Đánh giá điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội góp phần định hướng sử dụng đất huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang đến năm 2020

Sử dụng đất luôn gắn liền với quá trình phát triển của xã hội. Xã hội càng phát triển thì nhu cầu sử dụng đất càng cao nên việc điều chỉnh Quy hoạch tổng thể và định hướng sử dụng đất là rất quan trọng. Bài viết này nhằm nghiên cứu thực trạng phát triển KT-XH huyện Thoại Sơn giai đoạn 2011-2015 làm luận cứ cho việc điều chỉnh Quy hoạch tổng thể KT-XH, góp phần định hướng sử dụng đất cho phù hợp, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu phát triển KT-XH của huyện Thoại Sơn đến năm 2020. Thông qua việc sử dụng kết hợp các thông tin thứ cấp thu thập tại các Sở ban ngành và tham vấn ý kiến các chuyên gia, nghiên cứu nhận thấy rằng để khai thác được tiềm năng và đáp ứng nhu cầu sử dụng đất cho mục tiêu phát KT-XH được điều chỉnh, việc giảm cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp và tăng cơ cấu sử dụng đất phi nông nghiệp nói chung là xu hướng sử dụng đất tất yếu của huyện.

Đặt vấn đề

Huyện Thoại Sơn nằm ở phía Nam của tỉnh An Giang, diện tích tự nhiên 40.085 ha, chiếm 13,31% diện tích và 8,43% dân số trung bình của tỉnh. Có vị trí, vai trò ngày càng quan trọng trong phát triển-xã hội chung của tỉnh, là một trong những huyện trọng điểm về phát triển kinh tế nông nghiệp.

Trong nhiều năm qua, việc khai thác và sử dụng đất hiệu quả đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển KT-XH. Theo thống kê, năm 2015 giá trị sản xuất nông lâm thuỷ sản đạt 4.312 tỷ đồng, đứng thứ 2 (sau Chợ Mới). Quy hoạch tổng thể KT-XH huyện Thoại Sơn đến năm 2020 được lập năm 2011 (gọi tắt là Quy hoạch-2020), cũng nhằm mục tiêu phát triển kinh tế nông nghiệp là trọng điểm. Tuy nhiên, trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều thay đổi: biến đổi khí hậu toàn cầu; hay chính sách “thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp” đã tác động mạnh mẽ đến phát triển KT-XH huyện Thoại Sơn cả cơ hội và thách thức. Do đó, nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục tiêu: (1) hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH; (2) phân tích, đánh giá tổng hợp thực trạng phát triển KT-XH giai đoạn 20111-2015 nhằm đánh giá xu hướng sử dụng đất cho phù hợp với nội dung Quy hoạch-2020 được điều chỉnh trong điều kiện tác động của BĐKH hiện nay trên địa bàn.

Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp thu thập số liệu: Số liệu thứ cấp về KT-XH, sử dụng đất được thu thập từ số liệu thống kê. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua toạ đàm, phỏng vấn các chuyên gia về các hoạt động KT-XH, sử dụng đất tại địa phương (02 cuộc hội thảo, hơn 50 chuyên gia) nhằm ghi nhận những thuận lợi, khó khăn và giải pháp khắc phục.

Phương pháp chuyên gia: tham vấn ý kiến các chuyên gia là lãnh đạo các sở ban ngành cấp tỉnh, huyện về thực trạng phát triển kinh tế-xã hội và định hướng phát triển trong thời gian tới.

Phương pháp phân tích SWOT: phân tích, so sánh phát hiện những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với thực trạng KT-XH, từ đó đề xuất điều chỉnh mục tiêu, định hướng phát triển, sử dụng đất huyện Thoại Sơn cho phù hợp với bối cảnh mới.

Kết quả và thảo luận

Đánh giá thực trạng kinh tế - xã hội huyện Thoại Sơn giai đoạn 2011-2015

Số liệu thống kê cho thấy huyện Thoại Sơn có tăng trưởng kinh tế cao, ổn định nhờ vào các ngành dịch vụ, thương mại và nông nghiệp, bình quân tăng 8,05%/năm, trong đó: nông-lâm-thủy sản tăng 5,12%/năm; công nghiệp-xây dựng tăng 17,46% và thương mại, dịch vụ, du lịch tăng 10,53% (Bảng 1).

