Thành tựu nổi bật

Theo Báo cáo kết quả triển khai chuyển đổi số của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Tháng 3/2025), công tác chuyển đổi số trong ngành Nông nghiệp và Môi trường đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Về cải cách thủ tục hành chính, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đơn giản hóa 33/36 thủ tục, cung cấp 144/218 dịch vụ công trực tuyến (DVCTT), trong đó 31 thủ tục hoàn toàn trực tuyến và 22 thủ tục bán trực tuyến. Triển khai 91 DVCTT, tích hợp với Cổng Dịch vụ Công Quốc gia và hệ thống định danh điện tử (eID), nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ cho người dân và doanh nghiệp.

Về hạ tầng số, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý bốn trung tâm dữ liệu tại Hà Nội (số 10 Tôn Thất Thuyết và 28 Phạm Văn Đồng), TP. Hồ Chí Minh (36 Lý Văn Phức) và Cần Thơ, hỗ trợ các đơn vị trực thuộc và địa phương. Nhiều cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành đã được xây dựng, bao gồm:  Cơ sở dữ liệu Quốc gia về Đất đai, dự kiến kết nối với Cơ sở dữ liệu Quốc gia về Dân cư vào tháng 6/2025; Hệ thống Thông tin Tài nguyên Rừng, quản lý thông tin của 1,12 triệu chủ rừng; Cơ sở dữ liệu chuyên ngành: Thủy sản, trồng trọt, chăn nuôi, bảo vệ thực vật, thú y, tài nguyên nước, khí hậu và thiên tai.

Thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số ngành Nông nghiệp và Môi trường

Các nền tảng số như chia sẻ dữ liệu (LGSP), họp trực tuyến, quản lý dữ liệu lớn (Big Data), IoT và lưu trữ điện tử đã được triển khai, kết nối với hệ thống chính phủ, tạo nền tảng cho Chính phủ số. Một điểm sáng là dự án hợp tác với UNDP triển khai công cụ truy xuất nguồn gốc khí thải carbon cho thanh long và tôm. Kết quả cho thấy: Phát thải carbon giảm từ 15kg xuống 1,5kg trên mỗi kg tôm sau đào tạo. Chi phí điện giảm từ 17-18 triệu đồng xuống 5-6 triệu đồng cho 1.000 cột trong 22 đêm, nhờ chuyển sang bóng đèn 9W thay vì 22W. Công cụ này không chỉ nâng cao tính minh bạch mà còn hỗ trợ xuất khẩu bằng cách đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải quốc tế, đồng thời giúp nông dân dự báo sản lượng và ngày thu hoạch chính xác hơn,...

Hạn chế và thách thức 

Dù đạt được nhiều thành tựu, chuyển đổi số trong ngành Nông nghiệp và Môi trường vẫn đối mặt với không ít rào cản. Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ ra sự thiếu hụt quy định kỹ thuật thống nhất, đặc biệt về cơ sở dữ liệu, gây khó khăn trong triển khai liên bộ và địa phương. Quy trình kỹ thuật lạc hậu và tư duy chưa lấy dữ liệu làm trung tâm khiến việc quản lý, điều hành còn hạn chế. Dữ liệu chưa đảm bảo “đúng, đủ, sạch, sống”, việc chia sẻ và mở dữ liệu cũng chưa đáp ứng yêu cầu.

