Những người tiên phong mở đường để du lịch Núi Hài phát triển

Khởi nguồn từ tiềm năng bản địa

Sơn La và vùng Tây Bắc nói chung vốn được thiên nhiên ưu ái ban tặng cảnh quan hùng vĩ, những bản làng thơ mộng cùng kho tàng văn hóa, ẩm thực đậm đà bản sắc. Thế nhưng, trên thực tế, không ít tiềm năng du lịch nơi đây vẫn còn ngủ quên, hoặc phát triển theo cách tự phát, manh mún, thiếu sự gắn kết giữa bảo tồn và khai thác. Trong bối cảnh đó, dự án “Du lịch khám phá ẩm thực, trải nghiệm Núi Hài” ra đời như một mô hình khởi nghiệp tiêu biểu, thể hiện tinh thần đổi mới sáng tạo, khát vọng khẳng định giá trị văn hóa địa phương và tìm lời giải cho bài toán phát triển bền vững.

Du lịch phát triển sẽ giải quyết công ăn việc làm, nâng cao đời sống, dân trí cho người dân quanh khu vực Núi Hài

Điểm đặc biệt của Núi Hài - một thắng cảnh nằm ngay gần trung tâm thành phố Sơn La không chỉ ở địa thế ngắm toàn cảnh thành phố từ trên cao, hay những nương mận, nương cà phê xanh mướt, mà còn ở đời sống văn hóa dân tộc Thái được lưu giữ nguyên vẹn. Bản Hài - phường Chiềng An, quê hương của dự án từ lâu đã mang trong mình những nét đẹp truyền thống nhưng lại ít được biết đến. Chính vì vậy, ý tưởng gắn kết du lịch trải nghiệm - ẩm thực - văn hóa bản địa được hình thành, với mục tiêu đưa Núi Hài trở thành điểm đến độc đáo của Sơn La và rộng hơn là của cả vùng Tây Bắc.

Chia sẻ về động lực khởi nghiệp, chị Lèo Thị Thúy - đại diện nhóm tác giả dự án bộc bạch: “Tôi sinh ra và lớn lên ở bản Hài, chứng kiến bà con còn nhiều khó khăn. Tôi muốn làm điều gì đó thiết thực, không chỉ để gia đình có thêm nguồn thu nhập mà quan trọng hơn là giúp cộng đồng mình có sinh kế ổn định từ chính văn hóa và thiên nhiên quê hương”.

Đổi mới sáng tạo từ những điều bình dị

Khác với nhiều mô hình du lịch chỉ tập trung vào lưu trú hoặc tham quan, dự án “Du lịch khám phá ẩm thực, trải nghiệm Núi Hài” mang đến một cách tiếp cận có chiều sâu và bền vững hơn. Điểm đổi mới được thể hiện trên nhiều phương diện.

Thứ nhất, đưa ẩm thực trở thành linh hồn của trải nghiệm du lịch. Du khách không chỉ được thưởng thức các món ăn đặc sản như cơm lam, cá nướng pỉnh tộp, thịt gác bếp, măng chua nấu cá hay xôi tím, mà còn trực tiếp tham gia chế biến cùng người dân bản địa. “Ẩm thực là sợi dây gắn kết con người. Khi du khách cùng chúng tôi nhóm bếp, giã măng, đồ xôi, họ sẽ cảm nhận được hơi thở của văn hóa Thái chứ không chỉ đơn thuần là ăn uống”- chị Thúy chia sẻ!.

Thứ hai, kết nối văn hóa truyền thống vào hành trình khám phá. Mặc thử trang phục dân tộc Thái, học múa xòe, đan lát, thêu thùa, tham gia các lễ hội nếu trùng dịp,… Tất cả giúp du khách “sống chậm” để thấu cảm giá trị văn hóa, khác hẳn với những tour du lịch công nghiệp vội vàng.

