Chủ tịch nước Lương Cường chúc mừng Bộ trưởng Bộ TN&MT Đỗ Đức Duy sau khi Quốc hội chính thức thông qua Luật Địa chất và khoáng sản

Luật giải quyết những vấn đề lớn trong quản lý, khai thác khoáng sản phát sinh từ thực tế

Một trong những điểm sáng của luật là việc trao quyền cho chính quyền địa phương trong việc phê duyệt các khu vực khai thác nhưng đi kèm cơ chế giám sát rõ ràng từ trung ương. Các thủ tục hành chính được đơn giản hóa đáng kể, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo việc tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên hiệu quả.

 Ông Mai Thế Toản, Phó Cục trưởng Cục Khoáng sản nhận định: “Các quy định mới không chỉ giảm tải cho cơ quan quản lý cấp trung ương mà còn tăng tính minh bạch và hiệu quả trong khai thác khoáng sản”. Trong đó, đáng chú ý Luật bổ sung quy định về công nghệ khai thác, chế biến hiện đại nhằm giảm thiểu tổn thất tài nguyên. Đồng thời, yêu cầu các doanh nghiệp khai thác phải báo cáo chi tiết định kỳ về sản lượng khai thác, chế biến, cũng như các biện pháp bảo vệ môi trường. 

Quy định chặt chẽ về trách nhiệm bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp khai thác khoáng sản. Ông Nguyễn Văn Hùng, chuyên gia về tài nguyên khoáng sản tại Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, nhận xét: “Luật 2024 nhấn mạnh yêu cầu hoàn thổ và phục hồi môi trường sau khai thác. Đây là bước tiến quan trọng trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực lên hệ sinh thái.”

Các quy định về cấp phép khai thác được cải tiến theo hướng minh bạch, ưu tiên phương thức đấu giá công khai. Điều này được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng lợi ích nhóm và khai thác trái phép. Luật cũng tạo hành lang pháp lý để Việt Nam tham gia các hiệp định quốc tế về quản lý khoáng sản, đồng thời khuyến khích các dự án hợp tác khai thác sử dụng công nghệ tiên tiến, tiết kiệm tài nguyên.

Ông Trần Mạnh Quân, chuyên gia kinh tế tài nguyên tại Đại học Kinh tế Quốc dân, chia sẻ: “Với khung pháp lý rõ ràng hơn, Luật ĐC&KS 2024 sẽ giúp tăng thu ngân sách từ tài nguyên khoáng sản, đồng thời hạn chế tình trạng khai thác trái phép. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh Việt Nam cần vốn để đầu tư vào hạ tầng và phát triển xanh.” Ngoài ra, Luật mới cũng góp phần tạo việc làm, thúc đẩy ngành công nghiệp chế biến sâu khoáng sản, tăng giá trị gia tăng cho nền kinh tế. Luật ĐC&KS 2024 cũng đặt mục tiêu thúc đẩy phát triển bền vững qua việc khuyến khích áp dụng công nghệ tiên tiến trong khai thác và chế biến khoáng sản. Các tổ chức, cá nhân được yêu cầu phải tối đa hóa việc thu hồi khoáng sản và bảo vệ môi trường theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Điều này gắn liền với việc tái đầu tư nguồn thu từ khai thác vào hạ tầng, giáo dục và y tế, giúp cải thiện đời sống tại các địa phương nơi có mỏ khoáng sản.

Bộ trưởng Bộ TN&MT Đỗ Đức Duy nhấn mạnh: “Việc điều chỉnh chính sách tài chính trong Luật, như thu tiền cấp quyền khai thác theo sản lượng thực tế, không chỉ tăng tính công bằng mà còn giảm áp lực cho doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo nguồn ngân sách ổn định cho các mục tiêu phát triển xã hội”. Ngoài ra, các quy định về bảo vệ môi trường được đặt lên hàng đầu, với yêu cầu lập phương án đóng cửa mỏ ngay từ đầu dự án. Luật cũng làm rõ các quy trình tái tạo đất sau khai thác, tối ưu hóa sử dụng đất để không chỉ giảm thiểu tác động tiêu cực mà còn mang lại lợi ích dài hạn cho cộng đồng.

