang lạm dụng quá mức đồ nhựa như: thìa nhựa, ly nhựa, cốc nhựa, bát nhựa phục vụ quá trình sinh hoạt hàng ngày của con người, nhất là ở các cửa hàng bán đồ ăn uống hay tại các sự kiện, buổi dã ngoại,... Khi khách mua đồ ăn uống mang về, thường không mang theo đồ để đựng, mà nhà hàng chuẩn bị hộp xốp, hộp nhựa gói hàng. Đây chỉ là một trong số những lý do có thể giải thích cho tình hình ô nhiễm nhựa hiện nay ở nước ta. 

Những con số không chỉ mang ý nghĩa thống kê mà còn là tiếng chuông cảnh báo khi môi trường sống, mẹ thiên nhiên đang lên án bởi bị rác thải nhựa bao vây. Với tính chất khó phân hủy, rác thải nhựa đang là kẻ thù không đội trời chung với môi trường. Vì vậy, nếu không có những giải pháp kịp thời, rác thải nhựa sẽ tác động nghiêm trọng tới môi trường cũng như làm tổn hại tới sức khỏe con người.

Phóng viên: Đứng trước tình trạng này, những năm gần đây Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng như các tổ chức quốc tế tại Việt Nam đã chung tay vào cuộc để truyền thông thay đổi nhận thức hành vi sử dụng nhựa trong sinh hoạt và tiêu dùng, vậy ông có thể nói rõ hơn về các chương trình, hoạt động này, thưa ông?

Ông Nguyễn Trung Thắng:

Trước thực tế trên, từ năm 2021 đến nay, Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường phối hợp với Sở Công Thương TP. Hà Nội kêu gọi các nhà bán lẻ ký cam kết tham gia Liên minh các nhà bán lẻ giảm tiêu thụ túi ni-lông. Đây là hoạt động trong khuôn khổ Dự án “Suy nghĩ lại về nhựa - Giải pháp kinh tế tuần hoàn cho rác thải biển” do Liên minh châu Âu và Chính phủ Đức tài trợ; Cơ quan Hợp tác kỹ thuật quốc tế Pháp triển khai tại Việt Nam. Đến nay, đã có 16 nhà bán lẻ đăng ký tham gia Liên minh và tích cực triển khai các hoạt động giảm sử dụng túi ni-lông tại các đơn vị bán lẻ với hy vọng “Bớt túi ni-lông, thêm nhiều mầm sống”, qua đó xây dựng xã hội vì môi trường xanh - sạch - đẹp hơn. Trong khuôn khổ của Liên minh, nhiều hoạt động truyền thông tăng cường nhận thức và thay đổi hành vi của khách hàng đã được triển khai tích cục; điển hình như Triển lãm “Sông kể chuyện nhựa”, Chương trình nghệ thuật “Nghìn năm rác nhựa”, Ngày không sử dụng túi ni-lông tại Việt Nam,...

Ngoài ra, tại một số trung tâm thương mại, siêu thị là thành viên của Liên minh, các hoạt động “không sử dụng túi ni-lông” đã được chủ động triển khai, nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của nhiều khách hàng, đặc biệt là giới trẻ. Điển hình AEON Việt Nam đã triển khai hoạt động cho khách hàng quên mang túi có thể thuê túi vải thân thiện với môi trường tại quầy thu ngân.

Tại các siêu thị Tops Market, vào các ngày thứ Tư trong tuần, khách hàng sẽ được khuyến khích mang theo túi đựng hàng và nhận voucher mua sắm hay quà tặng. Với các khách hàng chưa kịp chuẩn bị, siêu thị sẽ phục vụ cung cấp thùng giấy carton miễn phí ngay tại cửa hàng và có thể mua các loại túi tái sử dụng với giá ưu đãi...

Phóng viên: Để thông tin, hành động này được lan tỏa, ông tiếp tục đưa ra những thông điệp gì với người tiêu dùng hiện nay?

Ông Nguyễn Trung Thắng:

Mục tiêu đến năm 2025 sử dụng 100% túi ni-lông, bao bì thân thiện với môi trường tại các trung tâm thương mại, siêu thị là có thể đạt được. Tuy nhiên, thực tế vẫn cần phải tiến thêm một bước nữa là không phát miễn phí, giảm sử dụng túi ni-lông trong đóng gói và phân phối hàng hóa. Đồng thời, khách hàng cũng cần ý thức trong việc tránh phát thải rác thải nhựa ra môi trường. Bộ Tài nguyên và Môi trường, Tổ chức WWF - Việt Nam cùng nhiều tổ chức quốc tế khác tại Việt Nam đang rất cần “cái bắt tay” trách nhiệm từ doanh nghiệp và cộng đồng...

Việc áp dụng các sáng kiến không sử dụng túi ni-lông không dễ dàng và thậm chí đôi khi còn gặp phải những thách thức. Tuy nhiên, những khó khăn cũng giúp doanh nghiệp luôn tìm kiếm giải pháp sáng tạo và phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường. Trong số đó, việc sử dụng túi nhựa sinh học là cách giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường vì chúng có khả năng tự phân hủy. Ngoài ra, phía nhà bán lẻ cũng khuyến khích người tiêu dùng chuyển sang sử dụng túi vải canvas tự mang theo thay vì túi ni-lông.

Bên cạnh đó, cần nâng cao trách nhiệm mỗi cá nhân. Thông qua Chiến dịch “Tiêu dùng văn minh - Giảm sinh rác nhựa”, chúng tôi mong muốn sẽ góp phần giúp người tiêu dùng, đặc biệt là người tiêu dùng trẻ tuổi hiểu rõ hơn về ô nhiễm rác nhựa, vai trò cũng như sức mạnh của người tiêu dùng trong việc thay đổi hiện trạng ô nhiễm rác nhựa và tạo ra xu hướng giảm rác thải nhựa từ chính các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm và dịch vụ mà họ sử dụng, gắn với những giá trị mới như người tiêu dùng văn minh, có trách nhiệm với xã hội, trách nhiệm với tương lai.

Chúng tôi cũng mong muốn truyền tải thông điệp “Giảm rác nhựa là việc cần làm ngay của chính mỗi người, vì sức khỏe của bản thân, của những người thân yêu và vì thiên nhiên trong sạch. Bạn có thể quyết định việc đó!”. Đây là nội dung nhằm nâng cao trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với việc giảm thiểu rác thải nhựa, thúc đẩy các thói quen tiêu dùng bền vững đối với các sản phẩm nhựa trong sinh hoạt hàng ngày theo nguyên tắc 4T: Từ chối - Tiết giảm - Tái sử dụng - Tái chế.

Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, chậm nhất từ ngày 31/12/2024, người dân bắt buộc phải phân loại rác thải rắn sinh hoạt tại nguồn và phải trả phí thu gom, xử lý theo khối lượng rác hoặc thể tích chất thải. Yêu cầu trên cũng là “mệnh lệnh” từ cuộc sống, nhằm bảo đảm chia tách rác thải thành các loại khác nhau, đặc biệt là rác thải nhựa - nguồn ô nhiễm chính, để góp phần giảm lượng chất thải cần xử lý, chôn lấp tại các đô thị lớn ở Việt Nam.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!

Hồng Minh (thực hiện)