Thứ ba, chinh phục thiên nhiên gắn với trải nghiệm nông nghiệp. Núi Hài không chỉ hấp dẫn bởi đường leo núi săn mây, ngắm bình minh hay hoàng hôn, mà còn bởi cơ hội cùng bà con trồng ngô, hái mận, chăm sóc nương cà phê. Những hoạt động ấy vừa giản dị vừa mới lạ, đặc biệt đối với du khách thành thị.

Thứ tư, ứng dụng công nghệ số trong phát triển mô hình. Chủ dự án đã có kinh nghiệm bán sản phẩm đặc sản thịt gác bếp trên sàn thương mại điện tử, đồng thời tận dụng các nền tảng mạng xã hội (Facebook, TikTok, Zalo) để livestream, giới thiệu tour, quảng bá sản phẩm. Đây chính là cách làm du lịch hiện đại: kết hợp trải nghiệm trực tiếp và kết nối số, giúp mở rộng thị trường khách hàng mà vẫn tiết kiệm chi phí quảng bá.

Quan trọng hơn, dự án không phải là nỗ lực cá nhân đơn lẻ mà được thiết kế như một mô hình du lịch cộng đồng. Người dân bản Hài trực tiếp tham gia từ nấu ăn, biểu diễn văn nghệ, dệt thổ cẩm đến vận hành homestay. Cách làm này vừa đảm bảo tính chân thực, vừa lan tỏa lợi ích, để cộng đồng cùng đồng hành và hưởng lợi.

Tính khả thi - Cơ sở từ thực tiễn

Để đánh giá một ý tưởng khởi nghiệp, yếu tố then chốt là tính khả thi. Với dự án Núi Hài, tính khả thi được thể hiện rõ trên nhiều bình diện.

Núi Hài đang trở thành điểm du lịch độc đáo, thu hút nhiều du khách thập phương

Trước hết, về điều kiện tự nhiên - xã hội, Núi Hài có vị trí thuận lợi, cách trung tâm thành phố Sơn La không xa, đường giao thông dễ dàng. Cảnh quan thiên nhiên còn nguyên sơ, chưa bị khai thác quá mức. Cộng đồng dân cư tại bản Hài vốn giàu truyền thống văn hóa, sẵn sàng tham gia nếu có định hướng rõ ràng.

Tiếp theo, về nguồn lực con người, chủ dự án - chị Lèo Thị Thúy không chỉ có kiến thức chuyên môn về du lịch mà còn hơn 17 năm kinh nghiệm kinh doanh đặc sản thịt gác bếp, với 4 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 sao tại Lào Cai. Kinh nghiệm này tạo nền tảng vững chắc để vừa phát triển du lịch, vừa gắn kết với sản phẩm thương mại.

Chị Thúy tự tin: “Tôi đã có nhiều năm bán thịt gác bếp, quen với thị trường và cách làm thương mại điện tử. Tôi tin rằng sự kết hợp giữa đặc sản và du lịch trải nghiệm sẽ mở ra một hướng đi hiệu quả và bền vững”.

Về thị trường, dự án đã xác định rõ phân khúc khách hàng: nhóm bạn trẻ, dân văn phòng, gia đình có con nhỏ, người trung niên yêu thiên nhiên, khách quốc tế quan tâm đến văn hóa bản địa. Đây đều là những đối tượng đang có nhu cầu cao đối với du lịch trải nghiệm, du lịch chậm một xu hướng toàn cầu.

Về tài chính, dự án có dự toán đầu tư hợp lý (khoảng 270 triệu đồng cho cải tạo hạ tầng, mua sắm trang phục, marketing…). Doanh thu dự kiến lên tới gần 1,3 tỷ đồng/năm trong giai đoạn đầu, không chỉ từ dịch vụ lưu trú và ăn uống mà còn từ bán đặc sản online. Bài toán kinh tế vì vậy có cơ sở thuyết phục. Đặc biệt, dự án mang tính khả thi cao trong nhân rộng. Nếu thành công ở bản Hài, mô hình có thể được áp dụng cho các bản khác, tạo thành chuỗi du lịch cộng đồng gắn với ẩm thực Thái.

