Tăng cường quản lý khoáng sản
PV: Xin bà đánh giá công tác quản lý tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh Nam Định trong thời gian vừa qua?
Bà Nguyễn Thị Thu Hường: Để tăng cường công tác quản lý nhà nước trong hoạt động khai thác khoáng sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường Nam Định (Sở Tài nguyên và Môi trường trước đây) tham mưu cho Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân tỉnh, UBND tỉnh Nam Định ban hành nhiều văn bản, kế hoạch, quyết định, chỉ thị chỉ đạo thực hiện công tác quản lý nhà nước về khoáng sản trên địa bàn tỉnh. Cụ thể, từ năm 2022 đến nay, Hội đồng nhân dân tỉnh đã thông qua 01 nghị quyết; Tỉnh ủy ban hành 01 kế hoạch; UBND tỉnh ban hành 2 chỉ thị, 08 văn bản chỉ đạo, 01 kế hoạch để quản lý hiệu quả khoáng sản.

Bà Nguyễn Thị Thu Hường, Trưởng phòng Biển và Khoáng sản - Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nam Định

Bên cạnh đó, việc tuyên truyền, phổ biến Luật Khoáng sản và các văn bản hướng dẫn thi hành luật, các quy định mới liên quan đến hoạt động khoáng sản đều được tổ chức triển khai, phổ biến kịp thời đến các cấp, các ngành liên quan và các đơn vị có hoạt động khai thác khoáng sản. Công tác tuyên truyền, hướng dẫn các quy định pháp luật về khoáng sản được thực hiện thông qua các hoạt động thanh tra, kiểm tra; tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ phòng Tài nguyên và Môi trường cấp huyện trước đây, cán bộ địa chính cấp xã, trên địa bàn toàn tỉnh; các sở ngành liên quan nhằm đẩy mạnh công tác quản lý, kiểm tra các hoạt động khoáng sản, tuân thủ quy hoạch, bảo vệ và khai thác sử dụng khoáng sản hợp lý tại địa phương; phối hợp với các tổ chức đoàn thể hướng dẫn thực hiện luật Luật Khoáng sản cho nhiều đối tượng khác nhau. 
UBND tỉnh Nam Định đã chỉ đạo các đơn vị tổ chức thực hiện việc điều tra khảo sát lập quy hoạch khai thác cát trên địa bàn tỉnh Nam Định và được tích hợp trong phương án bảo vệ, khai thác, sử dụng tài nguyên khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường trong Quy hoạch tỉnh Nam Định giai đoạn 2021 đến 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được phê duyệt tại Quyết định số1729/QĐ-TTg ngày 29/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ.
PV: Công tác bảo vệ khoáng sản chưa khai thác được thực hiện như thế nào?
Bà Nguyễn Thị Thu Hường: Thực hiện quy định trách nhiệm bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn tỉnh, UBND tỉnh Nam Định ban hành các văn bản chỉ đạo các cấp, các ngành, UBND các huyện, thành phố thực hiện nhiều giải pháp nhằm phòng ngừa, ngăn chặn hoạt động khai thác khoáng sản trái phép. Cụ thể, ban hành Quyết định số 2810/QĐ-UBND ngày 07/12/2017 về việc giao khu vực bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn các huyện, thành phố; Chỉ thị số 06/CT-UBND ngày 19/3/2018 về việc tăng cường công tác quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh Nam Định; Quyết định 09/2018/QĐ-UBND ngày 02/5/2018 ban hành quy định trách nhiệm phối hợp quản lý hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh Nam Định; Quyết định số 1275/QĐ-UBND ngày 19/6/2018 về việc ban hành Phương án bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn tỉnh Nam Định. 
Các địa phương, các ngành chức năng công bố địa chỉ thư điện tử, số điện thoại đường dây nóng để tổ chức, cá nhân biết, phản ánh mọi thông tin về tình trạng khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn. Đông thời tổ chức nhiều đợt thanh tra, kiểm tra xử lý các phương tiện phục vụ khai thác trái phép, xử phạt hành chính đối với các tổ chức cá nhân trên địa bàn quản lý.
Quản lý nghiêm khoáng sản cát
PV: Việc quản lý hoạt động khai thác tại các mỏ khoáng sản cát và hoạt động vận chuyển khoáng sản cát trên địa bàn được thực hiện ra sao? 
Bà Nguyễn Thị Thu Hường: UBND tỉnh Nam Định thường xuyên chỉ đạo các sở, ngành, UBND các các cấp tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các mỏ Khoáng sản cát và hoạt động vận chuyển khoáng sản cát trên địa bàn.

