Bảo vệ môi trường biển Việt Nam trong hoạt động khai thác dầu khí và các quy định pháp luật cần hoàn thiện

Đô thị thông minh được xem là giải pháp để giải quyết các vấn đề đô thị hóa, tối ưu nguồn lực và phát triển bền vững. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để có thể phòng tránh những nguy cơ an ninh từ sử dụng công nghệ hiện đại, hướng tới phát triển các đô thị thông minh bền vững? Bài viết phân tích các nguy cơ an ninh công nghệ tiềm ẩn; đề xuất một số giải pháp bảo đảm an ninh công nghệ trong xây dựng đô thị thông minh và bền vững ở Việt Nam.

Ảnh minh họa.

Đô thị thông minh và các công nghệ được sử dụng

Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về đô thị thông minh (ĐTTM). Liên minh viễn thông quốc tế (ITU) định nghĩa: “ĐTTM bền vững là đô thị sáng tạo sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT) và các phương tiện khác để cải thiện chất lượng cuộc sống, hiệu quả của hoạt động và dịch vụ đô thị và khả năng cạnh tranh, đồng thời đảm bảo đáp ứng nhu cầu của hiện tại và các thế hệ tương lai liên quan đến các khía cạnh KT-XH, môi trường cũng như văn hóa”. Theo Luật về Đô thị và Cộng đồng thông minh của Mỹ, “Thành phố thông minh hoặc cộng đồng thông minh là một cộng đồng ở đó được ứng dụng các CNTT, TT đổi mới sáng tạo, tiên tiến và đáng tin cậy, các công nghệ năng lượng và các cơ chế liên quan khác để: Cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân; tăng hiệu lực và hiệu quả chi phí vận hành và cung cấp các dịch vụ dân sự; thúc đẩy phát triển kinh tế; tạo ra một cộng đồng ở đó người dân cảm thấy tốt hơn về các mặt an toàn, an ninh, bền vững, có sức chống chịu, đáng sống và đáng làm việc”.

Với việc xây dựng ĐTTM, hàng loạt công nghệ hiện đại sẽ được sử dụng, bao gồm cả công nghệ AI, IoT, Cloud Computing, Sensor, Big Data, mạng 5G, công nghệ thực tế ảo (VR), thực tế ảo tăng cường (AR), hệ thống thông tin địa lý (GIS) và các công nghệ phụ trợ khác. Trong đó, AI có thể giúp chuyển đổi cách thu thập và phân tích dữ liệu, tác động đến mọi lĩnh vực của ĐTTM từ giao thông vận tải, đến thực thi pháp luật, thông qua việc cung cấp thông tin thời gian thực, học máy và thuật toán. AI được ứng dụng trong đổi mới phương thức điều hành của chính quyền, như quản lý nền hành chính; quản lý giao thông đô thị; quản lý dân cư; cung ứng dịch vụ hành chính công. Trong ĐTTM sẽ có rất nhiều thiết bị sử dụng AI, như robot “trợ lý”, robot lễ tân, robot đồ chơi, máy hút bụi thông minh, máy bay không người lái,…

Các nguy cơ an ninh tiềm ẩn

Thứ nhất, với một đô thị chứa hàng triệu thiết bị kết nối với nhau tạo nên tập dữ liệu khổng lồ, đi kèm với các tiện ích của nó sẽ là những nguy cơ về bảo mật ngày càng lớn. Vấn đề đe dọa bảo mật đến từ hệ thống IoT bao gồm: Lỗ hổng bảo mật trong IoT, như mật khẩu yếu, dịch vụ không an toàn, bảo vệ quyền riêng tư không đầy đủ, an ninh vật lý kém,...; khả năng bị tấn công trên diện rộng, hacker có thể nhanh chóng kiểm soát toàn bộ hệ thống mạng và làm tê liệt nhiều thiết bị IoT cùng một lúc; IoT là “mỏ dữ liệu” không giới hạn dễ bị khai thác cho những mục đích không lành mạnh (tống tiền, tấn công tài khoản ngân hàng,…); nguy cơ của các cuộc tấn công từ chối dịch vụ phân tán (DDoS), nhằm chiếm quyền điều khiển tự động hóa nhà và các thiết bị an ninh của ngôi nhà.

Thứ hai, AI là một trong những công nghệ cốt lõi của ĐTTM nhưng cũng tiềm ẩn những nguy cơ mất an ninh khó lường, nhất là khi AI đạt tới ngưỡng tiến hóa của nó (dự báo trong vòng 10 năm nữa AI sẽ đạt đỉnh cao), khi đó nó trở thành “con dao hai lưỡi” có thể tấn công con người và thậm chí cả một thành phố. Các chuyên gia cảnh báo, nếu AI được thiết kế mà không có biện pháp phòng ngừa đặc biệt nào, có thể thâm nhập vào các hệ thống công nghệ khác để tạo ra một bản sao của chính nó, giành quyền kiểm soát tài nguyên mà không cần xem xét sự an toàn của người khác.