Hiệu quả kinh tế - xã hội: Khởi nghiệp vì cộng đồng

Điểm khác biệt lớn của dự án không chỉ ở ý tưởng sáng tạo mà còn ở tinh thần cộng đồng. Mục tiêu không dừng ở lợi nhuận cá nhân, mà là tạo sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. Theo tính toán, chỉ riêng khâu phục vụ homestay, ẩm thực, biểu diễn văn nghệ đã có thể tạo việc làm cho ít nhất 5 hộ dân, với thu nhập ổn định từ 6 - 7 triệu đồng/tháng.

Về hiệu quả xã hội, dự án góp phần gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc Thái. Từ trang phục, múa xòe, ném còn, nghề đan lát đến những món ăn truyền thống,… tất cả đều được tái hiện trong không gian sống động, gắn liền với đời sống thực tiễn. Đây là hình thức “bảo tồn sống”, có sức lan tỏa mạnh mẽ hơn nhiều so với việc trưng bày trong bảo tàng.

“Nếu không bắt tay gìn giữ từ bây giờ, nhiều phong tục, nhiều nghề truyền thống của người Thái sẽ dần mai một. Tôi mong dự án sẽ vừa giúp bà con làm du lịch, vừa truyền lại những nét đẹp văn hóa cho thế hệ sau” chị Thúy nhấn mạnh!.

Về môi trường, dự án hướng tới du lịch xanh, thân thiện với thiên nhiên. Các hoạt động trải nghiệm đều gắn với bảo vệ cảnh quan, hạn chế rác thải, khuyến khích tái sử dụng. Chính điều này giúp mô hình phù hợp với xu hướng phát triển bền vững, nâng cao sức hút đối với du khách quốc tế.

Có thể nói, dự án đã hội tụ ba yếu tố then chốt của khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, giải quyết bài toán kinh tế, mang lại giá trị xã hội, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa.

Thách thức và giải pháp

Dĩ nhiên, như bất kỳ dự án khởi nghiệp nào, mô hình Núi Hài cũng đứng trước không ít khó khăn. Về nhân lực, người dân bản địa chưa quen với việc làm du lịch chuyên nghiệp, còn e ngại khi tiếp xúc với khách lạ, thiếu kỹ năng giao tiếp, đặc biệt là ngoại ngữ. Về tài chính, giai đoạn đầu cần nguồn vốn tương đối lớn so với khả năng của hộ gia đình. Về thị trường, thách thức là làm thế nào để giữ chân du khách, tránh tình trạng “một lần rồi thôi”.

Để giải quyết, nhóm sáng lập đã đưa ra nhiều giải pháp, tổ chức tập huấn định kỳ, mời chuyên gia huấn luyện kỹ năng đón tiếp và quản lý du lịch cộng đồng; xây dựng đội ngũ tình nguyện viên, cộng tác viên hỗ trợ truyền thông; đồng thời, liên kết với các công ty lữ hành để có dòng khách ổn định. Quan trọng hơn, dự án chủ trương gắn kết cộng đồng, khi người dân thấy lợi ích thực tế, họ sẽ tích cực tham gia và cải thiện kỹ năng.

Chị Lèo Thúy thẳng thắn nhìn nhận: “Khó khăn là có, nhưng tôi tin khi cộng đồng cùng chung sức thì không gì là không thể. Bà con có văn hóa, có cảnh quan, chỉ cần thêm kỹ năng và sự tự tin, chúng tôi sẽ làm được”.