Để đảm hạn chế tình hình vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác cát trên địa bàn tỉnh, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản tăng cường quản lý nhằm hạn chế tình hình vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác cát trên địa bàn tỉnh.

Một phương tiện đang khai thác cát biển tại Nam Định

Đối với các đơn vị hoạt động khai thác khoáng sản phải thực hiện nghiêm các quy định trong giấy phép đã được cấp và các quy định của pháp luật có liên quan, không khai thác vượt quá độ sâu, phạm vi, công suất, thời gian quy định, đảm bảo môi trường và an toàn lao động. Khi có hiện tượng sạt lở khu vực xung quanh phải dừng ngay hoạt động khai thác, báo cáo cơ quan có thẩm quyền xử lý. Thực hiện việc đăng ký kế hoạch khai thác, phương tiện khai thác cho cơ quan chức năng để thực hiện hoạt động giám sát. Hoàn thành các nghĩa vụ tài chính theo quy định.
Các đơn vị đã được cấp giấy phép khai thác khoáng sản đã ý thức thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật khoáng sản, bảo vệ môi trường; thực hiện đầy đủ nội dung đánh giá tác động môi trường và phương án cải tạo và phục hồi môi trường đã được phê duyệt, chấp hành nộp phí bảo vệ môi trường đối với khai thác khoáng sản và thuế tài nguyên. Trong quá trình khai thác không để xảy ra sự cố gây ảnh hưởng đến môi trường.
Các đơn vị khai thác đã thực hiện các quy định về an toàn lao động, trong quá trình khai thác chưa để xảy ra sự cố gây ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người lao động.
PV: Đối với công tác kiểm tra, giám sát khoáng sản cát được quan tâm ra sao?
Bà Nguyễn Thị Thu Hường: Hằng năm, Sở phối hợp với các đơn vị chức năng kiểm tra các bến bãi kinh doanh vật liệu xây dựng trên địa bàn; thực hiện kiểm tra định kỳ các cơ sở hoạt động khoáng sản cát trên địa bàn; tổ chức đôn đốc, hướng dẫn, giám sát hoạt động khoáng sản cát của các đơn vị đã được cấp phép khai thác .... Thông qua việc kiểm tra đã ngăn chặn tình trạng mua bán cát từ những tàu khai thác trái phép, tình trạng khai thác cát trái phép cơ bản đã được hạn chế.

