Thành phố Hội An: Điểm sáng mô hình thu phí rác thải theo khối lượng phát thải

Thành phố Hội An (Quảng Nam) là địa phương đầu tiên trên cả nước thực hiện phân loại rác tại nguồn, thí điểm thu phí rác thải sinh hoạt theo khối lượng phát thải. Bắt đầu từ giữa năm 2023, được sự chấp thuận của UBND tỉnh Quảng Nam, thành phố Hội An triển khai thí điểm thu phí rác thải theo lượng phát sinh, với cách thức tính tiền rác hằng tháng bằng thể tích, cân nặng thông qua bán túi đựng rác tại địa bàn phường Cẩm Nam, Hội An.

Là thành phố du lịch nổi tiếng, nhiều năm qua, Hội An phải đối mặt với nhiều khó khăn vì vấn đề quá tải rác thải, trong khi đó hạ tầng xử lý, phân loại, thu gom vẫn chưa đồng bộ đầu tư, hầu hết rác thải sinh hoạt được xử lý bằng chôn lấp.

Trung bình, lượng rác thải sinh thải hoạt phát sinh gần 100 tấn/ ngày, trong đó lượng rác thải nhựa chiếm 15-23% và con số này ngày càng nhiều.

Thành phố cũng đã ban hành kế hoạch hành động với mục tiêu tất cả cơ quan, đơn vị, trường học trên địa bàn không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi nilon khó phân hủy.

Hội An phấn đấu trở thành đô thị sinh thái, văn hóa và du lịch bền vững

Mục tiêu đặt ra mỗi năm giảm từ 13-15% rác thải nhựa ra môi trường, đến năm 2025 sẽ không phát sinh rác thải nhựa sử dụng một lần. Hiện nay, hầu hết các cơ quan, ban ngành, đoàn thể và 13 xã phường ở Hội An đã không còn sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần trong các cuộc họp.

Thực hiện Công văn số 3972 ngày 21/6/2023 của UBND tỉnh Quảng Nam về giao thành phố Hội An thực hiện thí điểm quy định về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân trên địa TP. Hội An theo quy định tại Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường, UBND thành phố đã chủ động phối hợp với Liên minh Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (IUCN), cùng với sự hỗ trợ, tư vấn và tham gia của Trung tâm Xây dựng và Thúc đẩy phát triển bền vững (BUS) đã họp bàn và thống nhất chọn phường Cẩm Nam để triển khai hoạt động thí điểm thu phí chất thải rắn sinh hoạt theo lượng phát sinh.

Thay vì đóng tiền rác “cào bằng” với mức 30.000 đồng/tháng như trước đây, người dân sẽ bỏ tiền ra mua túi, phân thành 4 loại với các thể tích từ 10, 15, 20 và 40 lít để đựng rác thải. Mức giá quy đổi với số tiền 30.000 đồng thì sẽ mua được khoảng 16 túi loại 10 lít (gần 1.900 đồng/túi), 6 túi loại 15 lít (5.000 đồng/túi), 4 túi loại 20 lít (7.500 đồng/túi) và 2 túi loại 40 lít (15.000 đồng/túi). Hộ nào rác nhiều thì phải tốn tiền mua túi đựng nhiều, tương đương với tiền phí rác thải sẽ cao. 

Giai đoạn đầu địa phương thực hiện thí điểm cho 450 hộ dân dọc đường Nguyễn Tri Phương, Cẩm Nam (TP Hội An) cách thức “tính tiền rác hằng tháng bằng thể tích, cân nặng thông qua túi nilon”. Đến nay, địa phương đã triển khai 100% hộ dân trên địa bàn phường. Tuy nhiên, tỷ lệ các hộ dân hình thành thói quen dùng túi nylon được cấp phát để chứa rác vẫn còn thấp (trên 50%). Nguyên nhân do hiện nay mới chỉ dừng ở việc tuyên truyền vận động người dân thực hiện mà chưa có chế tài xử phạt cụ thể. Công tác thu gom vẫn được thực hiện khi người dân chứa rác trong các vật dụng khác.

.

Thông tin hướng dẫn phân loại in trên bao chứa rác chuyên dụng

Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch UBND TP. Hội An cho biết, tại Quảng Nam quy định chung của tỉnh từ trước đến nay là thu phí thu gom rác thải 30.000 đồng/hộ/tháng. Từ thu phí rác thải theo quy định giờ chuyển qua thu theo khối lượng là một vấn đề không dễ dàng để thực hiện nên cần phải thí điểm và Hội An đã chọn Cẩm Nam để thực hiện.

Các hộ dân cũng tự phân loại rác thành 3 nhóm, tương ứng với từng loại nilon đựng rác. Rác tái chế, tái sử dụng sẽ được người dân thu gom, tự xử lý tại nhà. Chất thải rắn sinh hoạt phân loại và bỏ vào túi đựng màu trắng, chữ đen. Rác thực phẩm sẽ đựng vào túi màu trắng, chữ xanh.

