Ngày 18/11, tại Hà Nội, Cục Biến đổi khí hậu (BĐKH) Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tổ chức hội thảo tập huấn về tăng cường năng lực quản lý thích ứng với biến đổi khí hậu. Sự kiện quy tụ gần 100 đại biểu đến từ nhiều Bộ, ngành và cơ quan trung ương, một minh chứng sinh động cho thấy: thích ứng không còn là vấn đề của ngành đơn lẻ mà là bài toán liên ngành, liên cấp, đòi hỏi năng lực quản trị, dữ liệu và nguồn lực thực thi đồng bộ.
Một bước tiến mới trong hoàn thiện thể chế và công cụ quản lý thích ứng
Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Mai Kim Liên, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu nhấn mạnh, Việt Nam đã chủ động, tích cực thực hiện nhiều cam kết quốc tế quan trọng, đồng thời ban hành kịp thời hệ thống chính sách và công cụ để nâng cao khả năng thích ứng. Việc cập nhật NAP giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến 2050 (tháng 11/2024), ban hành Quyết định 4082/QĐ-BNNMT để triển khai NAP, và mới đây là hệ thống giám sát – đánh giá hoạt động thích ứng lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, là những bước đi then chốt.
Đáng chú ý, Hệ thống giám sát và đánh giá trực tuyến (M&E) được xây dựng nhằm đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ, thống nhất từ trung ương đến địa phương. Đây là nền tảng để nâng cao năng lực quản lý nhà nước, phục vụ điều phối chính sách và quan trọng hơn cả là đáp ứng yêu cầu báo cáo quốc tế.
Tuy nhiên, việc sắp xếp lại bộ máy hành chính, sáp nhập và thành lập mới một số bộ, ngành, cùng với việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã tạo ra biến động lớn về cơ cấu nhân sự phụ trách lĩnh vực BĐKH. Nhiều đơn vị chuyên môn thay đổi chức năng, nhiệm vụ; nhiều cán bộ mới được phân công đảm nhiệm công tác trong khi lĩnh vực BĐKH mang tính liên ngành và đòi hỏi cập nhật kiến thức liên tục. Thực tế tại các bộ, ngành và địa phương cho thấy lực lượng cán bộ chuyên trách về BĐKH còn mỏng, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu ngày càng cao của công tác ứng phó biến đổi khí hậu. Vì vậy, nhu cầu đào tạo và bồi dưỡng năng lực là hết sức cấp thiết.
Tại hội thảo, đại diện UNDP cũng khẳng định đây chính là thời điểm Việt Nam cần củng cố thể chế, chuẩn hóa bộ chỉ số, số hóa dữ liệu và tăng cường phối hợp liên ngành. Sự phức tạp của biến đổi khí hậu không cho phép một ngành hay một địa phương hành động đơn lẻ. Chỉ có liên thông dữ liệu, thống nhất phương pháp và đồng bộ hành động mới tạo ra sức mạnh tổng hợp.
Từ chính sách đến thực tiễn, yêu cầu minh bạch hóa dữ liệu thích ứng
Nhìn lại những năm gần đây, nhiều mô hình thích ứng của Việt Nam đã tạo dấu ấn tích cực: quy hoạch tích hợp ứng phó BĐKH tại Cần Thơ; mô hình tôm – lúa ở ĐBSCL; ứng dụng công nghệ cảnh báo sớm dịch bệnh, thiên tai; hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở ở miền Trung,… Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay vẫn là khả năng định lượng hóa hiệu quả của những mô hình này.
Đại diện UNDP đã chỉ ra vấn đề cốt lõi: nếu không có dữ liệu rõ ràng về mức độ thích ứng, mức tổn thất và thiệt hại, khả năng tiếp cận các nguồn tài chính khí hậu sẽ bị hạn chế. Khi GGA trở thành bộ khung toàn cầu bắt buộc, Việt Nam phải bảo đảm hệ thống M&E đủ mạnh để báo cáo minh bạch, đầy đủ, theo chuẩn quốc tế.
Đây chính là lý do mà buổi tập huấn lần này được đánh giá là "trọng điểm của trọng điểm": đội ngũ cán bộ các bộ, ngành, địa phương cần thành thạo cách vận hành hệ thống, nắm chắc bộ chỉ số, hiểu rõ quy trình và có khả năng phản ánh đúng thực tiễn.
