Thông qua hoạt động nghiên cứu KH&CN, nữ giới ngày một khẳng định được vị thế, vai trò của mình, họ đã được Nhà nước, xã hội, cộng đồng tôn vinh và ghi nhận. Bên cạnh những vinh quang ấy, phụ nữ thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu KH&CN cũng gặp phải không ít những rào cản, thách thức trong công việc, gia đình và xã hội.
Trong xu thế toàn cầu hoá, nền kinh tế tri thức, cách mạng khoa học công nghệ, nhất cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tạo ra những đột phá có ảnh hưởng to lớn đến mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội. Từ thế kỷ 21 trở đi, không phải tài nguyên đất đai, tài nguyên tự nhiên mà chính là con người với chất xám và khả năng sáng tạo mới là tài nguyên quý giá nhất; tri thức là tài nguyên duy nhất, càng khai thác, càng sinh sôi nảy nở và phát triển.
Từ khi thống nhất đến nay, đội ngũ trí thức, nhà khoa học đã không ngừng thể hiện năng lực và khẳng định được vai trò và sự đóng góp quan trọng trong việc thúc đẩy khoa học công nghệ nước nhà. Đồng thời, khẳng định được vị thế và sự đóng góp KHCN Việt Nam trong khu vực và thế giới. Nước ta đã có các nhà khoa học đạt giải thưởng và vinh danh tầm thế giới và khu vực như nhà khoa học trẻ tài năng thế giới qua các năm, các nhà khoa học nằm trong xếp hạng nhà khoa học thế giới, nhà khoa học tiêu biểu Châu Á, các nhà khoa học được vinh danh và trao giải với các công trình xuất sắc về KHCN uy tín trong nước và khu vực, đóng góp ngày càng nhiều vị thế KHCN Việt Nam và vào giá trị gia tăng của sản phẩm hàng hóa.
3 nhà khoa học nữ của Việt Nam được trao giải thưởng L'Oréal - UNESCO năm 2023
Theo báo cáo tổ chức của tổ chức Liên Hiệp Quốc năm 2021, vào cuối những năm 1990, tỷ lệ nhà khoa học là nữ giới chiếm 27% trên toàn cầu, đến năm 2014 tỷ lệ này tăng lên 30% và ngày đến nay tỉ lệ này chiếm 33% trong tổng số các nhà khoa học tức là chiếm 1/3 tổng số các nhà khoa học là nữ giới. Mặc dù số lượng phụ nữ theo đuổi sự nghiệp khoa học đang dần tăng lên trên toàn cầu nhưng sự tiến bộ này vẫn còn rất hạn chế chỉ có 18% tỷ lệ nhà khoa học nữ giới giữ vai trò lãnh đạo cấp cao ở châu Âu và chỉ 12% thành viên của các học viện khoa học quốc gia trên toàn cầu là phụ nữ.
Số liệu báo cáo này được tất cả các nước quan tâm nhiều bởi vì vai trò nghiên cứu của các nhà khoa học nữ và các công trình ngiên cứu của các nhà khoa học nữ ngày càng cao và có đóng góp vai trò quan trọng trong nền KHCN của một quốc gia mặc dù người phụ nữ ngoài công việc nghiên cứu khoa học họ còn đảm nhận một vị trí rất cao cả và thiêng liêng là thiên chức của một người mẹ, người vợ trong gia đình-một hạt nhận của xã hội.
Không chỉ làm tốt nhiệm vụ nghiên cứu, nhà khoa học nữ Việt Nam còn truyền lửa đam mê đến thế hệ trẻ
Tại Việt Nam, KH&CN là một trong 08 lĩnh vực của mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới. Hiện nay, số lượng phụ nữ tham gia vào hoạt động nghiên cứu KH&CN ngày một tăng lên chiếm khoảng 42% tổng số nhân lực nghiên cứu phát triển của cả nước qua đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế đất nước, điều đó cho thấy sự quan tâm của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Bộ KH&CN cùng các Bộ, ngành liên quan dành cho các nhà khoa học nữ ngày càng nhiều.
Thông qua hoạt động nghiên cứu KH&CN, nữ giới ngày một khẳng định được vị thế, vai trò của mình, họ đã được Nhà nước, xã hội, cộng đồng tôn vinh và ghi nhận. Bên cạnh những vinh quang ấy, phụ nữ thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu KH&CN cũng gặp phải không ít những rào cản, thách thức trong công việc, gia đình và xã hội vì bất kỳ người phụ nữ làm khoa học nào dù có thành công trong xã hội và đóng góp thành tựu khoa học quan trọng thì vẫn luôn phải hoàn thành nhiệm vụ và vai trò của người phụ nữ trong gia đình với vai trò là người vợ người mẹ. Tuy nhiên những người phụ nữ làm khoa học vì đam mê và tâm huyết họ sẳn sàng hy sinh thời gian dành cho bản thân và biến áp lực rào cản thành động lực để họ được đóng góp và có những thành công nhất định được xã hội và cộng đồng ghi nhận.
Trong suốt chặng đường làm công tác nghiên cứu của mình, tôi nhớ một kỷ niệm, vào tháng 6/2022 khi tôi nhận giải thưởng nhà khoa học trẻ tài năng thế giới 2022 cùng các nữ nhà khoa học tại Paris (Pháp), tôi được nghe buổi trình bày về công trình nghiên cứu của GS. TS Katalin Kariko, người tạo ra công nghệ vắc xin mRNA trong đại dịch Covid-19, sau bài chia sẻ của Bà về hành trình nghiên cứu và phát triển vacxin trong slide cuối cùng trước khi cảm ơn ttất cả các đơn vị, các nhóm nghiên cứu, GS. TS Katalin Kariko đã chia sẻ: “Tôi vô cùng cảm ơn ông xã và con gái đã đồng hành cùng tôi” – lúc đó tôi rất đồng càm, bởi đó là câu cảm ơn chung của tất cả người phụ nữ làm khoa học trên thế giới, trong đó có cả những nữ khoa học ở Việt Nam vì đã được gia đình thấu hiểu và chia sẻ để giảm đi áp lực vai trò của người phụ nữ trong gia đình để có thời gian dành cho khoa học và cống hiến.
