Báo chí cách mạng Việt Nam đồng hành và phát triển cùng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Một 100 năm đã trôi qua (21/6/1925 - 21/6/2025), Báo chí hay báo chí cách mạng Việt Nam hiện nay (gọi tắt là báo chí Việt Nam) đồng hành và phát triển cùng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Báo chí Việt Nam là tiếng nói của Đảng, các cơ quan nhà nước, của các đoàn thể và là diễn đàn của nhân dân. Nhiệm vụ cơ bản của báo chí là phục vụ mục tiêu độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội, thực hiện “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, thúc đẩy phát triển xã hội, mở rộng giao lưu, hội nhập quốc tế.

Ngày 21/6/1925, tờ báo Thanh niên do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra số đầu tiên. Cùng với tác phẩm “Đường Kách mệnh”, báo Thanh niên trở thành một trong những công cụ, tài liệu tiếng Việt đầu tiên truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam. Với ý nghĩa đó, ngày 5/2/1985, Ban Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã ra Quyết định số 52-QĐ/TW lấy ngày 21/6 hằng năm là Ngày Báo chí Việt Nam. Năm 2000, theo đề nghị của Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta đã đồng ý gọi Ngày báo chí Việt Nam là Ngày báo chí Cách mạng Việt Nam.

Từ khi ra đời, báo chí Việt Nam luôn giương cao ngọn cờ cách mạng, nói lên ý chí, khát vọng của dân tộc Việt Nam và chỉ rõ phương hướng đấu tranh của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Báo chí Việt Nam đã mở đầu cuộc cách mạng tư tưởng, văn hóa, đưa nền tảng tư tưởng của Đảng, truyền thống văn hóa của dân tộc lên một tầm cao mới. Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đào tạo lớp làm báo vô sản đầu tiên của Việt Nam. Và Người luôn coi báo chí và những người làm báo là một bộ phận của sự nghiệp cách mạng.

Báo chí Việt Nam không ngừng phát triển, đồng hành cùng dân tộc

Suốt một thế kỷ qua, kể từ tờ báo Thanh niên số ra đầu tiên, trải qua từng giai đoạn cách mạng, báo chí Việt Nam không ngừng phát triển phong phú và đa dạng. Báo chí góp phần nâng cao dân trí, ngăn chặn văn hóa xấu độc vào Việt Nam, đã khơi dậy và biến nhiều hoạt động xã hội từ thiện trở thành phong trào thi đua của toàn xã hội.

Hiện nay, báo chí đã đi sâu vào thực tiễn đời sống, phát hiện, phản biện, giới thiệu, cổ vũ các mô hình kinh tế mới, cách làm ăn mới, nhân tố mới, người tốt, việc tốt; thể hiện rõ quan điểm bảo vệ và phát huy bản sắc, truyền thống văn hóa dân tộc, tuyên truyền cổ vũ toàn dân phát huy có chọn lọc nền văn hóa tiên tiến của các nước trên thế giới; góp phần tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch, cơ hội.

Hoạt động của báo chí Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế trong thời đại bùng nổ thông tin đang phát triển không ngừng. Đứng trước những yêu cầu mới, báo chí Việt Nam luôn kiên định mục tiêu lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam, thực hiện tốt chức năng báo chí là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, tổ chức xã hội và là diễn đàn của nhân dân.

Trong 40 năm thực hiện đường lối đổi mới đất nước, báo chí Việt Nam đã thể hiện rõ nét hơn chức năng giám sát, phản biện, giúp Đảng, Nhà nước, các cơ quan, đoàn thể Trung ương và địa phương xây dựng, điều chỉnh, bổ sung nhiều chủ trương, chính sách, cơ chế, quy định pháp lý và triển khai các chương trình, dự án kinh tế - xã hội. Điển hình như: Sắp xếp tổ chức tinh gọn bộ máy các cấp; và việc sáp nhập các tỉnh, thành phố hiện nay. Tiếp tục thể hiện rõ nét tính chiến đấu, đi tiên phong trong việc đấu tranh chống, tham nhũng, tiêu cực; góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa. 