Tỷ lệ DVCTT toàn trình còn thấp, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ trực tuyến chưa hiệu quả. Số hóa hồ sơ thủ tục hành chính bị chậm trễ, hạn chế khả năng tái sử dụng dữ liệu. Nguồn lực tài chính để duy trì hệ thống thông tin, bảo trì thiết bị, cấp phép phần mềm và nâng cấp an ninh mạng còn thiếu hụt. Nhân lực chuyên môn về chuyển đổi số và an ninh mạng mỏng, khó tuyển dụng, trong khi nhận thức về rủi ro an ninh mạng ở một số đơn vị chưa đầy đủ.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu là thách thức lớn, với mực nước biển dâng và thời tiết cực đoan làm gia tăng áp lực lên sản xuất nông nghiệp. Theo UNDP, nhiệt độ tháng 7/2023 phá kỷ lục ba lần trong một tuần, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất cây trồng và vật nuôi. Sử dụng hóa chất nông nghiệp quá mức và quản lý chất thải chăn nuôi kém hiệu quả cũng làm suy giảm tính bền vững,…

Chuyển đổi số giúp lĩnh vực trồng trọt nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất và tiêu thụ sản phẩm

Định hướng và giải pháp 

Trong Hội nghị giao ban tháng 3/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhấn mạnh: Chuyển đổi số là chìa khóa để ngành Nông nghiệp và Môi trường vươn tầm cao mới, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng 4% và xuất khẩu 65 tỷ USD trong năm 2025.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đề xuất ba định hướng: Một là, xây dựng cổng truy xuất nguồn gốc, phát triển hệ thống áp dụng toàn quốc để nâng cao minh bạch và niềm tin của thị trường trong và ngoài nước. Hai là, ứng dụng công nghệ cao, sử dụng IoT, AI và dữ liệu lớn để phát triển nông nghiệp thông minh, đồng thời hoàn thiện bản đồ số quy hoạch đất đai và giá đất. Ba là, hội nhập quốc tế, tận dụng các FTA, giảm phụ thuộc vào một số thị trường và tránh rào cản như thuế carbon, hướng tới cam kết Net Zero vào năm 2050. Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh trách nhiệm giảm phát thải khí nhà kính trong nông nghiệp, coi đây là nhiệm vụ chung của ngành và cộng đồng quốc tế.

Các chuyên gia từ UNDP nhấn mạnh thách thức từ biến đổi khí hậu, với hàng triệu nông dân khó thích nghi trước tốc độ ấm lên toàn cầu. Do vậy, UNDP đưa ra khuyến nghị: Giảm phát thải, áp dụng nông nghiệp xanh, sử dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc khí thải carbon để tránh cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU; Nền tảng dữ liệu chung, xây dựng trung tâm nông nghiệp để kết nối dữ liệu cho nông dân, doanh nghiệp và chính phủ, thúc đẩy hợp tác công-tư; Cam kết toàn cầu, đáp ứng COP26 với mục tiêu giảm 30% phát thải khí mêtan vào năm 2030, dừng phá rừng và suy thoái đất vào năm 2030, đạt Net Zero vào năm 2050.  UNDP cũng ghi nhận xuất khẩu nông nghiệp năm 2022 đạt 52,22 tỷ USD (+9,3% so với 2021), cho thấy tiềm năng lớn nếu áp dụng chuyển đổi số hiệu quả.

Ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất giống cây trồng

Do vậy, các chuyên gia cũng cho rằng, trước hết cần hoàn thiện khung pháp lý, ban hành quy định kỹ thuật thống nhất về cơ sở dữ liệu, an ninh mạng và kế hoạch hành động đến năm 2030; Phát triển hạ tầng số, đầu tư nâng cấp trung tâm dữ liệu, mở rộng băng thông rộng ở nông thôn, đảm bảo kết nối liên thông với hệ thống quốc gia; Cùng với đó, đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực, triển khai chương trình đào tạo kỹ năng số cho nông dân và cán bộ, thu hút chuyên gia về chuyển đổi số và khoa học dữ liệu; Đồng thời, ứng dụng công nghệ, mở rộng hệ thống truy xuất nguồn gốc khí thải carbon cho gạo, cà phê; sử dụng IoT, AI trong nông nghiệp thông minh; xây dựng trung tâm nông nghiệp để kết nối dữ liệu; Hợp tác công-tư khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, tận dụng hỗ trợ từ UNDP và các tổ chức quốc tế.

Nhất Nam