Chương trình được triển khai với mục tiêu đánh giá kết quả thực hiện công tác bảo tồn nguồn gen giai đoạn 2021 - 2025, định hướng giai đoạn 2026 - 2030; tạo cơ hội chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi giữa các nhà quản lý, nhà khoa học và các cơ quan có liên quan; quán triệt, triển khai các Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 193/2025/QH15, Nghị quyết số 71/NQ-CP và Quyết định số 503/QĐ-BNNMT của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NN&MT).

Quang cảnh buổi hội thảo

Hội thảo do đồng chí Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ NN&MT chủ trì; cùng tham dự có các đồng chí Phạm Kim Đăng, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y; đồng chí Nguyễn Giang Thu, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công Nghệ; đồng chí Phạm Xuân Đông, Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn; đại diện lãnh đạo các Sở, ngành NN&MT, KH&CN, NN&PTNT thuộc các tỉnh Nam Trung Bộ, các tỉnh ĐBSCL; đại diện các cơ quan chuyên môn, viện, trung tâm, các chuyên gia, doanh nghiệp, cơ sở tham gia quản lý và bảo tồn nguồn gen…

Phát biểu chỉ đạo hội thảo, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu hoá có sự thay đổi rất lớn để phát triển kinh tế, việc sở hữu nguồn gen là lợi thế của Quốc gia. Nhiều năm qua, lãnh đạo Bộ đã tiếp tục chỉ đạo điều tra, lưu giữ, bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen vật nuôi, thủy sản trong đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền vững ngành nông nghiệp và môi trường.

Ông cho biết, trong 4 tháng đầu năm 2025, đà tăng trưởng đã duy trì ở mức gần 4%. Riêng xuất khẩu, trong 4 tháng đầu năm đạt 21,15 tỷ, tăng 10,7%. Về thặng dư thương mại đạt 5,18 tỷ, điều này thể hiện tính trụ cột trong ngành nông nghiệp, trong đó, tình hình bảo tồn, lưu giữ, phát triển nguồn gen, có nhiều đóng góp rất quan trọng cho sự phát triển này.

Thứ trưởng Bộ NN&MT Phùng Đức Tiến 

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đề nghị các đơn vị phải nhanh chóng tập trung hoàn thiện hệ thống khung pháp lý, đẩy mạnh số hóa, xây dựng cơ sở dữ liệu đồng bộ và kết nối chia sẻ thông tin nguồn gen giữa các vùng, các ngành. Song song đó, cần ưu tiên bảo tồn những giống vật nuôi, thủy sản bản địa quý hiếm đang đứng trước nguy cơ mai một do biến đổi khí hậu và sự cạnh tranh của giống nhập nội.  

Phát biểu tổng quan về kết quả thực hiện bảo tồn nguồn gen giai đoạn 2021 - 2025, định hướng giai đoạn 2026 - 2030, bà Nguyễn Giang Thu, Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN (Bộ NN&MT) cho biết, với mục tiêu bảo tồn, lưu giữ an toàn và nâng cao chất lượng nguồn gen nhằm cung cấp nguồn vật liệu cho các chương trình chọn tạo giống, phục vụ sản xuất, đảm bảo an ninh lương thực, đa dạng sinh học và phát triển nông nghiệp bền vững.

Bà Thu cho biết thêm, việc Bảo tồn phát triển nguồn gen lĩnh vực thuỷ sản và chăn nuôi thú y được thực hiện bằng các căn cứ pháp lý theo Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Đa dạng sinh học và các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, như Quyết định 1671/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen; Quyết định 703/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình nghiên cứu, sản xuất giống phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp… đã có những kết quả cụ thể, như đạt mục tiêu bảo tồn nguồn gen theo đề án, tập trung vào các nguồn gen có giá trị kinh tế, hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu nguồn gen trên điện tử…

Bà Nguyễn Giang Thu, Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN phát biểu về kết quả thực hiện bảo tồn nguồn gen

Tại hội thảo, các viện, trung tâm trực thuộc Bộ cũng đã trình bày báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ bảo tồn nguồn gen trong 5 năm qua (2021 - 2025) và định hướng trong thời gian tới (2026 - 2030). Riêng đối với Viện Chăn nuôi; Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc thú y Trung ương; Viện Nghiên cứu nuôi trồng Thủy sản III còn là những đơn vị chủ lực trong việc thu thập, lưu giữ và khai thác nguồn gen quý, phục vụ nhân giống, sản xuất vacxin, nghiên cứu chọn tạo giống và chuyển giao công nghệ.

