Quảng Trị: Du lịch nông nghiệp mở hướng giảm nghèo bền vững

Thời gian qua, du lịch nông nghiệp đã trở thành hướng phát triển bền vững, góp phần hiệu quả vào giảm nghèo ở nông thôn. Nhiều làng bản và cộng đồng địa phương đã triển khai mô hình này và đạt kết quả tích cực. Việc đưa sản phẩm OCOP và sản phẩm nông thôn tiêu biểu vào hoạt động du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp là xu hướng phát triển bền vững, đồng thời tạo sinh kế ổn định cho người dân.

Đa dạng các mô hình du lịch cộng đồng

Quảng Trị là một trong các địa phương triển khai du lịch cộng đồng từ sớm và đạt nhiều kết qủa nổi bật. Tiêu biểu là làng du lịch cộng đồng Tân Hóa, được bình chọn là làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2023.

Tân Hóa nằm trong một thung lũng bao quanh bởi núi đá vôi và thường xuyên trở thành “rốn lũ” mỗi mùa mưa. Người dân tại đây thường phải đối mặt với ngập lụt và gần như mất trắng tài sản sau mỗi đợt nước lớn.

Tuy nhiên, từ một vùng quê nghèo quanh năm chống chọi với thiên tai, Tân Hóa đã có bước chuyển mình mạnh mẽ khi tham gia vào hoạt động du lịch cộng đồng. Với sự đồng hành của chính quyền địa phương và nhiều doanh nghiệp du lịch, đời sống người dân đang ngày càng cải thiện.

Làng Tân Hoá với mô hình nhà nổi và các hoạt động du lịch độc đáo, đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho những du khách thích trải nghiệm và khám phá vẻ đẹp thiên nhiên của Quảng Trị. Tân Hóa đã biến những khó khăn thành cơ hội, từng bước làm mới mình thông qua mô hình du lịch bền vững và du lịch cộng đồng. Chỉ riêng năm 2024, Tân Hóa đã đón hơn 11.000 du khách, trong đó 80% là khách quốc tế.

Mô hình du lịch cộng đồng đang cải thiện đáng kể đời sống người dân Tân Hóa. Từ mức thu nhập 4,8 triệu đồng/năm trong năm 2014, con số này đã tăng lên 36 triệu - 42 triệu đồng/năm vào năm 2024. Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, từ 85,7% năm 2010 xuống còn 2,6% năm 2024.

Quan trọng hơn, cộng đồng địa phương đã nhận thức được vai trò của bảo vệ tài nguyên rừng, môi trường và chống biến đổi khí hậu.

Bản Rum Ho (xã Kim Thuỷ, tỉnh Quảng Trị) chỉ có hơn 100 hộ dân, đa phần là người đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều, cuộc sống phụ thuộc vào khai thác lâm sản và chăn nuôi nhỏ. Năm 2022, đồng bào Bru-Vân Kiều của bản Rum Ho và hai bản khác là Mít Cát và Trung Đoàn, được tham gia lớp tập huấn “Kỹ năng làm du lịch cho cộng đồng sống phụ thuộc vào rừng của vùng đệm Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - khe Nước Trong”. Tổ chức Helvetas Việt Nam đã đứng ra hỗ trợ và sau đó bàn giao cho doanh nghiệp và các đối tác địa phương cùng phối hợp thực hiện. Sau khi tham gia khóa học, người dân các bản đã biết cách làm du lịch. 

Hiện tại, đồng bào Bru – Vân Kiều tại bản Rum Ho đang đưa vào vận hành các homestay với nhiều dịch vụ hấp dẫn mang đậm bản sắc văn hóa bản địa như ngâm chân thảo dược, tắm suối, bắt cá suối, làm bánh,...

Ở Hướng Hóa (Quảng Trị), có một ngôi làng nhỏ mang tên là Chênh Vênh, nép mình giữa đại ngàn. Người Vân Kiều nơi đây giữ gìn bản sắc như hạt giống quý của rừng. Những nóc nhà sàn truyền thống của người Vân Kiều đã được cải cải tạo thành Homestay phục vụ khách du lịch. Những món ăn truyền thống của đồng bào như: xôi nếp rẫy, gà, thịt lợn nướng, các món rau rừng, măng luộc,… trở thành đặc sản.

