Bản tin cảnh báo, dự báo khí tượng thủy văn là sản phẩm trí tuệ của tập thể những người làm công tác dự báo. Để ra được các bản tin, đội ngũ dự báo viên không quản ngại khó khăn, thường trực 24/24h để theo dõi, cung cấp các bản tin dự báo, cảnh báo và các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như: Bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ, lũ quét, sạt lở đất,... giúp người dân, cơ quan quản lý và chính quyền các cấp đưa ra các giải pháp phòng tránh, giảm thiểu thiệt hại.
.jpg)
Trung bình hằng năm, các đơn vị thuộc hệ thống dự báo, cảnh báo KTTV quốc gia ở Trung ương và địa phương đã cung cấp hơn 58.600 bản tin dự báo, cảnh báo KTTV cho các cơ quan ở Trung ương, địa phương, phục vụ đắc lực cho công tác của Ban chỉ đạo Quốc gia về PCTT, Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn và các cơ quan, đơn vị, địa phương. Ngành KTTV Việt Nam đã thực hiện tốt vai trò đầu mối trong chương trình dự báo nguy hiểm, cảnh báo lũ quét cho khu vực Đông Nam Á, qua đó góp phần cung cấp kịp thời những bản tin dự báo hỗ trợ các nước thành viên trong hoạt động dự báo tác nghiệp, từ đó nâng cao vị thế, vai trò của ngành KTTV Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
Trong những năm gần đây, sự biến đổi của khí hậu toàn cầu đã ảnh hưởng đến thời tiết, khí hậu, thuỷ văn ở Việt Nam gây ra những diễn biến bất thường, một số quy luật KTTV có sự thay đổi, trước yêu cầu ngày càng cao của xã hội, đòi hỏi các bản tin dự báo KTTV chi tiết hơn, độ chính xác cao hơn. Ngành KTTV đã phát động phong trào thi đua “Theo dõi, dự báo, cảnh báo kịp thời về tình hình KTTV, nhất là các hiện tượng KTTV nguy hiểm, phát hiện và đưa tin cảnh báo, dự báo kịp thời các hiện tượng KTTV nguy hiểm trên các phương tiện thông tin đại chúng”. Phong trào này được phát động rộng khắp trong toàn Tổng cục, từ Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia đến các Đài KTTV khu vực, Đài KTTV tỉnh. Kết quả đem lại là chất lượng các bản tin cảnh báo, dự báo thời tiết, thủy văn ngày một nâng cao, nhiều tiến bộ khoa học, trang thiết bị, công nghệ mới đã được triển khai ứng dụng có hiệu quả vào công tác dự báo, cảnh báo KTTV; đã tăng cường các bản tin dự báo thời tiết biển, đặc biệt là thời tiết biển khu vực quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa, góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo của đất nước, chú trọng đến đầu tư phát triển công nghệ phục vụ dự báo điểm chi tiết cho khoảng 600 điểm trên toàn quốc.
Hiện nay, ngành KTTV đã cải tiến, thay đổi, điều chỉnh cả về hình thức và nội dung các bản tin dự báo, cảnh báo theo hướng rõ hơn, chi tiết hơn về ảnh hưởng của bão, mưa, lũ: Bản đồ dự báo bão dễ tham khảo hơn, đã nhận định rõ hơn về diễn biến mưa, vùng và thời gian có gió mạnh, khu vực nguy cơ lũ quét, sạt lở đất cao; các bản tin dự báo bão, lũ được phát sớm hơn từ 30 phút đến 1 giờ so với trước đây và chuyển ngay đến các Đài KTTV khu vực, Đài KTTV tỉnh để kịp thời phục vụ địa phương. Thông tin dự báo KTTV trên các trang mạng của Tổng cục KTTV, các phương tiện thông tin đại chúng ở Trung ương, địa phương, các cơ quan chỉ đạo phòng chống lụt bão, góp phần quan trọng vào công tác phòng chống và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra, được Đảng, Nhà nước, các cấp chính quyền ở Trung ương và địa phương và Nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.