Qua đó, kết quả đạt được làm cơ sở khoa học quan trọng, góp phần duy trì và phát triển bền vững vào mục tiêu bảo tồn đa dạng sinh học về nguồn gen quốc gia, phục vụ ngành nông nghiệp trong bối cảnh biến đổi khí hậu và hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Đồng thời mở ra nhiều triển vọng lựa chọn được nhiều nguồn gen tiềm năng để sản xuất, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

Tại chương trình hội thảo, đại diện một số cơ sở, doanh nghiệp địa phương có liên quan đến công tác bảo tồn nguồn gen của vật nuôi và thuỷ sản, cùng tham gia thảo luận, kiến nghị, đưa ra ý kiến và đánh đánh giá tình hình thực tế…

Ông Nguyễn Hà Mỹ - đại diện Công ty thực phẩm Hưng Hưng Phát trao đổi thảo luận

Chia sẻ về nhu cầu thực tiễn của ngành chăn nuôi và người tiêu dùng, ông Nguyễn Hà Mỹ - đại diện Công ty thực phẩm Hưng Hưng Phát cho biết, năm 2009 ông chuyển từ chăn nuôi công nghiệp sang chăn nuôi lợn Móng cái, ban đầu mô hình nhập khoảng 100 con heo ở Quảng Ninh về làm nguồn giống… Sau thời gian nghiên cứu, lai tạo, thuần hoá, ông đã thành công nhân giống và tạo ra gần 5.000 con heo cái. Đến năm 2024, sau khoảng 15 năm kinh nghiệm và do nhu cầu của đối tác rất lớn, nên ông cũng đã phát triển thành công mô hình này tại tỉnh Trà Vinh, cung cấp cho đối tác nước ngoài (như Malaysia, Trung Quốc) lên đến 15.000 - 22.000 con heo cái. Đối với chính sách hỗ trợ và tính pháp lý hiện nay, ông Mỹ mong muốn được các cơ quan chuyên môn tạo điều kiện hơn nữa để những mô hình như của ông ngày càng được đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả về sản xuất và xuất khẩu ra thị trường thế giới.

Trao đổi về tầm ảnh hưởng của nguồn gen tại buổi thảo luận, ông Phạm Bá Vũ Tùng - đại diện Công ty sản xuất GTS Nam Hải Ninh Thuận chia sẻ, là công ty sản xuất tôm giống nên sở hữu nguồn gen là rất quan trọng, vì nó quyết định sự thành công và thất bại cho người cung cấp lẫn người nuôi… Ông Tùng xin đề xuất đến ngành chức năng, tiếp tục khảo sát, điều tra, chọn lọc ra những giống tốt nhất, quý hiếm, có giá trị kinh tế cao (các giống tôm sú, tôm càng xanh, tôm thẻ tự nhiên…), để lưu giữ nguồn gen, phân bổ rộng rãi, đại trà; xây dựng cơ sở dữ liệu nguồn gen của các động vật quý hiếm ngành thuỷ sản; áp dụng khoa học công nghệ, kỹ thuật tiên tiến trong việc lưu giữ và bảo tồn nguồn gen; tăng cường nâng cao năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ lưu giữ, bảo tồn nguồn gen; khuyến khích, trợ giá, trợ giống cho người nông dân…

Ông Phạm Bá Vũ Tùng - đại diện Công ty sản xuất GTS Nam Hải Ninh Thuận đưa ra những đề xuất 

Cũng tại hội thảo, nhiều đơn vị cũng đề xuất cần tăng cường hợp tác công - tư, hỗ trợ tiếp cận vật liệu di truyền và giống gốc có giá trị cao để phục vụ sản xuất hàng hóa. Một số doanh nghiệp nêu khó khăn trong việc tiếp cận thông tin nguồn gen và đề nghị xây dựng hệ thống dữ liệu mở, thân thiện hơn với khu vực tư nhân. Ngoài ra, nhu cầu chuyển giao công nghệ bảo tồn, nhân giống, cũng như hỗ trợ kỹ thuật tại chỗ cho doanh nghiệp cũng được đề cập.

Trong lĩnh vực thủy sản, định hướng giai đoạn 2026 - 2030, sẽ tập trung điều tra, thu thập, bảo tồn các loài thủy sản quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng hoặc giá trị kinh tế cao; bảo tồn vi tảo, rong biền và luân trùng làm thức ăn cho nuôi trồng: xây dựng kế hoạch khai thác và phát triển phù hợp từng vùng sinh thái; thúc đẩy trao đổi thông tin nguồn gen giữa các viện, cơ sở sản xuất giống thông qua cơ sở dữ liệu chung.

Đoàn đại biểu cùng chụp ảnh

Về tài chính, hội thảo kiến nghị đa dạng hóa nguồn lực đâu tư, huy động từ nhà nước, tư nhân và hợp tác quốc tế, đảm bảo tính bên vững cho các chương trình bảo tồn. Bên cạnh đó, hợp tác quốc tế về đánh giá, khai thác và phát triến nguồn gen cũng cân được mở rộng, nhằm đáp ứng yêu câu phát triến bền vững ngành nông nghiệp và bảo vệ môi trường…

Phát biểu kết thúc hội thảo, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đánh giá rất cao về hiệu quả của sự kiện hôm nay, vì đây là bước chuẩn bị quan trọng cho việc xây dựng chương trình quốc gia về bảo tồn và phát triển nguồn gen trong giai đoạn tới, với định hướng tích hợp đa ngành, tăng tính ứng dụng và hiệu quả đầu tư. Thay mặt Bộ NN&MT, Thứ trưởng khẳng định sẽ tiếp thu và ghi nhận đầy đủ những ý kiến đóng góp đầy ý nghĩa của các đại biểu, để từ đó có điều kiện trang bị lại cơ sở vật chất, cơ sở dữ liệu, con người… ngày càng gia tăng các giá trị, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành nông nghiệp và môi trường trong thời gian tới.

Nguyễn Kiên - Sỹ Tùng