Tầm nhìn - Định hướng tương lai

Khởi đầu từ một bản nhỏ ở phường Chiềng An, dự án “Du lịch khám phá ẩm thực, trải nghiệm Núi Hài” đặt ra một tầm nhìn rộng lớn hơn. Trong 1 - 2 năm đầu, mục tiêu là hoàn thiện mô hình, tạo thương hiệu vững chắc. Trong 2 - 3 năm tiếp theo, dự án sẽ mở rộng quy mô, xây dựng farm (nhà vườn), phát triển thêm các sản phẩm trải nghiệm nông nghiệp. Xa hơn, mục tiêu là đưa Núi Hài trở thành một điểm đến tiêu biểu của du lịch ẩm thực - văn hóa - sinh thái Tây Bắc, góp phần vào chiến lược phát triển du lịch tỉnh Sơn La.

“Chúng tôi không muốn dừng lại ở một homestay hay một tour nhỏ. Ước mơ của tôi là bản Hài sẽ trở thành bản du lịch cộng đồng, để nhiều hộ cùng tham gia và cùng hưởng lợi” chị Lèo Thúy khẳng định!

Đứng trên Núi Hài nhìn xuống, một vùng quê đang đổi thay, làm say đắm lòng du khách 

Điều quan trọng là, dự án không khép kín mà mở ra khả năng nhân rộng. Khi mô hình chứng minh được hiệu quả, nhiều bản làng khác có thể áp dụng, từ đó hình thành mạng lưới du lịch cộng đồng, tạo sức bật cho cả vùng.

Khát vọng từ Núi Hài

Trong bức tranh khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, dự án “Du lịch khám phá ẩm thực, trải nghiệm Núi Hài” nổi bật như một minh chứng sống động cho sự kết hợp giữa trí tuệ, bản lĩnh và tình yêu quê hương. Đây không chỉ là câu chuyện làm du lịch, mà còn là hành trình gìn giữ bản sắc, khẳng định giá trị văn hóa và quan trọng hơn, là hành trình khởi nghiệp vì cộng đồng.

Tuy nhiên, để một mô hình như Núi Hài có thể phát triển bền vững và nhân rộng, không thể chỉ dựa vào nỗ lực đơn lẻ của người dân. Rất cần sự đồng hành của chính quyền địa phương, các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp, chính sách phát triển du lịch cộng đồng. Đặc biệt, sự tham gia của các tổ chức phi chính phủ, quỹ hỗ trợ phát triển, tổ chức quốc tế sẽ giúp bổ sung nguồn lực tài chính, đào tạo kỹ năng, nâng cao năng lực quản lý và kết nối thị trường.

Sự hỗ trợ ấy không chỉ giúp tháo gỡ khó khăn về vốn, về nhân lực, mà còn mở ra con đường dài hơi: biến mô hình du lịch cộng đồng tại Núi Hài trở thành một chuỗi giá trị bền vững vừa giải quyết công ăn việc làm, vừa nâng cao đời sống cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Chị Lèo Thị Thuý (đứng giữa) - người đạt giải tại Cuộc thi “Thúc đẩy sáng kiến kinh doanh bền vững do nữ làm chủ 2025”

Như chia sẻ của chị Lèo Thị Thúy: “Bà con chúng tôi có cảnh quan, có văn hóa, chỉ cần thêm chính sách và sự hỗ trợ kịp thời, chúng tôi tin mô hình sẽ vươn xa, trở thành sinh kế ổn định cho nhiều hộ dân”.

Nếu được tiếp sức từ chính sách đúng, sự hỗ trợ thiết thực của các tổ chức xã hội, dự án Núi Hài hoàn toàn có thể trở thành điểm sáng khởi nghiệp của Sơn La, một mô hình mẫu về du lịch cộng đồng, khẳng định rằng phát triển kinh tế và gìn giữ văn hóa có thể song hành. Và quan trọng hơn, từ Núi Hài, một thông điệp mạnh mẽ được gửi đi: khát vọng vươn lên, làm giàu từ quê hương, vì cộng đồng, vì tương lai của đồng bào dân tộc thiểu số.

 Đức Hà