Ngành KTTV đã triển khai thực hiện nhiều đề án, dự án, nhiệm vụ trọng điểm về dự báo, như: Dự án: “Nâng cấp khả năng đo mưa, dự báo bão và giông sét của Trung tâm KTTV quốc gia” đã đầu tư xây dựng mới, đồng bộ 5 trạm ra đa thời tiết; nâng cấp 3 trạm ra đa thời tiết hiện có; đầu tư mới 18 trạm phát hiện giông sét tại 18 Đài KTTV tỉnh; Dự án “Tăng cường năng lực đối phó thiên tai do biến đổi khí hậu gây ra”, Dự án “Hiện đại hóa hệ thống cảnh báo, dự báo thiên tai tại Đài KTTV khu vực Đông Bắc”,... góp phần quan trọng đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa công nghệ dự báo KTTV.
Hệ thống thông tin KTTV, từ hệ thống máy chủ, các hệ thống thông tin chuyên ngành; hệ thống kênh thông tin quốc tế (GTS và WIS); hệ thống mạng riêng ảo luôn đảm bảo sự hoạt động ổn định, thông suốt trong mọi tình huống, nhất là trong khi có tình hình thời tiết nguy hiểm, phục vụ tốt yêu cầu của công tác dự báo, cảnh báo bão, lũ cũng như truyền tin kịp thời tới các bộ, ngành, địa phương theo quy định. Thực hiện phát báo quốc tế số liệu KTTV thời gian thực qua hệ thống viễn thông toàn cầu đảm bảo đúng quy định của Tổ chức Khí tượng thế giới; triển khai xây dựng Trung tâm dữ liệu (Data Center); xây dựng hệ thống cảnh báo lũ quét khu vực Đông Nam Á (SEAFFGS). Công tác cơ sở dữ liệu KTTV đã có những bước tiến tích cực, trong đó đã thực hiện thu nhận toàn bộ tư liệu giấy và tài liệu đã số hóa, gồm: Tài liệu khí tượng bề mặt, mưa, bức xạ, khí tượng nông nghiệp và tài liệu thủy văn, tài liệu khí tượng hải văn, tài liệu môi trường (không khí, nước, đo mặn) của các Đài KTTV khu vực; quản lý thư viện chuyên ngành KTTV đảm bảo tốt công tác phục vụ độc giả trong và ngoài ngành; tập trung xây dựng các quy trình, quy định, tiêu chuẩn, định mức cho công tác tư liệu KTTV; từng bước tiến hành hiện đại hóa công tác tư liệu và tự động hóa công tác thu thập, chỉnh lý, lưu trữ và khai thác tư liệu nhằm đáp ứng yêu cầu phục vụ các hoạt động kinh tế - xã hội, nghiên cứu khoa học, các hoạt động nghiệp vụ của ngành và trao đổi quốc tế.
Những năm qua, với đội ngũ hơn 500 dự báo viên từ Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia đến các Đài KTTV khu vực, Đài KTTV tỉnh đã bám sát tình hình KTTV trên toàn quốc, dự báo sát với thực tế và kịp thời các hiện tượng khí hậu cực đoan: Các cơn bão, áp thấp nhiệt đới (ATNĐ), giông , lốc, mưa lũ, nắng nóng, xâm nhập mặn,…Theo dõi, dự báo mực nước và dòng chảy các sông trên toàn quốc, đáp ứng yêu cầu phát điện, xây dựng các công trình thủy điện và chỉ đạo điều hành liên hồ chứa phục vụ đổ ải vụ Đông Xuân hàng năm. Theo dõi chặt chẽ và xây dựng báo cáo định kỳ và đột xuất về tình hình khô hạn, thiếu nước,... giúp cơ quan quản lý từ trung ương tới địa phương chỉ đạo công tác phát triển KT-XH, bảo đảm QP-AN, phòng, chống giảm thiểu thiệt hại thiên tai, bảo đảm an toàn tính mạng cho người dân.
