Chính phủ nhiệm kỳ 2020 - 2025: Điểm nhấn đột phá trong hoàn thiện thể chế, pháp luật

Công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật đóng góp một phần quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đóng góp tích cực vào những thành tích nổi bật của Chính phủ trong nhiệm kỳ 2020 - 2025.

Chia sẻ về những điểm nhấn mang tính đột phá trong công tác hoàn thiện thể chế, xây dựng pháp luật, Uỷ viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định hoàn thiện thể chế là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị cũng xác định thể chế, pháp luật phải trở thành đột phá của đột phá. Đồng thời yêu cầu công tác xây dựng thể chế, pháp luật không chỉ tháo gỡ những điểm nghẽn trong thực tiễn, mà còn phải tạo thành lợi thế cạnh tranh, tạo thành nền tảng pháp lý vững chắc để huy động mọi nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Trong nhiệm kỳ vừa qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã luôn quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, quyết liệt, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Các Bộ, cơ quan ngang Bộ, nhất là người đứng đầu, các đồng chí Bộ trưởng đã thực sự vào cuộc, tạo nên những kết quả rất nổi bật trong công tác xây dựng thể chế, pháp luật.

Cụ thể, trong nhiệm kỳ này, Đảng ủy Chính phủ đã tham mưu trình Bộ Chính trị ban hành rất nhiều văn bản về công tác xây dựng pháp luật. Chính phủ đã tham mưu, tích cực phối hợp với các cơ quan có liên quan trình Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị đưa ra các chủ trương, đường lối, quan điểm lớn cho công tác hoàn thiện thể chế, xây dựng pháp luật như ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới. Đây là một Nghị quyết nền tảng rất quan trọng trong việc xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam.

Tiếp đó, trình Bộ Chính trị ban hành Quyết định số 178-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật. Lần đầu tiên có riêng một quyết định của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng pháp luật. Gần đây, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới với nhiều định hướng rất quan trọng, mang tính chất đổi mới kể cả về tư duy và hành động trong công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Đảng ủy Chính phủ cũng đã trình Bộ Chính trị ra quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật do đồng chí Tổng Bí thư làm Trưởng ban, Bộ Tư pháp là cơ quan thường trực. Đây là những thay đổi hết sức quan trọng, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với công tác xây dựng thể chế trong giai đoạn mới.

Bên cạnh đó, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo sát sao, quyết liệt công tác hoàn thiện thể chế pháp luật, đạt được nhiều kết quả quan trọng thể hiện qua số lượng và chất lượng các văn bản được ban hành. Riêng trong nhiệm kỳ, thống kê đến thời điểm này, bên cạnh những phiên họp thường kỳ của Chính phủ, Chính phủ đã tổ chức 41 phiên họp chuyên đề về công tác xây dựng pháp luật.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành 121 luật và nghị quyết. Năm 2021, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 05 luật, nghị quyết; năm 2022, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 17 luật, nghị quyết; năm 2023, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 20 luật, nghị quyết; năm 2024, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 34 luật, nghị quyết. Riêng từ đầu năm 2025 đến nay, Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành 31 luật, 16 nghị quyết (tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 và Kỳ họp thứ 9).

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Chính phủ dự kiến trình Quốc hội xem xét, thông qua khoảng 55 dự án luật và nghị quyết. Tính tổng cộng theo dự kiến, riêng trong năm 2025, Chính phủ trình Quốc hội ban hành khoảng 102 luật và nghị quyết. Đây là khối lượng công việc kỷ lục với số lượng văn bản lớn nhất từ xưa đến nay ban hành trong một năm.

Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành theo thẩm quyền 988 văn bản, trong đó có 813 nghị định, 11 nghị quyết và 164 quyết định. Đây cũng là một số lượng công việc kỷ lục trong nhiệm kỳ này.

Về chất lượng các văn bản, theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, những thành tích trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước thời gian qua không thể đạt được nếu không có công tác xây dựng thể chế, pháp luật. Trong bất kỳ lĩnh vực nào, muốn tiến hành công việc gì, muốn đổi mới ra sao, trước tiên phải đổi mới bằng thể chế, pháp luật.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh, mặc dù còn nhiều điểm nghẽn, khó khăn, vướng mắc, trong đó có cả nguyên nhân chủ quan, khách quan nhưng tựu chung lại, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật đã đóng góp một phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đóng góp tích cực vào những thành tích nổi bật của Chính phủ trong nhiệm kỳ này. Và rộng hơn, trong hơn 40 năm đổi mới vừa qua, nếu không có một hệ thống pháp luật đồng bộ, khả thi, có chất lượng thì không thể đạt được những thành tích rất quan trọng như vậy.

Theo Bộ trưởng, Đảng ủy Chính phủ đã chỉ đạo đổi mới mạnh mẽ cách làm trong công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật. Nổi bật là đã chỉ đạo Chính phủ trình Quốc hội ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật với rất nhiều điểm đổi mới. Lần đầu tiên ghi nhận có cơ chế hướng dẫn áp dụng pháp luật. Đây là cơ chế rất mới được các doanh nghiệp, chính quyền địa phương, người dân ủng hộ, hoan nghênh. Với những văn bản có vướng mắc trong việc áp dụng thì có thể kiến nghị tới cơ quan có thẩm quyền để hướng dẫn áp dụng pháp luật. Điều này đã tháo gỡ được rất nhiều vấn đề trong thực tiễn.

Cùng với đó, đã chú ý nhiều hơn đến tính công khai, minh bạch trong việc xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Chẳng hạn, Chính phủ đã khai trương và vận hành Cổng Pháp luật quốc gia, một kênh tương tác hai chiều rất tốt giữa các cơ quan có thẩm quyền và người dân, doanh nghiệp, chính quyền địa phương. Đồng thời, đã khai trương và vận hành Hệ thống tiếp nhận thông tin phản ánh chính sách. Thay vì làm văn bản giấy gửi đến từng Bộ, giờ đây có thể gửi phản ánh công khai trên nền tảng số và nhận được câu trả lời công khai cùng với đánh giá kết quả. Điều này được các công ty luật, luật sư, doanh nghiệp, chính quyền địa phương đánh giá rất cao. Thủ tướng Chính phủ là Trưởng Ban Chỉ đạo của công tác rà soát và tháo gỡ những vướng mắc trong công tác xây dựng pháp luật của Chính phủ. Đây là một cơ chế rất đặc biệt và đã tháo gỡ được nhiều vướng mắc trong thời gian vừa qua.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng cho rằng, điểm nhấn nữa của nhiệm kỳ 2020 - 2025 là việc gắn công tác tổ chức thi hành pháp luật với công tác xây dựng pháp luật. Điển hình, đã tổ chức rà soát tổng thể các vướng mắc, khó khăn, những điểm nghẽn trong thi hành pháp luật. Từ 2.088 kiến nghị, phản ánh về khó khăn, vướng mắc, các cơ quan đã sàng lọc và xác định có khoảng 1.300 vướng mắc và đã trả lời công khai trên Cổng Pháp luật quốc gia; có 787 nội dung được xác định là cần xử lý.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết, hiện nay, Bộ Tư pháp đang cùng các bộ, ngành xử lý theo tinh thần những gì cấp bách khẩn trương phải xử lý ngay trong năm 2025, theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm; những gì không cấp bách thì dùng những cơ chế đặc biệt xử lý và sửa đổi tổng thể, toàn diện luật trước ngày 01/3/2027 theo chỉ đạo của Quốc hội.