Việt Nam đang đứng trước một giai đoạn bản lề: vừa hoàn thiện thiết chế quản lý thích ứng, vừa chuẩn bị cho yêu cầu báo cáo quốc tế đang ngày càng gắt gao. Trong bối cảnh COP30 đang diễn ra, thế giới đang chờ đợi những quốc gia như Việt Nam thể hiện trách nhiệm và quyết tâm bằng những bước tiến cụ thể.
Những bài phát biểu tại hội thảo không chỉ truyền tải thông điệp của tinh thần hành động, mà còn đặt ra yêu cầu cao hơn về minh bạch dữ liệu, liên ngành phối hợp và đổi mới sáng tạo – những yếu tố quyết định để thích ứng trở thành trụ cột của chiến lược phát triển bền vững. Đây sẽ là nền móng để Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò trách nhiệm, chủ động và thực chất trong nỗ lực chung của thế giới trước thách thức khí hậu ngày một gia tăng.
Ba trọng tâm của tập huấn cốt lõi cho bước đi tiếp theo
Hội thảo tập huấn đã tập trung vào ba nội dung then chốt: (1) cập nhật NAP và các nhiệm vụ, giải pháp đã được xác định cho giai đoạn đến 2030; (2) hướng dẫn vận hành Hệ thống M&E trực tuyến; (3) chia sẻ kinh nghiệm triển khai giám sát, đánh giá tại địa phương sau khi chuyển đổi mô hình chính quyền hai cấp. Những nội dung này không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn chứa đựng yêu cầu quản trị: phối hợp liên ngành, số hoá và tiêu chuẩn hoá chỉ số để đáp ứng yêu cầu báo cáo quốc tế.
Các diễn giả từ UNDP và Bộ cũng nêu rõ: nhiệm vụ cấp thiết hiện nay là biến NAP thành kế hoạch hành động có “chỉ số rõ ràng, dữ liệu minh bạch, kết quả đo lường được” để vừa phục vụ quản lý trong nước vừa đáp ứng các chuẩn mực báo cáo quốc tế, qua đó tăng cơ hội tiếp cận tài chính khí hậu.
Bí thư Thành ủy Cần Thơ Lê Quang Mạnh cho biết, Nghị quyết số 120/NQ-CP (Nghị quyết 120) ra đời là bước đột phá lớn, “kim chỉ nam” cho sự phát triển của vùng; Cần Thơ tập trung thực hiện hiệu quả các mục tiêu phát triển bền vững theo Nghị quyết.
Nghị quyết số 120/NQ-CP của Chính phủ về Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng biến đổi khí hậu (Nghị quyết 120) là nguồn cảm hứng để người dân, doanh nghiệp và các cấp chính quyền phát huy tính sáng tạo, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu một cách có hiệu quả nhất để Đồng bằng sông Cửu Long thay đổi toàn diện, phát triển bền vững.
Vùng ven biển nước ta có 28 tỉnh, thành phố với diện tích và dân số lần lượt chiếm 42% và 59% so với tổng diện tích và số dân toàn quốc. Vùng có nhiều loại khoáng sản quan trọng như: Titan, zircon, thạch anh, nhôm, sắt, mangan, vật liệu xây dựng,... Dọc theo chiều dài bờ biển có nhiều vịnh, vụng, cửa sông, bãi triều là cơ sở quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, như: Phát triển cảng biển, giao thông thuỷ, nuôi trồng - khai thác thủy sản, khai thác khoáng sản, du lịch,… Tuy nhiên, tác động của BĐKH, cường độ và tần suất thiên tai vùng này có xu thế tăng lên trong những gần đây, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững.
Biến đổi khí hậu đang tác động mạnh mẽ tới nước ta, nếu không có các biện pháp quản lý, ứng phó hiệu quả sẽ gây hậu quả khôn lường, ảnh hưởng đến phát triển bền vững đất nước. Trước tình hình đó, Cục Biến đổi khí hậu đã tăng cường năng lực hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả quản lý; phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các bộ, ngành và địa phương, triển khai hiệu quả hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu.
Tại Hội nghị Tổng kết 5 năm triển khai thực hiện Chương trình Khoa học và Công nghệ cấp quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, quản lý tài nguyên và môi trường giai đoạn 2016 - 2020, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho rằng, những nghiên cứu của Chương trình sẽ đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, đồng thời là động lực cho phát triển kinh tế-xã hội, bền vững đất nước.