Trước những diễn biến phức tạp của tình hình khu vực và thế giới hiện nay, báo chí Việt Nam đã đi đầu trong công tác thông tin, tuyên truyền, khẳng định chủ quyền, quyền chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam cả trên đất liền và vùng trời, vùng biển, đảo của Tổ quốc; phê phán những hành động sai trái của các thế lực thù địch, phản động; khẳng định chủ trương của Đảng và Nhà nước ta giải quyết các vấn đề tranh chấp lãnh thổ, biển, đảo bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế; giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và phát triển đất nước. Bên cạnh những thành tịu của báo chí; trong thời gian qua báo chí vẫn còn tồn tại một số hạn chế, yếu kém, trong đó có những hạn chế chậm được khắc phục như xa rời tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ; không ít ấn phẩm phụ của báo in, báo điện tử và chuyên trang của một số báo điện tử đăng tải nhiều thông tin tiêu cực, gây phản cảm trong công chúng; không chú trọng phản ánh các thành tựu kinh tế - xã hội của đất nước. Nhiều bài viết trên các trang báo, thông tin điện tử chỉ tập trung phản ánh những tiêu cực, mặt trái xã hội, không thể hiện quan điểm phê phán, đấu tranh,...

Nguyên nhân của những hạn chế, khuyết điểm trên là do công tác quản lý, quy hoạch, xây dựng đội ngũ cán bộ báo chí còn hạn chế; cơ chế, chính sách, hệ thống văn bản pháp luật còn thiếu và bất cập. Một số cơ quan chủ quản thiếu kiên quyết trong xử lý vi phạm của các đơn vị báo chí thuộc quyền. Một bộ phận cán bộ, phóng viên, biên tập viên hạn chế về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, tư duy lý luận chính trị, thiếu tinh thần trách nhiệm nên không nghiêm túc trong việc quán triệt, tuân thủ sự chỉ đạo của các cơ quan có thẩm quyền; thậm chí có người phai nhạt lý tưởng dẫn đến suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, nghề nghiệp của người làm báo.

Nhiệm vụ, giải pháp phát huy vai trò của báo chí trong giai đoạn mới

Bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên phát triển đất nước phồn vinh, để phát huy vai trò của báo chí trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, các cấp ủy, chỉ huy các đơn vị, cơ quan báo chí cần tập trung thực hiện tốt mấy nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu sau:

Một là, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý báo chí, xuất bản của từng cơ quan, đơn vị. Đây vừa là định hướng vừa là nhiệm vụ nhằm tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý báo chí của các cơ quan chức năng, bảo đảm tính khoa học, thuyết phục, có lý, có tình, đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn đặt ra. Tập trung chỉ đạo, định hướng cho các cơ quan báo chí, xuất bản từ Trung ương đến địa phương quán triệt sâu sắc quan điểm, đướng lối của Đảng và tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về văn hóa, văn nghệ và báo chí, xuất bản; nhận thức rõ ý nghĩa, vai trò của công tác báo chí đối với việc nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân và của xã hội.

Cấp ủy, chỉ huy, cơ quan, đơn vị, các tổ chức báo chi cần xây dựng cơ chế cung cấp thông tin kịp thời cho cho các cơ quan báo chí để tuyên truyền đến cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhất là về những vấn đề, vụ việc phức tạp, nhạy cảm được dư luận xã hội quan tâm; nắm bắt và giải quyết kịp thời những vấn đề mới nảy sinh, không tạo ra “khoảng trống thông tin” để các thế lực thù địch lợi dụng, tán phát thông tin sai sự thật về sự phát triển của đất nước.

Hai là, nâng cao nhận thức, xác định rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm của báo chí, xuất bản trong công tác thông tin, tuyên truyền hiện nay. Các cơ quan báo chí cần thấu triệt tầm quan trọng đặc biệt, yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ tuyên truyền, thông tin trong tình hình mới. Trên cơ sở đó, tập trung nâng cao chất lượng công tác chính trị, tư tưởng, rèn luyện bản lĩnh chính trị, nhất là trình độ lý luận và phương pháp đấu tranh tư tưởng, lý luận; ngăn chặn và đẩy lùi những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ nhà báo, phóng viên, biên tập viên. Trước mắt, cần quán triệt, tổ chức triển khai có hiệu quả Kế hoạch số 154-KH/BTGTW, ngày 10/6/2022 của Ban Tuyên giáo Trung ương về triển khai phong trào thi đua “Xây dựng môi trường văn hóa trong các cơ quan báo chí” và Kế hoạch số 156-KH/BTGTW, ngày 14/6/2022 của Ban Tuyên giáo Trung ương về tăng cường công tác chỉ đạo, quản lý, chấn chỉnh hoạt động báo, tạp chí, trang thông tin điện tử, mạng xã hội trong giai đoạn hiện nay. Xây dựng cơ chế để khen thưởng kịp thời, nhằm động viên, cổ vũ, tôn vinh các nhà báo, người làm xuất bản có thành tích trong thông tin, tuyên truyền về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tạo động lực thôi thúc họ đi sâu tìm tòi, nghiên cứu, có những bài viết, xuất bản phẩm sâu sắc, chất lượng, đạt hiệu quả cao.