Đòn bẩy để ngành khai thác khoáng sản phát triển mạnh mẽ 

Với những điều chỉnh hợp lý, Luật ĐC&KS 2024 được kỳ vọng sẽ không chỉ giải quyết những bất cập trong quản lý tài nguyên hiện nay mà còn là đòn bẩy để ngành khai thác khoáng sản phát triển mạnh mẽ, hiệu quả và bền vững hơn. Ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc hội, chia sẻ: “Các cải cách này thể hiện sự cân bằng giữa nhu cầu phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Đây là bước tiến lớn để Việt Nam hội nhập quốc tế về quản trị tài nguyên”.

Bằng việc kết hợp hài hòa giữa công nghệ, pháp luật và trách nhiệm xã hội, Luật ĐC&KS 2024 không chỉ là cột mốc pháp lý mà còn là định hướng chiến lược cho tương lai bền vững của đất nước. Với những điều chỉnh mang tính đột phá, Luật ĐC&KS 2024 không chỉ là công cụ pháp lý mà còn là định hướng chiến lược để phát triển bền vững ngành tài nguyên. 

Luật ĐC&KS 2024 mang lại những đột phá quan trọng, trở thành đòn bẩy mạnh mẽ để ngành khai thác khoáng sản phát triển bền vững. Trước hết, các quy định mới nâng cao tính minh bạch, đặc biệt trong cấp phép khai thác và đấu giá quyền khai thác khoáng sản, góp phần giảm thiểu lợi ích nhóm và khai thác trái phép. Bên cạnh đó, Luật đã cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, thúc đẩy hội nhập quốc tế trong quản lý tài nguyên.

Một ưu điểm khác là việc áp dụng công nghệ khai thác hiện đại, giúp giảm tổn thất tài nguyên và tối đa hóa giá trị kinh tế từ khoáng sản. Yêu cầu lập kế hoạch phục hồi môi trường ngay từ đầu dự án khai thác, như hoàn thổ và tái tạo đất, không chỉ giảm thiểu tác động môi trường mà còn đem lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng địa phương.

Về mặt kinh tế, luật điều chỉnh chính sách tài chính theo hướng công bằng hơn, như thu tiền cấp quyền khai thác dựa trên sản lượng thực tế. Điều này, vừa giảm áp lực cho doanh nghiệp, vừa đảm bảo nguồn ngân sách ổn định để đầu tư vào hạ tầng, giáo dục và y tế.

Bằng cách kết hợp các yếu tố pháp luật, công nghệ và trách nhiệm xã hội, Luật ĐC&KS 2024 không chỉ là công cụ quản lý hiệu quả mà còn tạo ra định hướng chiến lược dài hạn, góp phần khai thác bền vững nguồn tài nguyên khoáng sản của đất nước. Tuy nhiên, để sớm đưa Luật vào cuộc sống và phát huy hiệu quả, cần có các định hướng cụ thể trong việc hoàn thiện thể chế và thực thi:

Đầu tiên, cần xây dựng và ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết, nhất là về quy trình cấp phép, phân cấp quản lý và cơ chế tài chính liên quan đến đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Những văn bản này phải đảm bảo tính minh bạch, khả thi và đồng bộ với các quy định pháp luật hiện hành.

Thứ hai, công tác quy hoạch và điều tra cơ bản tài nguyên địa chất cần được ưu tiên hàng đầu. Nhà nước cần đầu tư ngân sách và phối hợp với các tổ chức khoa học để xây dựng hệ thống dữ liệu địa chất hiện đại, đầy đủ, nhằm hỗ trợ chính quyền và doanh nghiệp đưa ra quyết định khai thác hiệu quả, tránh lãng phí tài nguyên.

Thứ ba, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản. Các chương trình đào tạo cần gắn với thực tiễn và áp dụng công nghệ tiên tiến, đáp ứng yêu cầu khai thác bền vững và bảo vệ môi trường.

Thứ tư, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát khai thác khoáng sản, thông qua hệ thống trực tuyến giúp minh bạch hóa thông tin và tăng hiệu quả quản lý nhà nước.

Thứ năm, cần nâng cao nhận thức và vai trò của cộng đồng trong giám sát hoạt động khai thác khoáng sản tại địa phương. Việc tạo kênh đối thoại giữa doanh nghiệp, chính quyền và người dân sẽ đảm bảo lợi ích được chia sẻ công bằng, đồng thời hạn chế các xung đột có thể phát sinh. Những định hướng này sẽ giúp hoàn thiện hệ thống pháp luật, đồng thời thúc đẩy quá trình thực thi Luật ĐC&KS 2024, góp phần phát triển KT-XH bền vững và bảo vệ lợi ích quốc gia. 

KN
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 24 (Kỳ 2 tháng 12) năm 2024