Thứ ba, các nghiên cứu cho thấy, mạng 5G tiềm ẩn những nguy cơ về an ninh, như lấy cắp dữ liệu; kiểm soát các dịch vụ trọng yếu; phá hoại kết cấu hạ tầng mạng viễn thông, gây gián đoạn, làm giảm chất lượng đường truyền, ảnh hưởng lớn đến an ninh kinh tế, QP-AN.

Thứ tư, việc lưu trữ và sử dụng dữ liệu lớn, dữ liệu đặc biệt nhạy cảm, có thể khiến các công ty, doanh nghiệp hay người dùng trở thành mục tiêu của những kẻ tấn công mạng.

Như vậy, mối đe dọa an ninh từ ứng dụng công nghệ trong xây dựng ĐTTM thuộc về các nguy cơ an ninh phi truyền thống, bao gồm cả an ninh mạng và an ninh, ATTT; có tác động đến các lĩnh vực từ KT-XH, con người, phát triển tài nguyên, môi trường sinh thái và kiểm soát phòng, chống dịch bệnh, đến phát triển ĐTTM bền vững và cả an ninh quốc gia.

Một số giải pháp bảo đảm an ninh công nghệ trong xây dựng đô thị thông minh

Một là, nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách: Hoàn thiện chính sách xây dựng ĐTTM, trong đó có chính sách về ANCN, nhằm tạo hành lang pháp lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác QLNN trong các hoạt động xây dựng ĐTTM, hạn chế các rủi ro và nguy cơ an ninh tiềm ẩn.

Xây dựng, hoàn thiện pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Cần nghiên cứu xây dựng, ban hành một văn bản pháp luật riêng về bảo vệ dữ liệu cá nhân, trong đó quy định nguyên tắc, thể chế và thiết chế bảo vệ dữ liệu riêng tư; nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về bảo mật thông tin, dữ liệu trong các luật chuyên ngành như Luật Công nghệ thông tin, Luật An ninh mạng,… Bảo đảm nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và thúc đẩy quyền riêng tư.

Hai là, nhóm giải pháp về kỹ thuật: Cần đặt ra yêu cầu về an ninh, ATTT đối với các nhà sản xuất thiết bị công nghệ; thực hiện nghiêm quy trình kiểm tra các sản phẩm công nghệ, nhằm phát hiện các vấn đề an ninh trước khi đưa vào sử dụng.

Xây dựng và nâng cao năng lực hoạt động của Trung tâm giám sát điều hành an ninh công cộng, Trung tâm giám sát bảo mật, ATTT.

Thực hiện tích hợp các dịch vụ ứng cứu khẩn cấp và cung cấp các tính năng nâng cao cho người dân trong ĐTTM.

Ba là, nhóm giải pháp về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, thông tin tuyên truyền: Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực quản lý xây dựng và phát triển ĐTTM cho cán bộ QLNN.

Tuyên truyền nâng cao nhận thức và kỹ năng cho cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng dân cư trong ĐTTM về bảo đảm an ninh thông tin, từ đó có biện pháp phòng vệ trước nguy cơ mất an ninh từ việc sử dụng các công nghệ hiện đại.

Bốn là, nhóm giải pháp về hợp tác quốc tế: Tăng cường hợp tác, trao đổi thông tin về vấn đề an ninh mạng trong phát triển ĐTTM với các quốc gia, tổ chức quốc tế. Xây dựng các quan hệ đối tác và tham gia các thể chế đa phương nhằm tăng cường các hành động và hợp tác tập thể trong việc ngăn ngừa và chống lại những nguy cơ chung về an ninh mạng; thúc đẩy hợp tác, hành động và ứng phó tập thể đối với các sự cố mạng, góp phần giải quyết các sự cố và ngăn chặn những hoạt động gây hại trên không gian mạng một cách hiệu quả. Mở rộng chia sẻ chính sách và xây dựng đồng thuận chung cho sự ổn định không gian mạng toàn cầu nhằm thiết lập các quy chuẩn, quy định quốc tế và biện pháp xử lý đối với các hành vi đe dọa trên không gian mạng, hướng đến xây dựng môi trường mạng an ninh, an toàn.

Như vậy, chủ trương phát triển ĐTTM là một trong những chiến lược quan trọng, là một hướng đi tất yếu, phù hợp với xu hướng quốc tế cũng như thực tế phát triển, với bối cảnh chuyển đổi số và cuộc CMCN 4.0, kết hợp được với mục tiêu tăng trưởng xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu tại Việt Nam. Các giải pháp bảo đảm ANCN cần được tiến hành một cách đồng bộ, thống nhất, hài hòa giữa các yếu tố cơ chế, chính sách với kỹ thuật, công nghệ, đặc biệt coi trọng yếu tố con người trong bảo đảm an ninh và quản trị, hướng tới phát triển các ĐTTM bền vững.

TS. TRẦN THỊ NGỌC MINH

Học viện Báo chí và Tuyên truyền