GS. TS Katalin Kariko cũng vừa nhận được giải thưởng Nobel về y học năm 2023 về công nghệ vắc xin mRNA trong đại dịch Covid-19. Vì vậy, qua đó chúng ta thấy rằng KHCN đóng một vị trí quan trọng không chỉ là phát triển kinh tế - xã hội mà còn giữ vai trò quan trọng trong mọi mặt đời sống xã hội, họ có thể thay đổi tình hình, xu thế của cả thế giới và vai trò của phụ nữ trong khoa học ngày càng thể hiện rõ và khẳng định vị thế và đóng góp to lớn trong cộng đồng và xã hội.
Trong xu thế “Thế giới phẳng” đã trở thành thuật ngữ quen thuộc chỉ sự phát triển của quá trình toàn cầu hóa từ những năm đầu của Thế kỷ 21 - khi mười nhân tố kinh tế và khoa học kỹ thuật trên thế giới cùng tác động, khiến cho các mô hình xã hội thay đổi, sự tiếp xúc giữa các cá nhân, các dân tộc trở nên dễ dàng và chặt chẽ hơn, làm cho thế giới trở nên phẳng hơn, đang là thách thức nhưng cũng tạo ra những thuận lợi và động lực giúp cho các nước trong khu vực cùng nhau hội nhập và phát triển nhanh.
Tất cả các nhà khoa học nữ với ý chí, năng lực, tâm huyết phát huy hết sức mạnh, sáng tạo tiềm tàng của từng cá nhân trong đất nước, bởi họ đang có rất nhiều cơ hội để cống hiến hết sức mình và đưa đất nước ta tiến nhanh và xa hơn nữa trong thời gian tới vì Đảng, Nhà nước và nhân dân đang đặt niềm tin tưởng và sự kỳ vọng vào đội ngũ trí thức, nhà khoa học nói chung và các nhà khoa học nữ nói riêng.
Một trong những ghi nhận gần đây mà các nhà khoa học nữ đã đạt được, đó là năm 2020, Việt Nam có 03 nhà khoa học nữ được bầu chọn vào danh sách 100 nhà khoa học hàng đầu Châu Á do Tạp chí Asian Scientist, Singapore bầu chọn. Và còn rất nhiều các nhà khoa học nữ được vinh danh, ghi tên tuổi bằng những giải thưởng, được tổ chức quốc tế ghi nhận,… Năm 2023, Giải thưởng Khoa học L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học (For Women in Science) được trao Giải thưởng Nhà Khoa học nữ xuất sắc cho 3 Nhà khoa học nữ Việt Nam có các đề án nghiên cứu tiềm năng trong lĩnh vực Khoa học vật liệu và Khoa học sự sống. Đó là PGS, TS Nguyễn Thị Thu Hoài, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Bệnh truyền nhiễm, Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh; TS. Trần Thị Kim Chi, Trưởng phòng Hiển vi điện tử, Viện Khoa học vật liệu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Đam mê và cống hiến
Để tiếp tục phát huy sức mạnh của các nhà khoa học nữ, họ đều có chung mong muốn rằng, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Bộ KH&CN và các Bộ, ban ngành sẽ tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện trong thời gian tới với những chính sách, cơ chế thúc đẩy lĩnh vực KH&CN đầu tư nguồn nhân lực nhà khoa học nói chung và nhà khoa học nữ nói riêng ngày càng cụ thể hơn nữa. Ví dụ như các cơ chế đặc thù: Quỹ KH&CN dành cho các nhà khoa học nữ hay các cơ chế chính sách ưu tiên các chương trình KH&CN dành cho các nhà khoa học nữ nhằm tạo điều kiện để các để các nhà khoa học nữ phát huy hơn nữa năng lực, tri thức, chất xám, niềm đam mê tâm huyết để đóng góp vào sự phát triển của đất nước.
Vân An
Sáng 22/5/2024, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội phối hợp với Qũy đổi mới sáng tạo Vingroup tổ chức Hội thảo Hội thảo khoa học Bài giảng đại chúng: Tài nguyên thiên nhiên, những biến đổi ở quy mô toàn cầu và tác động đến Việt Nam.
Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành địa phương cần kiên trì đề ra các giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, các chính sách ưu đãi tôn vinh, trọng dụng, khuyến khích họ dấn thân trong khoa học; khuyến khích sự đóng góp của các nhà khoa học trong và ngoài nước. Đối với các nhà khoa học cần đặt lợi ích của quốc gia lên trên hết, với những trọng trách lớn, dám hy sinh, chấp nhận rủi ro.
Theo Thứ trưởng Bộ KHCN Trần Hồng Thái, định hướng đầu tư cho nghiên cứu khoa học trong thời gian tới sẽ tập trung phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh, không ưu tiên đầu tư nghiên cứu chỉ để có bài báo quốc tế.
Ngoài sửa đổi Luật KHCN trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, cần quan tâm sửa đổi một số luật liên quan để mở đường cho phát triển nhân lực khoa học công nghệ.
Trong “ngôi nhà kỹ thuật” phục vụ hoạt động bảo vệ môi trường ở nước ta, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về môi trường là một trong những nội dung có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