Người dân sẽ bỏ tiền ra mua túi, phân thành 4 loại với các thể tích từ 10, 15, 20 và 40 lít để đựng rác thải

Sau hơn một năm thí điểm, báo cáo kết quả của phương án, Tiến sĩ Kiều Thị Kính - Giảng viên Đại học Sư phạm Đà Nẵng, đại diện đơn vị Tư vấn (Trung tâm BUS) cho biết, qua hai giai đoạn triển khai thử nghiệm và giai đoạn thí điểm, chương trình đã triển khai rất nhiều hoạt động và đã đạt được kết quả cụ thể. Sau khi đánh giá kết quả đạt được trong giai đoạn 1, UBND thành phố phê duyệt đề cương và dự toán kinh phí xây dựng Phương án thí điểm “Thu phí chất thải rắn theo lượng phát sinh trên địa bàn phường Cẩm Nam, thành phố Hội An”. Sau thời gian 3 tháng triển khai nhân rộng (Tháng 9 - tháng 11/2023), hầu hết các hộ dân đều tích cực hưởng ứng. 1300/1571 hộ gia đình/kinh doanh đồng ý nhận và sử dụng túi. Trong chương trình thí điểm, giai đoạn đầu tiếp cận với thu phí vệ sinh môi trường thông qua mua túi chất thải, đơn giá túi được quy đổi từ phí vệ sinh môi trường hiện nay (30.000 đồng/ tháng).

Sau khi đánh giá kết quả đạt được trong giai đoạn thí điểm 1, UBND phường Cẩm Nam đã thực hiện thu phí thu gom lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh thông qua hình thức bán túi đựng chất thải. Tuy nhiên, Bộ TN&MT chưa có quy định và hướng dẫn cụ thể về định mức thu phí theo khối lượng hoặc thể tích chất thải rắn phát sinh, do đó giá túi đựng chất thải rắn được quy đổi từ phí thu gom chất thải rắn sinh hoạt được ban hành theo Quyết định số 22 năm 2017 của tỉnh Quảng Nam.

Bà Huỳnh Phạm Thùy Lan, Phó Chủ tịch UBND phường Cẩm Nam (TP Hội An) cho biết, hiện người dân cần thời gian để duy trì thói quen phân loại rác và sử dụng túi đựng chất thải rắn sinh hoạt trước khi phát thải. Tỷ lệ người dân thực hành cao chỉ khi tổ Bảo vệ môi trường cộng đồng tăng cường kiểm tra, giám sát định kỳ vào ngày thu gom trong tuần.
Thành phố hiện chưa có cơ chế hỗ trợ kinh phí kiểm tra, giám sát cho Tổ bảo vệ môi trường cộng đồng, chưa đảm bảo khuyến khích các thành viên trong tổ nhiệt tình và bền vững tham gia. Việc thu phí túi hiện nay mới chỉ đang trong giai đoạn quy đổi từ 30.000 đồng/tháng sang số lượng túi có thể tích phù hợp với nhu cầu các hộ, chưa thể triển khai định giá phí túi theo thực tế sau khi tính đúng, tính đủ phí thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải.

Ông Trần Vũ, một hộ kinh doanh nhà hàng tại đường Nguyễn Tri Phương cho biết: “Trước đây, hộ xả rác nhiều hay xả rác ít cũng đóng tiền phí cào bằng. Với cách thu phí thông qua bán túi nilon theo thể tích đang triển khai thí điểm sẽ hợp lý ở chỗ hộ nào xả rác nhiều thì phải trả tiền mua túi nhiều”.

Được biết, từ năm 2012, Hội An cũng đã triển khai phân loại rác thải vô cơ, hữu cơ ngay tại gia đình, chia thời gian thu gom các loại rác thải khác nhau theo lịch trình cụ thể cũng giúp cho người dân dễ nhớ phân loại rác hơn. Từ khi triển khai thí điểm đến nay, số hộ dân tham gia và quen dần với phương thức này ngày càng nhiều.

Tuy vậy, về lâu dài, làm thế nào để người dân ủng hộ, đồng thuận và chấp nhận cách thức thu phí theo khối lượng, chấp nhận việc xả rác nhiều thì phải bỏ tiền nhiều để mua túi nilon đựng rác là câu chuyện tùy thuộc rất lớn vào ý thức bảo vệ môi trường, sự tự nguyện của chính mỗi người dân, mỗi hộ gia đình.

Với mô hình thu phí rác thải theo khối lượng đang triển khai thí điểm này, thành phố Hội An kỳ vọng có thể nhân rộng ra nhiều địa phương khác sau khi hoàn thành xây dựng, đưa vào vận hành nhà máy xử lý rác theo công nghệ hiện đại trong năm 2024.

Theo ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch UBND TP. Hội An: Trong những tháng cuối năm 2024, thành phố tiếp tục duy trì hoạt động thu phí thí điểm ở phường Cẩm Nam đồng thời thực hiện nghiên cứu xây dựng đề án triển khai chương trình thu phí chất thải rắn dựa trên khối lượng hoặc thể tích phát sinh trên toàn TP. Hội An và trình UBND tỉnh phê duyệt; tiến hành đánh giá mức độ khả thi, khả năng kiểm soát, ứng phó, xử lý sự cố trong quá trình thực thi quy định của Luật Bảo vệ Môi trường 2020.

Bảo Loan