Bảng 1: Giá trị gia tăng huyện Thoại Sơn giai đoạn 2010-2015

Nền kinh tế đang chuyển dịch từ phụ thuộc vào nông-lâm-thuỷ sản sang đa dạng kết hợp giữa nông-lâm thuỷ sản với thương mại-dịch vụ và công nghiệp-xây dựng. Tỷ trọng nông-lâm-thuỷ sản giảm từ 60,93% năm 2010 xuống 48,84% năm 2015, các ngành phi nông nghiệp tăng từ 39,07% đến 51,16% cùng kỳ.

Sản xuất nông nghiệp từng bước phát triển theo hướng chuyên sâu. Lúa là cây trồng chính (chiếm hơn 99% diện tích gieo trồng cây hàng năm), mạng lại thu nhập chủ yếu cho dân cư nông thôn.

Công nghiệp có sự phát triển nhanh và có vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế. Theo thống kê, Thoại Sơn có 03 cụm công nghiệp: Phú Hòa, Định Thành và Tân Thành với tổng diện tích khoảng 100 ha (trong đó chỉ cụm Phú Hòa 20 ha đi vào hoạt động). Nhìn chung, sản xuất công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp có quy mô cá thể, hộ gia đình (3-4 lao động/cơ sở), phân tán với công nghệ lạc hậu.

Các ngành thương mại-dịch vụ phát triển thúc đẩy kinh tế tăng trưởng ổn định. Theo thống kê, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt 3.585 tỷ đồng (năm 2015), tăng gấp 1,6 lần so với năm 2011.

Lực lượng lao động đồi dào với chất lượng thấp: Dân số trung bình là 181.691 người, trong đó số người trong độ tuổi lao động chiếm 65,9% nhưng số lao động qua đào tạo chỉ khoảng 31,80%. Sự dịch chuyển lao động nông nghiệp sang phi nông nghiệp đã cải thiện thu nhập và giảm tỉ lệ hộ nghèo. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 22,8 triệu đồng năm 2010 lên 41,7 triệu đồng năm 2015. Tỷ lệ hộ nghèo đã giảm từ 5,6% năm 2011 xuống còn 2,6% năm 2015.

Điều chỉnh Quy hoạch 2020 huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang

Theo Ủy ban nhân dân huyện Thoại Sơn, 2017. Các nội dung quy hoạch đến năm 2020 được điều chỉnh, cụ thể sau:

Quan điểm phát triển: Tiếp tục phát huy, khai thác có hiệu quả tiềm năng, các nguồn lực đưa Thoại Sơn trở thành huyện Nông thôn mới có kinh tế tăng trưởng bền vững, mạng lưới kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao.

Mục tiêu KT-XH: phát triển bền vững kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân 8,70%/năm. Trong đó: nông-lâm-thuỷ sản tăng 4,70%, công nghiệp-xây dựng tăng 12,50% và thương mại-dịch vụ tăng 11,40%. Đến năm 2020, cơ cấu giá trị sản xuất các ngành nông nghiệp giảm còn 37,60%, các ngành phi nông nghiệp đạt 62,40%. Một số chỉ tiêu chủ yếu khác được thể hiện qua Bảng 2.

Bảng 2: Một số mục tiêu kinh tế-xã hội chủ yếu của huyện Thoại Sơn đến năm 2020

Định hướng phát triển các ngành, lĩnh vực và phân bố không gian (Hình 1).

Phát triển nông nghiệp theo hướng chuyên sâu, quy mô lớn nhằm tăng hiệu quả sản xuất trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp.

Tập trung phát triển công nghiệp chế biến nông-thuỷ sản theo hướng công nghiệp hóa nông nghiệp, gắn liền với sự hình thành và phát triển các cụm công nghiệp. Mở rộng cụm Phú Hoà theo quy hoạch, cụm Định Thành lấp đầy khoảng 30,00%, kêu gọi đầu tư cơ sở hạ tầng cụm Vọng Đông 15,00 ha, Tân Thành 25,00 ha.

Đầu tư xây dựng có trọng điểm, hiệu quả các công trình kết cấu hạ tầng như giao thông, thủy lợi, cấp điện, cấp thoát nước, các công trình phúc lợi, y tế, giáo dục, các chợ, trung tâm thương mại và các khu du lịch nhằm tạo bước đột phá trong phát triển KT-XH huyện Thoại Sơn góp phần hoàn thành chỉ tiêu huyện nông thôn mới.

Phát triển thương mai-dịch vụ gắn với phát triển đô thị, du lịch. Khai thác tiềm năng và thế mạnh về văn hóa lịch sử để phát triển du lịch Thoại Sơn trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn của tỉnh An Giang.

Thực hiện đồng bộ và có hiệu quả các chương trình, dự án về giảm nghèo, các chính sách an sinh xã hội. Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động gắn với chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng giảm tỷ lệ lao động trong nông nghiệp. Chú trọng tạo việc làm, nâng cao chất lượng nguồn lao động.

