Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, lượng rác thải rắn thu gom tăng gấp đôi trong khoảng thời gian từ năm 2015 - 2019, từ mức 32,4 nghìn tấn/ngày lên 65 nghìn tấn/ngày; trong đó 35,6 nghìn tấn/ngày (hơn 50%) đến từ các đô thị, so với 28,4 nghìn tấn/ngày từ khu vực nông thôn, dù dân số nông thôn cao gấp hai lần đô thị.

Chỉ 5 thành phố trực thuộc Trung ương gồm: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ, chiếm tới 40% tổng lượng rác thải đô thị. Riêng Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh thải ra 16.000 tấn rác mỗi ngày, tương đương 33,6% cả nước. Năm 2019, chỉ 85% lượng rác thải rắn thu gom được xử lý đạt tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia, tăng 10% so với mức 75% của năm 2015. Chính phủ đặt mục tiêu tới năm 2025 tăng tỷ lệ xử lý này lên 90% với rác thải ở đô thị và 85% ở khu vực nông thôn, phấn đấu xử lý 100% vào năm 2050.

Rác thải đang là vấn nạn đối với nhân loại hiện nay.

Tuy nhiên, phương thức quản lý và xử lý rác thải còn khá hạn chế, các công nghệ xử lý rác thải rắn, nhất là công nghệ phát điện từ rác, còn gặp nhiều thách thức, khiến phương thức xử lý chủ yếu hiện nay vẫn là chôn lấp. Nhiều bãi chôn lấp rơi vào tình trạng vượt công suất nên khó tuân thủ được các điều kiện bảo vệ môi trường, gây ra nhiều hệ lụy tương đối nghiêm trọng cho môi trường và sức khỏe như ô nhiễm nước ngầm, ô nhiễm đất, ô nhiễm không khí...

Theo kế hoạch do Thủ tướng Chính phủ ban hành năm 2013, đến hết 2019, Việt Nam phải xây dựng được 229 cơ sở xử lý rác, nhưng tới cuối 2021 mới chỉ 85% số cơ sở được hoàn thành, tức là còn tới 65 cơ sở vẫn đang trong quá trình xây dựng, trong đó gồm 31 bãi chôn lấp.

Thạc sỹ Trần Hoàng Anh, chuyên gia phân tích năng lượng thuộc Trung tâm Sáng kiến về Chuyển dịch Năng lượng Việt Nam cho biết, Trung tâm đang tiến hành nghiên cứu các giải pháp nhằm tối ưu hóa tiềm năng chất thải rắn của quốc gia. Một trong những công cụ quan trọng đang được trung tâm này nghiên cứu phát triển đó là bản đồ chất thải rắn hàng ngày ở quy mô đô thị và công nghiệp. Bản đồ này xây dựng cho phạm vi toàn lãnh thổ Việt Nam và được thực hiện bằng phương pháp nội suy dựa trên số liệu điều tra về lượng chất thải rắn phát sinh hàng ngày trên đầu người tại các tỉnh, thành phố và số liệu điều tra dân cư cấp xã. Các kết quả phân tích được trực quan hóa trên hệ thông tin địa lý GIS.

Hệ thống bảng tin của bản đồ gồm có các hạng mục chính gồm: Quản lý chất thải rắn y tế, xây dựng và công nghiệp; quản lý các cơ sở xử lý rác thải; các hoạt động thu gom và xử lý rác thải và chất thải rắn sinh hoạt. Ngoài tính bảo mật cao, hệ thống này còn dễ dàng chia sẻ được dữ liệu tới nhiều người dùng trên nền tảng điện toán đám mây của Google, dễ dàng cập nhật dữ liệu từ xa, cung cấp khả năng cùng thao tác chỉnh sửa bởi nhiều người dùng tại một thời điểm, cung cấp các công cụ phân tích, tổng hợp dữ liệu theo các chuyên đề khác nhau…

Và để rác trở thành tài nguyên sẽ cần phải có quy hoạch xây dựng trên cơ sở bản đồ hiện trạng rác thải hiện nay.

“Bản đồ chất thải rắn tại Việt Nam sẽ góp phần nhận diện tiềm năng tương lai của lĩnh vực này trong quá trình chuyển dịch năng lượng với các mục tiêu giảm ô nhiễm môi trường và bảo vệ khí hậu. Công cụ này sẽ hỗ trợ quá trình ra quyết định đầu tư các dự án xử lý chất thải rắn, cũng như xây dựng chính sách quản lý và xử lý chất thải một cách hiệu quả, thực sự hiện thực hóa phương châm “rác là tài nguyên”, qua đó đóng góp vào sự phát triển của ngành năng lượng và bảo vệ môi trường”, Thạc sỹ Trần Hoàng Anh nhấn mạnh.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Hans Breukelman, Giám đốc Công ty BreAd, thành viên của Hiệp hội Chất thải rắn Quốc tế (ISWA), Hà Lan cho rằng: “Không có công nghệ nào là ‘liều thuốc tiên’ cho xử lý rác thải mà sẽ cần tới giải pháp riêng cho từng vùng. Đây là vấn đề cần sự hợp tác của nhiều bên: Chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng và từng người dân. Trong đó, hợp tác công tư sẽ đóng vai trò thiết yếu với hiệu quả xử lý rác”.

>>>>> Xem thêm: Chất thải rắn sinh hoạt - Thảm hoạ hay tài nguyên: TP HCM có tỉ lệ chôn lấp vẫn còn cao

                              Chất thải rắn sinh hoạt - Thảm hoạ hay tài nguyên: Đồng Nai vẫn còn tồn tại đến 49 trạm chung chuyển không đảm bảo tiêu chuẩn

                              Chất thải rắn sinh hoạt - Thảm hoạ hay tài nguyên: Hải Phòng cần sớm xử lý 137 bãi rác tạm

Đỗ Hùng - Bảo Bảo