Không chỉ có ẩm thực, du khách còn được hòa mình vào các lễ hội đặc sắc của người Bru Vân Kiều như: Lễ hội mừng lúa mới, lễ cúng Trời, lễ hội mừng làng mới, lễ hội cồng chiêng,… Nhờ phát triển du lịch cộng đồng, người dân trong làng đã vươn lên thoát nghèo.

Bên cạnh đó, Quảng Trị cũng có nhiều làng nghề ven biển với đời sống văn hóa phong phú và nhiều làng nghề truyền thống đặc trưng như: làng chài Cảnh Dương, làng chài Bảo Ninh, làng biển Quang Phú…. thu hút du khách đến tìm hiểu, trải nghiệm. Nguồn thu nhập từ du lịch cộng đồng giúp người dân có "của ăn của để”, con cái được học hành đến nơi đến chốn.

Hiệu quả từ du lịch cộng đồng

Theo ông Hồ Văn Hoan, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch tỉnh Quảng Trị, thực tiễn cho thấy, du lịch cộng đồng đã góp phần đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cho nhiều địa phương. Đặc biệt, mô hình này góp phần tạo sinh kế, cải thiện đời sống cho bà con vùng nông thôn, vùng dân tộc thiểu số tại Quảng Trị, từ đó phát triển kinh tế bền vững, giảm phụ thuộc vào nguồn tài nguyên hữu hạn từ rừng.

Về mặt văn hóa, các mô hình du lịch cộng đồng góp phần nâng cao ý thức của người dân địa phương về xây dựng môi trường sống văn minh, sạch đẹp, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa bản địa.

Phát triển du lịch xanh, du lịch cộng đồng gắn với chương trình OCOP cũng là là hướng đi hiệu quả, giúp người dân làm giàu trên chính quê hương.

Quảng Trị là mảnh đất giàu tài nguyên nông nghiệp, sở hữu nhiều sản phẩm đặc trưng có giá trị. Nổi bật trong số đó là cà phê Arabica Khe Sanh (Hướng Hóa), được đánh giá là một trong những vùng cà phê ngon nhất Việt Nam và nằm trong Top 5 thế giới; tiêu Cùa, Cam Lộ với hương vị cay nồng đặc trưng; lúa hữu cơ Hải Lăng và Triệu Phong được canh tác theo hướng sạch, dần khẳng định vị thế thương hiệu trên thị trường.

Bên cạnh đó, các sản phẩm nông nghiệp như dứa, dưa hấu, thanh long, ném, khoai môn, sắn dây,… cũng là những đặc sản nổi tiếng tại các vùng gò đồi của tỉnh. Chăn nuôi bò bản địa, gà đồi, vịt cỏ,… gắn với sinh kế nông hộ, cũng đang tạo nên sự đa dạng và bản sắc cho ngành nông nghiệp Quảng Trị.

Ông Trần Đình Hiệp, Phó giám đốc sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị cho biết, tỉnh đã tập trung nguồn lực đầu tư và phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng nông thôn cũng như thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ tích cực trong phát triển kinh tế nông nghiệp. Hệ thống giao thông kết nối từ quốc lộ đến đường liên xã, liên bản được cải thiện đáng kể trong Chương trình nông thôn mới. Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) giúp hình thành nhiều sản phẩm nông nghiệp, thủ công có thương hiệu có thể đưa vào khai thác du lịch. Chính sách ưu tiên đầu tư vào nông nghiệp – nông thôn của Chương trình xây dựng nông thôn mới và các cơ chế khuyến khích khởi nghiệp nông nghiệp, du lịch cộng đồng đã tạo nên động lực lớn cho phát triển kinh tế khu vực nông thôn, trong đó có hoạt động du lịch.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần có sự chung tay, đồng lòng của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và đặc biệt là sự tham gia tích cực của chính người dân địa phương. Những nỗ lực đó sẽ góp phần biến những giá trị văn hóa truyền thống thành sức hút du lịch bền vững, tạo nên những câu chuyện đẹp về sự phát triển hài hòa giữa con người, thiên nhiên, đồng thời mở ra cơ hội giúp người dân thoát nghèo.

Quảng Trị không chỉ là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích du lịch khám phá, tìm hiểu lịch sử hay nghỉ dưỡng mà còn là nơi du lịch cộng đồng và du lịch nông nghiệp đang trở thành “chiếc chìa khóa vàng” mở ra cánh cửa giảm nghèo bền vững cho người dân.