Tàu hút cát trái phép bị các lực lượng chức năng tỉnh Nam Định bắt giữ, xử lý

Thực hiện chỉ đạo UBND tỉnh Nam Định, các đơn vị chức năng tăng cường công tác tuần tra, công tác phối hợp quản lý, giám sát từ chính quyền cơ sở. Tăng cường công tác phối hợp với các tỉnh lân cận theo quy chế phối hợp quản lý. Lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng tỉnh tăng cường tuần tra, xử lý vi phạm vận chuyển khoáng sản không rõ nguồn gốc xuất xứ.
PV: Đâu là những khó khăn trong công tác quản lý khoáng sản cát ở địa phương hiện nay?
Bà Nguyễn Thị Thu Hường: Công tác quản lý sản lượng khai thác, gắn vận chuyển, tiêu thụ khoáng sản cát gặp nhiều khó khăn do điều kiện khai thác trên sông, biển, chịu nhiều ảnh hưởng thủy triều, sóng biển. 
Các tổ chức lập hồ sơ thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản còn chậm, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển kinh tế xã hội. Trong quá trình hoạt động khai thác khoáng sản cát các đơn vị khai thác cơ bản đã có ý thức chấp hành đầy đủ các quy định của pháp luật. Việc thực hiện báo cáo định kỳ hoạt động khai thác khoáng sản của một số đơn vị còn chậm trễ, chưa đảm bảo đúng quy định.
Theo quy định tại Nghị định 23/2020/NĐ-CP ngày 24/02/2020 của Chính phủ quy định quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng bờ, bãi sông thì thời gian khai thác trong ngày từ 7h - 17h. Tuy nhiên do đặc điểm điều kiện khai thác khu vực cửa sông ven biển phụ thuộc vào điều kiện thủy triều, con nước nên việc quy định thời gian khai thác như trên gây nhiều khó khăn cho hoạt động của doanh nghiệp. Không có quy định cụ thể về phạm vi khu vực cửa sông ven biển nên khó khăn trong việc áp dụng Nghị định 23/2020/NĐ-CP ngày 24/02/2020.
Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khai thác khoáng sản tuy đã được tăng cường, nhưng việc kiểm tra và xử lý hoạt động khai thác cát không có giấy phép trên các tuyến sông gặp rất nhiều khó khăn do thiếu phương tiện kiểm tra. Hoạt động của nhóm đối tượng chủ yếu là hộ gia đình cá nhân diễn ra phân tán, lưu động tất cả các tuyến sông, khó kiểm soát. Đặc biệt khu vực giáp ranh giữa các tỉnh, địa phương.
Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 có nhiều điểm mới    
PV: Bà có nhận định ra sao về Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 có hiệu lực thi hành 01/7/2025?
Bà Nguyễn Thị Thu Hường: Luật Địa chất và Khoáng sản đã quy định rõ nội dung và trách nhiệm của Nhà nước trong điều tra cơ bản địa chất; điều tra, khoanh định, lập bản đồ các khu vực di chỉ địa chất, di sản địa chất, tài nguyên vị thế; điều tra địa chất môi trường, tai biến địa chất; điều tra địa chất công trình, địa chất đô thị; điều tra điều kiện địa chất khác gồm: điều tra, lập bản đồ không gian địa chất, bản đồ không gian lòng đất; tài nguyên địa nhiệt; tài nguyên địa chất tái tạo; quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân hoạt động điều tra cơ bản địa chất. 
Trên cơ sở công dụng và mục tiêu quản lý, khoáng sản được phân chia thành các nhóm I, II, III và IV. Việc phân nhóm khoáng sản như Luật sẽ cho phép xác lập cách tiếp cận phù hợp từ khâu quy hoạch đến cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản, cho phép thu hồi khoáng sản, kiểm soát hoạt động khoáng sản, khoáng sản đóng cửa mỏ. Trên cơ sở này, quy định phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương, cải cách thủ tục hành chính phù hợp với từng nhóm khoáng sản. 
Luật cũng đã bổ sung một số quy định nhằm tăng cường phân cấp cho chính quyền địa phương đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao nǎng lực thực thi của cơ quan cấp dưới kèm theo việc kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, nhất là ở cấp trực tiếp thực hiện. Bổ sung việc phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với: Phê duyệt đề án, báo cáo kết quả điều tra cơ bản địa chất theo quy hoạch; điều tra địa chất về khoáng sản đối với khoáng sản nhóm III, nhóm IV và được thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách của địa phương; Quyết định việc cho phép thu hồi khoáng sản nhóm I, II khi thực hiện dự án đầu tư tại khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia; Cấp giấy phép thăm dò, giấy phép khai thác nước khoáng thiên nhiên, nước nóng thiên nhiên. 
Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 đã bổ sung và làm rõ các hoạt động thu hồi khoáng sản, khai thác khoáng sản nhóm IV. Luật đã quy định rõ khoáng sản nhóm IV bao gồm: khoáng sản chỉ phù hợp với mục đích làm vật liệu san lấp, đắp nền móng công trình, xây dựng công trình thủy lợi, phòng, chống thiên tai, gồm: đất sét, đất đồi, đất có tên gọi khác; đất lẫn đá, cát, cuội hoặc sỏi; cát (trừ cát, sỏi lòng sông, lòng hồ và khu vực biển). 
Luật bổ sung các trường hợp đặc thù cho phép khai thác khoáng sản không phải có quy hoạch khoáng sản (khai thác khoáng sản phân tán, nhỏ lẻ; thu hồi khoáng sản; khai thác tận thu khoáng sản). Việc cấp giấy phép khai thác khoáng sản không phải căn cứ phương án quản lý về địa chất, khoáng sản (là hợp phần trong phương án bảo vệ môi trường, khai thác, sử dụng, bảo vệ tài nguyên, đa dạng sinh học, phòng, chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu trên địa bàn được tích hợp vào quy hoạch tỉnh). 
Ngoài ra, Luật đã có quy định Nhà nước tổ chức thực hiện đóng cửa mỏ trong một số trường hợp đặc biệt như chủ dự án bị phá sản hoặc tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản không có khả năng thực hiện đóng cửa mỏ khoáng sản. 
Luật cũng bổ sung các quy định nhằm thúc đẩy việc ưu tiên sử dụng công nghệ, thiết bị, vật liệu thân thiện với môi trường; triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn trong hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản. 
Trước kia, Luật Khoáng sản năm 2010 quy định phê duyệt trữ lượng khoáng sản trong báo cáo kết quả thăm dò khoáng sản, thì nay Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 quy định công nhận kết quả thăm dò khoáng sản. Quy định này mang tính chất tổng quát và đầy đủ hơn. 
Sử dụng ngân sách Nhà nước để thăm dò khoáng sản chiến lược, quan trọng; khoáng sản có giá trị kinh tế và nhu cầu sử dụng lớn; thực hiện đề án đóng cửa mỏ trong một số trường hợp đặc biệt như chủ dự án bị phá sản hoặc thực sự không đủ năng lực về mặt kinh tế. 
Luật đã làm rõ các hoạt động thu hồi khoáng sản là hoạt động kết hợp nhằm lấy được khoáng sản trong quá trình thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình hoặc các hoạt động khác theo kế hoạch được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền phê duyệt hoặc chấp thuận. Việc thu hồi khoáng sản được thực hiện theo cơ chế khác so với khai thác khoáng sản. 
Tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản trên cơ sở trữ lượng khoáng sản được phép khai thác hoặc khối lượng khoáng sản được phép thu hồi; tiền cấp quyền khai thác khoáng sản được thu theo năm và quyết toán theo sản lượng khai thác thực tế. 
Luật đã quy định rõ, hoạt động thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông, lòng hồ và khu vực biển phải tuân thủ quy định đối với khoáng sản nhóm II hoặc nhóm III bảo kiểm soát và giám sát bằng các phương tiện, thiết bị công nghệ hiện đại để bảo đảm kiểm soát được sự biến động trữ lượng khoáng sản; nguy cơ mất an toàn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường; nguy cơ sạt lở, mất ổn định lòng sông, bờ sông, bãi sông, bờ biển. 
Ngoài các nội dung nêu trên, Luật đã chỉnh lý các nội dung liên quan đến quyền ưu tiên đối với tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản sau khi kết quả thăm dò khoáng sản được công nhận; rà soát lại toàn diện quyền và nghĩa vụ của tổ chức cá nhân thăm dò, khai thác, khai thác tận thu, thu hồi khoáng sản; quy định về các trường hợp thu hồi, chấm dứt hiệu lực giấy phép thăm dò, khai thác, khai thác tận thu khoáng sản.

Trong năm 2024 có 01 đơn vị vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản và UBND tỉnh Nam Định ra quyết định xử phạt với số tiền 829 triệu đồng.

PV: Xin trân trọng cảm ơn bà!

Đỗ Hùng (thực hiện)