Sự quan tâm của Quốc hội đến Luật đất đai (sửa đổi)

Trong bộ máy nhà nước ta, Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước. Chức năng và nhiệm vụ của Quốc hội được quy định toàn diện trên các lĩnh vực: Lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, nhằm phục vụ cho lợi ích chung của toàn thể nhân dân. Vấn đề quan tâm đến việc lập pháp cụ thể là các bộ luật sửa đổi, bổ sung; điều đó cho thấy rằng Quốc hội đã và đang làm tốt chức năng và nhiệm vụ của mình. Trong bối cảnh mới đòi hỏi Quốc hội cần có những chỉ đạo đột phá, sáng tạo nhằm phù hợp với bối cảnh Việt Nam.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà báo cáo một số vấn đề lớn cần xin ý kiến về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách (Nguồn: Tạp chí TN&MT)

Luật đất đai (sửa đổi) là một trong những điểm mới, đột phá của Quốc hội trong đó Quốc hội đã và đang thúc đẩy quá trình hoàn thiện dự thảo luật một cách linh hoạt, có hệ thống thông qua đa dạng thu thập ý kiến về dự thảo luật đất đai (sửa đổi) như: những cuộc họp Quốc hội, tập hợp ý kiến cử tri, hội thảo/toạ đàm .... cụ thể những thông qua những sự kiện nổi bật sau:

Theo kế hoạch trình Quốc hội của Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua dự án Luật đất đai (sửa đổi). Dự án Luật đất đai (sửa đổi) sẽ trình Quốc hội cho ý kiến tại ba kỳ họp, lần đầu tại kỳ họp thứ 4 (tháng 10/2022), lần thứ hai tại kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023) và xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 6 (tháng 10/2023). 

Tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khoá XV (từ ngày 20/10 đến 15/11/2022): Thảo luận và cho ý kiến lần đầu về dự thảo Luật đất đai (sửa đổi). Nghị quyết số 671/NQ-UBTVQH15 ngày 23/12/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân đối với dự thảo Luật đất đai (sửa đổi); Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 170/NQ-CP về ban hành Kế hoạch tổ chức lấy ý kiến nhân dân đối với dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) từ ngày 03/01/2023 - 15/03/2023. Mục đích nhằm triển khai thực hiện Nghị quyết số 671/NQ-UBTVQH15, đồng thời huy động trí tuệ, tâm huyết của nhân dân hoàn thiện dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) bảo đảm chất lượng, khoa học, khả thi, đồng bộ, hiệu quả; phản ánh ý chí, nguyện vọng, vì lợi ích nhân dân và tạo không gian, nguồn lực cho sự phát triển của đất nước đối với nguồn tài nguyên đất đai.

Hội đồng khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp với Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Viện Nghiên cứu lập pháp và Hội Luật gia Việt Nam đồng tổ chức hội thảo "Góp ý dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) theo Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII" nhằm phát huy vai trò, trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học vào việc góp ý kiến, hoàn thiện dự án Luật đất đai (sửa đổi), tập trung làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn làm tiền đề cho sửa đổi Luật đất đai; bảo đảm đúng đắn quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, đặc biệt Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII về "Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao",  từ đó làm cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung Luật đất đai 2013 kế thừa những điểm những điểm sáng và khắc phục những hạn chế trong dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) hiện nay.

Phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc lấy ý kiến nhân dân về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) (Nguồn: Tạp chí TN&MT)

Tọa đàm góp ý dự thảo luật đất đai (sửa đổi) do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đồng chủ trì diễn ra vào  04/04/2023. Tọa đàm tổ chức nhằm tạo diễn đàn để các nhà khoa học, chuyên gia, cán bộ, đảng viên của Học viện cùng trao đổi, thảo luận, phát huy trí tuệ trong việc đóng góp ý kiến góp phần hoàn thiện dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). 

Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách (từ 05/04 – 07/04/2023). Hội nghị thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Đất đai (sửa đổi), dự kiến trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 6. Hội nghị thảo luận về dự án Luật Đất đai (sửa đổi), nhiều đại biểu Quốc hội chuyên trách nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc lấy ý kiến người dân vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; do đó, đề nghị rà soát các hình thức công khai thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để người dân được biết, tránh hình thức, góp phần giảm khiếu nại tiêu cực.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì Tọa đàm góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) (Nguồn: Tạp chí TN&MT)

Quốc hội, Bộ Tài nguyên & Môi trường và nhân dân cả nước đã và đang có những đóng góp tích cực trong công cuộc sửa đổi và dần hoàn thiện luật đất đai. Đặc biệt, Quốc hội với vai trò là cơ quan chỉ đạo - tạo những bước đột phá, định hướng sửa đổi Luật đất đai phù hợp với thể chế Nhà nước, đúng đắn theo đường lối của Đảng và quy định hiến pháp 2013 bằng nhiều hoạt động có ý nghĩa quan trọng như: Dự án Luật đất đai (sửa đổi) sẽ trình Quốc hội cho ý kiến tại ba kỳ họp Quốc hội; tổ chức hội thảo, tọa đàm lấy ý kiến chuyên gia liên quan đến vấn đề luật đất đai (sửa đổi); Tổ chức hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Đất đai (sửa đổi); chỉ đạo lấy ý kiến của người dân…. Để thấy rằng tầm quan trọng và sự quan tâm của Quốc hội đối với dự thảo luật đất đai (sửa đổi). Quốc hội có những sự đổi mới, sáng tạo trong khâu chỉ đạo quá trình hoàn thiện Luật đất đai (sửa đổi), từ việc tổ chức lấy ý kiến qua nhiều hình thức đa dạng như: Hội đồng chuyên trách – Lấy ý kiến cử tri, ý kiến người dân, Hội thảo/tọa đàm – Lấy ý kiến chuyên gia; trước đó Luật đất đai đã được Quốc hội chấp thuận cho lùi từ kỳ họp thứ ba sang kỳ họp thứ tư để trình bày dự thảo; Theo nhận định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Luật đất đai (sửa đổi) là dự luật lớn, có nhiều nội dung phức tạp, tác động sâu rộng nhiều mặt đến kinh tế-xã hội và đời sống của nhân dân; cần có thời gian chuẩn bị, xem xét, đánh giá một cách kỹ lưỡng, thận trọng. Điều đó thể hiện sự linh hoạt của Quốc hội khóa XV trong quá trình hoàn thiện luật, đồng thời thể hiện tầm quan trọng của Luật đất đai cần chuẩn bị kỹ càng trước khi trình ra Quốc hội. 

Tính quyết liệt của Quốc hội trong quá trình sửa đổi Luật đất đai

Luật Đất đai năm 2013 được Quốc hội ban hành ngày 29/11/2013 và có hiệu lực từ ngày 01/07/2014. Sau hơn 9 năm thi hành, bên cạnh những kết quả đạt được, Luật đất đai năm 2013 còn bộc lộ nhiều bất cập, không còn phù hợp với tình hình bối cảnh thực tiễn Việt Nam. Vậy nên Quốc hội cùng Đảng và Nhà nước sát sao, phối hợp thúc đẩy quá trình làm luật và đưa luật vào thực thi phù hợp với bối cảnh mới.

Tại Hội nghị Trung ương 5 khoá XIII, Ban Chấp hành TW Đảng; Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho biết, trên cơ sở thống nhất về nhận thức, quán triệt đầy đủ, sâu sắc những quan điểm, tư tưởng chỉ đạo nêu trên, Hội nghị Trung ương lần này đã đi sâu phân tích, đánh giá và thống nhất cao về các giải pháp, chủ trương, định hướng tiếp tục đổi mới, hoàn thiện và tổ chức thực hiện tốt hơn nữa luật pháp, chính sách về đất đai, trước hết là sửa đổi, bổ sung Luật đất đai năm 2013 và các luật pháp có liên quan để khắc phục những hạn chế, yếu kém tồn tại kéo dài lâu nay, đặc biệt là những hạn chế, yếu kém liên quan đến công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất; hỗ trợ, bồi thường, tái định cư, thu hồi đất; chính sách tài chính đất đai và xác định giá đất... Trung ương còn nhấn mạnh, trong quá trình tổ chức thực hiện, cần thường xuyên tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước; phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và toàn thể nhân dân để tạo sự đồng thuận, đưa chính sách, pháp luật về đất đai thực sự đi vào cuộc sống.

