2.724 bản tin dự báo, cảnh báo nguy hiểm phục vụ phòng chống, thiên tai

Trao đổi với phóng viên Tạp chí TN&MT, PGS. TS. Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia cho biết, Trung tâm đã thường xuyên theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết thủy văn, thực hiện tốt công tác dự báo, cảnh báo KTTV, nguồn nước theo quy định của Tổng cục KTTV. Ngay từ đầu năm 2023, Trung tâm đã ban hành bản tin nhận định sớm về khả năng ảnh hưởng của hiện tượng El Nino khiến số lượng bão ít, nắng nóng nhiều và nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước trong mùa khô 2023-2024. Các thông tin dự báo mùa, dự báo tháng đều được cập nhật thường xuyên theo quy định và được chi tiết, cụ thể hoá trong các bản tin dự báo KTTV định kỳ cũng như các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai. Trước khi có các hiện tượng KTTV nguy hiểm xảy ra, Trung tâm gửi Công văn đến Văn phòng Ban chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai nhận định sớm về các hiện tượng KTTV nguy hiểm, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong và ngoài Tổng cục KTTV để đảm bảo các nhận định, dự báo được sát với thực tế. Thực hiện các bản tin nhanh cảnh báo lũ quét, sạt lở đất; ban hành các Bản tin định kỳ và gửi các bản đồ cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đất trong thời gian xuất hiện mưa lớn (6 giờ/lần).

Hiện đại hóa mạng lưới quan trắc KTTV giúp nâng cao hiệu quả công tác dự báo, cảnh báo thiên tai

Năm 2023, Trung tâm thường xuyên theo dõi chặt chẽ diễn biến của tình hình KTTV trên phạm vi cả nước. Theo dõi và dự báo 05 cơn bão và 02 ATNĐ, trong đó có cơn bão số 1 và ATNĐ tháng 9 ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta; 21 đợt KKL; 20 đợt nắng nóng; 21 đợt mưa lớn trên diện rộng; 13 đợt lũ trên phạm vi cả nước. Theo dõi, dự báo mực nước và dòng chảy các sông trên toàn quốc, đáp ứng yêu cầu phát điện và chỉ đạo điều hành liên hồ chứa phục vụ đổ ải vụ Đông Xuân 2022-2023; xâm nhập mặn ở ĐBSCL, triều cường, gió mạnh, sóng lớn và nước biển dâng trên các khu vực biển ngoài khơi và ven bờ.

Trong năm, đã xuất hiện 20 đợt nắng nóng diện rộng. Đợt nắng nóng kéo dài nhất là 24 ngày ở Trung và Nam Trung Bộ (từ ngày 05-28/8). Mùa mưa lũ năm 2023, trên các sông suối xuất hiện muộn. Trên các sông khu vực Bắc Bộ đã xuất hiện 08 đợt lũ, chủ yếu trên các sông suối nhỏ. Năm 2023, tính đến ngày 05/12, khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên đã xuất hiện 05 đợt lũ trên diện rộng và một số trận lũ xảy ra cục bộ trên các sông. Lũ tập trung vào thời kỳ từ cuối tháng 9 đến giữa tháng 11. Mùa lũ năm 2023, ở Đồng bằng sông Cửu Long xuất hiện lũ nhỏ. Đỉnh lũ năm 2023, trên sông Tiền tại Tân Châu là 3,09 m (ngày 16/10), thấp hơn đỉnh lũ TBNN (2012-2022) là 0,35 m; trên sông Hậu tại Châu Đốc là 2,93 m (ngày 16/10), thấp hơn đỉnh lũ TBNN: 0,10 m.Trong năm, do ảnh hưởng của các đợt mưa lớn kéo dài, mưa lớn cục bộ, đã gây ra 28 đợt với hơn 100 điểm lũ quét, sạt lở đất trên phạm vi 35 tỉnh thuộc khu vực trung du và miền núi các tỉnh Bắc Bộ, Trung Bộ và Tây Nguyên gây thiệt hại không nhỏ về người và tài sản. Tại khu vực Bắc Bộ, Thanh Hóa, Nghệ An và Bình Thuận, lũ quét và sạt lở đất tập trung chính cuối tháng 6 đến đầu tháng 10/2023; các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Ninh Thuận tập trung chủ yếu từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 12/2023; khu vực Tây Nguyên từ giữa tháng 6-11/2023.

Theo Giám đốc Trung tâm Mai Văn Khiêm, trong năm 2023, khu vực ven biển ít chịu ảnh hưởng của bão/ATNĐ. Tuy nhiên, các đợt gió mùa mạnh kèm theo dông, lốc và sóng lớn đã làm đắm nhiều tàu thuyền của ngư dân trên vùng biển từ Khánh Hòa đến Bình Thuận, khiến cho nhiều người mất tích và bị thương. Trong tháng 7 và tháng 8/2023, do ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam hoạt động mạnh, độ cao sóng ghi nhận 2-4m trên khu vực Nam Biển Đông. Trong những tháng đầu năm (tháng 01, 02) và tháng 10, 11 năm 2023, nhiều đợt gió mùa đông bắc mạnh đã gây sóng lớn từ 3,0-5,0m trên vùng biển ngoài khơi Trung Bộ. Vùng biển ngoài khơi Bình Thuận, đặc biệt là khu vực gần đảo Phú Quý là nơi thường xảy ra các vụ chìm tàu vào các thời điểm có gió mạnh, sóng lớn. Trung tâm đã triển khai đồng bộ một số giải pháp khác nhau nhằm tăng cường mức độ chi tiết các bản tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất. Trong đó trọng tâm là ứng dụng các công nghệ mới, hiện đại xác định ngưỡng mưa chi tiết hơn. Tăng cường độ phân giải dự báo mưa định lượng lên 1-3 km, sử dụng đồng hóa nhiều nguồn dữ liệu tạo bản đồ mưa như dữ liệu quan trắc, radar, mô hình số nhằm xác định khu vực xuất hiện các tâm mưa lớn phục vụ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất; tạo bản đồ cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đất trên cơ sở kết hợp các lớp thông tin về ngưỡng mưa, độ ẩm đất,…

Để phục vụ tốt hơn nữa công tác PCTT năm 2024, PGS.TS. Mai Văn Khiêm cho biết, chúng tôi sẽ thực hiện đổi mới công tác dự báo thủy văn, tiếp tục vận hành và hoàn thiện Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực nâng cao chất lượng cảnh báo lũ quét, sạt lở đất. Đảm bảo hoạt động ổn định Hệ thống công nghệ thông tin, thiết bị phụ trợ dự báo; cung cấp thông tin thời tiết, thiên tai KTTV trên Website, ứng dụng di động phục vụ người dùng khai thác; cung cấp các sản phẩm dự báo đến các đơn vị theo quy định. Nâng cao chất lượng dự báo định lượng mưa: Tăng cường khai thác, sử dụng các nguồn dữ liệu quan trắc như: Vệ tinh, radar, đo mưa tự động và các nguồn thông tin dự báo, đặc biệt là dự báo của mô hình khu vực độ phân giải cao; tăng cường ứng dụng các công nghệ mới, hiện đại (trí tuệ nhân tạo, học máy,…) trong bài toán dự báo định lượng mưa,…

Phương Đông