Chị Tạ Thị Quý Hợi, Trưởng Trạm Thủy văn Ba Thá, Đài KTTV KV Đồng bằng và Trung du Bắc Bộ cho biết, chúng tôi những người làm nghề KTTV mà chính xác là các quan trắc viên thủy văn đã ngày đêm hết vượt bão lại băng qua lũ, quên ăn, mất ngủ để quan trắc, đo đạc, thu thập số liệu,... gửi về các đơn vị chuyên môn nhằm ra các bản tin dự báo kịp thời. Nếu ngày thường công việc ấy vẫn diễn ra theo đúng thời gian quy định và đương nhiên các quan trắc viên chúng tôi phải đảm bảo để cập nhật liên tục không kể ngày hay đêm trong suốt 365 ngày trong 1 năm. Thế nhưng ngày bão, khi mọi người còn lo an toàn nhà cửa thì dân thủy văn chúng tôi lại đóng quân tại các Trạm để còn lo an toàn cho nhà Trạm, công trình quan trắc đo đạc, kiểm tra trang thiết bị máy móc,... lúc nào cũng trong tư thế chủ động, sẵn sàng và có sẵn phương án khi không may có tình huống xấu. Gió rít, bụi bay, cát tung, hay vật gì gì đó bay vèo vèo trước mặt đâu phải là chuyện hiếm vì công trình đo đạc thủy văn ở bờ sông, mép sông. Bão thường gắn liền với mưa có khi bão còn ở xa mà đã mưa to nước bắt đầu lên nhanh là chúng tôi đã phải tăng tần suất đo mực nước, đo lưu lượng theo quy phạm. Những ngày bão đến gió mạnh, mưa lớn việc đo đạc ấy vẫn phải băng qua gió, mặc kệ mưa dù nguy hiểm cận kề. Ngày bão tan anh chị em vừa lo dọn dẹp hậu quả của bão vừa lo đón lũ lên cao, cao nữa từng giờ, từng giờ một. Chị tâm sự: Bão Yagi năm nay tai quái vô cùng, hoàn lưu sau bão gây mưa lớn diện rộng cho miền Bắc, mực nước tăng nhanh đến chóng cả mặt từng phút một. Các hệ thống sông miền Bắc hứng lũ nhanh như một tia chớp liên tục tăng cấp báo động. Việc dự báo lũ chi tiết, liên tục cho các hệ thống sông trong hoàn cảnh ấy càng có ý nghĩa vô cùng quan trọng cho an ninh quốc phòng, KT-XH và cho công tác phòng chống thiên tai. Những số liệu mực nước thực đo tại các Trạm gửi về khi ấy là nguồn cấp đầu vào cho các bản tin dự báo. Anh chị em quan trắc suốt trong gần 4 ngày liên tục gồng mình, cố gắng để chuyển số liệu 1h/1 lần hoặc 30 phút/1lần về trung tâm dự báo quốc gia nhanh chóng, kịp thời. Việc di chuyển ra công trình đo, tuyến đo ngoài sông có những Trạm vô cùng khó khăn. Trạm thì ngập tới sân nhà, Trạm ngập vào nhà; Trạm thì muốn ra nơi đặt máy đã đi xa vài trăm mét mà đường lại ngập bì bõm. Giải pháp lúc đó là anh chị em đến ca đo thì ở lại luôn công trình, hết ca thì thay phiên. Mà công trình giếng tự ghi mực nước thì nó nhỏ hẹp đến nỗi ngả lưng xuống nền cho đỡ mỏi cũng cảm thấy chật chội, bí bách và ướt át. Vất vả, nguy hiểm là thế nhưng khi lúc này trời hửng nắng, lũ rút dần, nhìn lại chính chúng tôi cũng phải khâm phục bản thân mình đã vượt qua thật xuất sắc, đầy thuyết phục và đáng tự hào. Những người lính thầm lặng mỗi khi được ban chỉ huy phòng chống thiên tai các cấp từ tỉnh/thành phố, quận/huyện, xã/phường điện xin cung cấp số liệu mực nước lại thấy vai trò của mình quan trọng hơn và ít ra là lúc ấy thấy mình được xã hội quan tâm nhất. Và bản thân còn an toàn, công trình còn nguyên vẹn cũng đã là một may mắn lớn nhất rồi.