Đánh giá xu hướng sử dụng đất đến năm 2020

Trên cơ sở tiềm năng đất đai, thực trạng phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2010-2015, cùng với nhu cầu sử dụng đất cho các mục tiêu KT-XH được điều chỉnh, nghiên cứu nhận thấy chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất gắn với chuyển dịch cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu lao động sẽ là xu hướng phù hợp, cụ thể như sau:

Hình 1: Bản đồ đề xuất điều chỉnh Quy hoạch đến 2020 

Chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất gắn với mục tiêu giảm tỷ lệ lao động trong nông nghiệp và tăng tỷ trọng đóng góp của các ngành phi nông nghiệp. Theo đó, để khai thác sử dụng đất có hiệu quả, thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường phải nâng cao hiệu quả sử dụng đất thông qua việc tăng hệ số sử dụng đất nông nghiệp, đa dạng hóa cây trồng hay giảm diện tích đất trồng lúa.

Ổn định diện tích đất lâm nghiệp bao gồm đất rừng đặc dụng và đất rừng phòng hộ thông qua việc bảo vệ và nâng cao chất lượng rừng, tăng cường trồng mới, trồng cây phân tán ven các bờ kênh, trục giao thông để tăng tỷ lệ che phủ rừng.

Đồng thời, dành quỹ đất xây dựng cơ sở hạ tầng đáp ứng nhu cầu và mục tiêu phát triển KT-XH. Do đó, các loại đất phi nông nghiệp, gồm: đất phát triển hạ tầng, đất ở đô thị, đất khu công nghiệp, đất sản xuất kinh doanh, khu du lịch… sẽ tiếp tục gia tăng, làm cho cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp sẽ giảm còn khoảng 86,70% diện tích tự nhiên (giảm 1,70 điểm % so với năm 2015).

Kết luận

Cơ sở lý luận và thực tiễn quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH được áp dụng rộng rãi ở Việt Nam từ cấp quốc gia đến cấp vùng, tỉnh và huyện trong nền kinh tế kế hoạch. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế thị trường cần phải đổi mới phương pháp, nôi dụng quy hoạch và phải có khung pháp lý đầy đủ cho việc lập quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã hội đối với đơn vị hành chính cấp huyện như Thoại Sơn.

Huyện Thoại Sơn có tăng trưởng kinh tế cao nhờ vào đóng góp của các ngành thương mại-dịch vụ và nông-lâm-thuỷ sản, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đứng hướng nhưng còn chậm và chất lượng tăng trưởng còn thấp; kết cấu hạ tầng phát triển chậm và chưa đồng bộ; sản xuất công nghiệp có quy mô nhỏ lẽ; lực lượng lao động dồi dào nhưng tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp.

Các quan điểm phát triển, mục tiêu KT-XH chủ yếu, định hướng phát triển các ngành, lĩnh vực cũng như các giải pháp thực hiện quy hoạch điều chỉnh là những nội dung chủ yếu được điều chỉnh, bổ sung cho Quy hoạch đến năm 2020 của Huyện. Theo đó, việc giảm cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp sẽ và tăng cơ cấu sử dụng đất phi nông nghiệp nói chung nhằm đáp ứng nhu cầu đất đai cho mục tiêu phát triển KT-XH là xu hướng tất yếu trong việc định hướng sử dụng hợp lý tài nguyên đất đai.

Tài liệu tham khảo

Chi Cục thống kê, 2016. Niên giám thống kê huyện Thoại Sơn năm 2015

Hoàng Sỹ Động, 2013. Nhận thức, tiếp cận, khái niệm và nội dung cơ bản của Quy hoạch tổng thể trong bối cảnh mới. Tạp chí Kinh tế và Dự báo số 10 (546), pp 10-12.

P. Allmendinger, 2009. Planning theory, Macmillan publishers limited.

P. Hall, 2002. Urban and Regional Planning, Routledge, London and New York, pp 1-6

Ủy ban nhân dân huyện Thoại Sơn, 2017. Báo cáo Điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH huyện Thoại Sơn đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.

Viện Chiến lược phát triển, 2004. Quy hoạch phát triển KT-XH. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn. NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.

Title: Assessing adjustment the socio-economic development of the master planning to contribute to land use orientation Thoai Son district, An Giang province in 2020

Keywords: Thoai Son district, socioeconomic, master planning, land use.

TRẦN THANH TÀI

Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Miền Nam, Viện Chiến lược Phát triển