Ba là, người làm báo, viết báo phải trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật, làm tròn nghĩa vụ công dân, làm tốt trách nhiệm xã hội. Tính trung thực của nhà báo là một tiêu chuẩn đạo đức rất quan trọng trong hoạt động nghề nghiệp báo chí. Đồng thời, cũng đòi hỏi các nhà báo trong mọi trường hợp khen cũng như chê đều với động cơ trong sáng, khách quan, không thể viết báo vì mục đích vụ lợi, cá nhân, ích kỷ.

Nhà báo chân chính phải chuyên nghiệp trong cách hành nghề, phải trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Không biết rõ, hiểu rõ, chớ nói, chớ viết. Khi không có gì cần nói, không có gì cần viết, chớ nói, chớ viết càn” và “chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết”. Báo chí khi phê bình phải đúng đắn. Nêu cái hay, cái tốt thì phải có chừng mực, chớ phóng đại...Người yêu cầu: “Phê bình thì phải phê bình một cách thật thà, chân thành, đúng đắn”. Như vậy, đòi hỏi các nhà báo trong mọi trường hợp khen cũng như chê đều với động cơ trong sáng, khách quan; không thể viết báo vì mục đích vụ lợi, cá nhân, ích kỷ. Báo chí phải phản ánh đúng những ý kiến xây dựng của nhân dân; nói lên tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của dân đối với công cuộc xây dựng đất nước; báo chí phải chống nạn tham nhũng, buôn lậu; chống lại tội ác và các tệ nạn xã hội; chống lại những biểu hiện tha hóa, sa sút về phẩm chất, đạo đức và lối sống. Báo chí phải đem đến cho công chúng niềm tin ở sự thật, tin ở sự nghiêm minh của pháp luật, đặc biệt tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, tin vào chính sách, pháp luật của Nhà nước, truyền thống cách mạng của nhân dân ta. Người làm báo “Bộ đội Cụ Hồ” không những phải làm tròn trách nhiệm nghĩa vụ của một người quân nhân cách mạng mà phải gương mẫu chấp hành pháp luật, làm tròn nghĩa vụ công dân, làm tốt trách nhiệm xã hội của người làm báo.

Bốn là, tăng cường vai trò, trách nhiệm của lãnh đạo, ban biên tập các cơ quan báo chí. Để thực hiện tốt giải pháp này, người đứng đầu cơ quan báo chí cần nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình, nhất là trách nhiệm trong việc quán triệt và tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ chính trị của báo chí hiện nay. Thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, gương mẫu học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về tính Đảng, tính chiến đấu của báo chí cách mạng. Thực hiện “nói đi đôi với làm”, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; tận tụy, tâm huyết với công việc. Có hiểu biết sâu sắc về công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; nhận diện rõ đối tượng đấu tranh, đối tượng tác động, âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, phản động trong từng giai đoạn, thời điểm, để lãnh đạo, chỉ đạo, có biện pháp đấu tranh, chặt chẽ, hiệu quả, không để các thế lực thù địch, co hội chính trị lợi dụng chống phá.

Năm 2025 là năm có nhiều sự kiện trọng đại của đất nước. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV, Đại hội đại biểu Hội Nhà báo Việt Nam lần thứ XII nhiệm kỳ 2025 - 2030 diễn ra vào cuối năm 2025 là sự kiện rất quan trọng, là Ngày hội của giới báo chí và các cấp Hội từ Trung ương đến địa phương. Trước yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng trong kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; phát huy truyền thống vẻ vang 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, đội ngũ những người làm báo cả nước không ngừng rèn luyện bản lĩnh chính trị, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nêu cao đạo đức người làm báo cách mạng, tăng cường đoàn kết, chung sức, đồng lòng, ra sức phấn đấu xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam, hiện đại, giàu tính chiến đấu, nhân văn vì lợi ích của đất nước và nhân dân.