Còn với dự báo viên Nguyễn Thị Như Quỳnh, Phòng Dự báo Thuỷ văn, Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia, chị nhớ lại về công tác dự báo cơn bão số 3 Ya gi: Từng tiếng một, chúng tôi nín thở theo dõi từng trị số của các quan trắc viên điện về, mực nước cứ liên tục nhảy số từ báo động 1, báo động 2, rồi lên trên cả báo động 3, có những trạm vượt cả lũ lịch sử, chưa bao giờ lằn ranh giới giữa các cấp báo động lại mong manh đến thế. 02h30’ anh em chúng tôi lại bắt tay vào “cân, đo, đong, đếm” từng trị số để kịp cho bản tin lúc 03h30. Có tới hai, ba phương án được đưa ra mà đôi khi chỉ cách nhau vài ba chục phân nước, sự giằng co trong từng trị số khiến chúng tôi căng như một dây đàn, cứ bàn đi tính lại. Đã 17 năm bén duyên với nghề, nhưng có lẽ đây là lần đầu tiên tôi soát 1 bản tin dự báo lũ dài đến thế, nhiều sông đến thế, nhiều tỉnh thành đến thế, nhiều trạm đến thế, cứ chen chân xếp thành hàng dài vào bản tin. Hơn 12 giờ trôi qua, mưa chưa có dấu hiệu thuyên giảm, mực nước vẫn cuồn cuộn đổ về hạ lưu ở khắp các tỉnh thành miền Bắc. Ngay cả Hà Nội - nơi những con sông quê tôi hiền hòa lắm, cũng bỗng chốc dữ dằn dâng cao len lỏi vào từng góc phố, in dấu vào từng mái tường, mái nhà. Chị tâm sự: “Những đồng nghiệp ở tuyến đầu của chúng tôi kiên cường, vượt dòng nước dữ, mặc bão táp, mưa giăng vẫn đo từng con nước để kịp truyền số liệu về cho chúng tôi dự báo mà cảm động vô cùng, khâm phục lắm ý chí kiên cường, tinh thần không bỏ cuộc, làm sao có thể tả hết sự hi sinh lớn lao ấy. Nếu không có các anh, các chị thì chúng tôi không thể hoàn thành nhiệm vụ của mình đâu. Cảm ơn các anh chị em nhiều lắm những người đã đương đầu với gió to, lũ dữ”.
MAI HOÀNG
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 1+2 năm 2025
Năm 2024, Tổng cục Khí tượng Thủy văn chỉ đạo sát sao các đơn vị thực hiện công tác cải cách hành chính, xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt; xây dựng kế hoạch thực hiện cụ thể trong từng thời gian, từng lĩnh vực; tăng cường kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện. Đồng thời, đưa nội dung cải cách hành chính (CCHC) vào nội dung giao ban định kỳ của các đơn vị trực thuộc; tăng cường và phát huy vai trò, trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức trong chỉ đạo, thực hiện.
Nhân dịp Xuân Ất Tỵ 2025, Tạp chí Tài nguyên và Môi trường trân trọng giới thiệu cuộc phỏng vấn Uỷ viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Bí thư tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn với nhiều thông điệp được truyền tải cùng các đột phá quan trọng về phát triển bền vững, bảo vệ môi trường; đổi mới, sáng tạo trong thu hút đầu tư; khát vọng vươn xa từ truyền thống lịch sử và văn hoá của địa phương… tất cả trên tinh thần“Bắc Ninh văn hiến, hội tụ tinh hoa, đoàn kết kiên cường, phồn vinh và hạnh phúc”.
Sáng nay (27/1) hai trận động đất liên tiếp đã xảy ra tại tỉnh Kon Tum và tỉnh Quảng Nam. Người dân sống ở gần tâm chấn có thể cảm nhận được rung chấn nhưng không gây thiệt hại.
Lũ quét, sạt lở đất là loại hình thiên tai khó dự đoán, luôn xảy ra bất ngờ và gây thiệt hại thảm khốc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân, nhất là người dân sống ở vùng núi,... Chính vì vậy, để hạn chế thiệt hại do loại hình thiên tai này gây ra cần sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, địa phương, nhằm nhận biết sớm và có phương án phòng, tránh kịp thời, nhất là sự chủ động của người dân vùng bị ảnh hưởng. Cần thường xuyên theo dõi, cập nhật thông tin dự báo, cảnh báo để chủ động phòng chống, ứng phó kịp thời.
Mạng lưới trạm khí tượng thủy văn trên địa bàn tỉnh Quảng Bình được đầu tư nâng cấp theo hướng hiện đại hóa, tự động hoá, cơ bản đã thực hiện tốt công tác thu thập số liệu điều tra cơ bản, phục vụ nghiên cứu khoa học, phát triển kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh; cung cấp thông tin kịp thời, đáp ứng yêu cầu cảnh báo, dự báo khí tượng thủy văn phục vụ phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai trên địa bàn.