Ngày 10/04/2023, Chính phủ họp chuyên đề về dự án Luật Đất đai (sửa đổi), thủ tướng Phạm Minh Chính có chỉ đạo rằng: Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) có nhiều nội dung khó, phức tạp, nhạy cảm, phạm vi rộng, đối tượng nhiều, thời gian ít, có tác động sâu rộng đến người dân, doanh nghiệp, do đó Thủ tướng chỉ đạo phải tập trung lắng nghe ý kiến của nhân dân, hoàn chỉnh và báo cáo Quốc hội. 

Ngày 09/03/2023, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì cuộc làm việc với Thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Bộ TN&MT, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam về tiến độ triển khai dự án Luật đất đai (sửa đổi), kết quả bước đầu việc lấy ý kiến nhân dân về dự án Luật. Trong cuộc làm việc, Quốc hội nhấn mạnh quan điểm việc lấy ý kiến nhân dân không chỉ là cho có, sau khi lấy ý kiến nhân dân rồi thì việc tổng hợp ý kiến nhân dân là rất quan trọng, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ yêu cầu nêu cao tinh thần trung thực, khách quan, vô tư, "gạn đục khơi trong"; tôn trọng mọi ý kiến góp ý của nhân dân, không để bất cứ ý kiến nào của nhân dân không được tiếp thu, giải trình. Quan điểm trên thể hiện Thể chế hoá quan điểm xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của Đảng, Điều 2 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”. 

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì Hội thảo (Nguồn: Tạp chí TN&MT)

Thông qua những ý kiến đóng góp, phát biểu của người đứng đầu Đảng - Nhà nước - Quốc hội nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam thể hiện tính nhất quán cao độ trong công tác chỉ đạo, quản lý nhằm thúc đẩy quá trình hoàn thiện Luật đất đai (sửa đổi). Tích cực chỉ đạo, nhấn mạnh những điểm quan trọng, cốt lõi của lần sửa đổi Luật đất đai lần này. Đảng – Nhà nước – Quốc hội chỉ đạo trực tiếp xuống bộ Tài nguyên và Môi trường đồng thời giám sát, định hướng trong quá trình xây dựng luật đất phải phù hợp với quan điểm của Đảng – Nhà nước và phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay. 

Đặc biệt, Quốc hội là cơ quan vai trò lập pháp trong suốt quá trình dự thảo luật đất đai từ lần đầu được trình Quốc hội xem xét tại kì họp thứ tư (10/2022), đến chuẩn bị cho Luật đất đai trình Quốc hội tại kì họp thứ 5 (05/2023) và dự kiến thông qua kỳ họp thứ 6 (10/2023); Quốc hội cụ thể là chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Thường vụ Quốc hội…. luôn có những chỉ đạo mang tính quyết định, quyết liệt và kịp thời nhằm chỉ định, định hướng với các bộ, ban, ngành của Bộ Tài nguyên và Môi trường liên quan trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Luật đất đai (sửa đổi). 

Với tinh thần chuẩn bị từ sớm, từ xa, các cơ quan của Quốc hội phối hợp với các bên liên quan tổ chức Hội thảo để thảo luận về những vấn đề chung, cơ chế, chính sách về tài chính đất đai; vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất; chế độ quản lý và sử dụng đất đai và một số nội dung chính sách khác. Với mục đích huy động, phát huy vai trò, trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, những người có kinh nghiệm thực tiễn trên nhiều lĩnh vực tham gia vào việc góp ý kiến, hoàn thiện dự thảo Luật đất đai (sửa đổi). 

Quá trình soạn thảo hoàn thiện dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) nhằm thực hiện nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Quốc hội khóa XV đã có những chỉ đạo mang tính quyết liệt trong khâu định hướng, lấy ý kiến rộng rãi về dự thảo Luật đất đai (sửa đổi), đồng thời Quốc hội kết hợp với những cơ quan của Đảng – Nhà nước góp phần quyết định hiện thực hóa đường lối, chủ trương, nghị quyết chiến lược của Đảng cộng sản Việt Nam vào thực tiễn cuộc sống, góp phần chủ yếu vào mục tiêu tổng quát xây dựng thành công đất nước Việt Nam trở thành quốc gia XHCN dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ và văn minh.

PGS.TS. Dương Xuân Sơn

Trường ĐH KHXH & NV (ĐHQGHN)