Từ bao đời nay, nghề bốc thuốc Nam đã gắn bó mật thiết với đời sống của đồng bào vùng cao. Ở xã Ngọc Lặc (tỉnh Thanh Hóa), lương y Bùi Thị Thường là người tiêu biểu, luôn tận tâm lưu giữ, truyền nghề và hỗ trợ người dân phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo.
Khai thác những giá trị vô cùng to lớn từ truyền thống dân tộc
Từ xa xưa nghề bốc thuốc Nam truyền thống là một trong những nghề quen thuộc trong đời sống của đồng bào vùng cao. Và theo thời gian đến nay, các bài thuốc quý vẫn được bà con đồng bào dân tộc gìn giữ và bảo tồn. Về miền núi xã Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa, nhiều người biết đến lương y Bùi Thị Thường, người luôn miệt mài tâm huyết với việc gìn giữ các bài thuốc quý của đồng bào Mường.
Thuở xa xưa, khi điều kiện kinh tế còn khó khăn, việc chữa bệnh của cư dân vùng núi chủ yếu dựa vào các bài thuốc nam gia truyền, các bài thuốc quý của dân tộc Mông, Dao, Thái, Mường hầu hết đều được kết hợp từ các loại thảo dược, hái ở những cánh rừng già hay ngay tại vườn nhà.
Từ nhỏ bà Bùi Thị Thường ở thôn Thanh Bình, xã Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa có niềm đam mê đặc biệt dành cho nghề thuốc nam nên đã quyết tâm học nghề. Giờ đây với hơn 45 năm gắn bó với nghề thuốc nam, lương y Bùi Thị Thương vẫn luôn dành nhiều tâm huyết, công sức để gìn giữ và sáng tạo thêm nhiều bài thuốc quý giúp người dân chữa bệnh.
Vườn thuốc nam của bà có vô số các loại cây, to nhỏ, những loại cây cỏ tưởng như hoang dại, lại chính là những vị thuốc quý. Một nắm lá rừng có thể làm liền xương liền da, một vài cây hoa có thể giúp đào thải mỡ gan, mỡ máu. Trong đó có nhiều cây thuốc được trồng lâu năm, có những cây đã vài chục năm, ngoài ra bà còn đi hái trong rừng, nhiều bài thuốc bà kết hợp từ trồng và khai thác từ rừng nguyên sinh. Để có những bài thuốc tốt bà đã cất công nhiều ngày, đi hàng chục km để tìm kiếm, khai thác, mang về.
Nhờ quá trình sưu tầm mà hiện nay trong khu vườn của bà đã có hàng trăm vị thuốc. Cây lớn được thu hoạch, cây nhỏ vừa kịp lớn hơn, những cây nhỏ hơn bà chăm sóc, đưa cho bà con hàng xóm nhân giống để gữi gìn.
Lương y Bùi Thị Thương chia sẻ: “Những cây ta tưởng chừng như đơn giản, ta có thể bước qua nó mà không để ý, người ta thấy bình thường nhưng đó là những vị thuốc rất quý hiếm và nếu kết hợp với nhiều loại cây khác chúng ta sẽ được một bài thuốc rất tốt và có giá trị”.
Thuốc nam của người Mường có lịch sử từ hàng ngàn năm trước, đó là một kho tàng kiến thức y học khổng lồ, có giá trị vô cùng to lớn trong việc phòng tránh, chữa trị bệnh tật.
Nghề thuốc nam khá vất vả, bởi lẽ, để làm được một bài thuốc lương y phải trải qua nhiều công đoạn như vào rừng tìm thuốc, băm chặt rồi phơi, bảo quản tránh để mốc. Kết hợp giữa những bài thuốc gia truyền của đồng bào Mường cùng các bài thuốc tự nghiên cứu, bà Thường đã giúp cho nhiều người khỏi bệnh.
Hướng đi đúng đắn trong phát triển cây dược liệu truyền thống
Nhờ có đóng góp cho địa phương, bà Bùi Thị Thường hiện làm Chủ tịch hội đông y của xã, đồng thời giữ chức Phó giám đốc hợp tác xã dịch vụ hỗ trợ nông dân Hoàng Lâm với số lượng thành viên gần 30 người. Dù công việc bận rộn nhưng bà vẫn luôn dành thời gian để trao đổi chia sẻ kinh nghiệm cho các hội viên về công dụng, cách kết hợp các vị thuốc.
Vì vậy trong ngôi nhà của bà, ngày nào cũng có các hội viên đến học tập. Bên cạnh đó, lương y Bùi Thị Thường còn thu mua các loại cây dược liệu của nhà các hộ dân đồng bào dân tộc thiểu số trồng được, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương. Nhiều hội viên rất vui phấn khởi vì có công ăn việc làm để có thêm thu nhập cho gia đình, đồng thời biết thêm được cái nghề bốc thuốc của người dân tộc mình, học theo bà.
Bà Phạm Thị Hiên, hội viên hội Đông y xã Ngọc Lặc cho biết: “Mỗi khi bà Thường thiếu nguyên liệu làm thuốc chúng tôi lại cung cấp từ vườn nhà mình, hỗ trợ bà băm, phơi, điều này cũng tạo việc làm cho chúng tôi có thu nhập ổn định, cũng nhờ nghề này mà chúng tôi cũng biết các kiến thức về y học cổ truyền và giữ được nghề bốc thuốc truyền thống của dân tộc mình”.
Xã hội phát triển, y học ngày càng hiện đại, các bài thuốc tân dược được bào chế và sử dụng ngày càng nhiều. Thế nhưng công dụng hiệu quả của các bài thuốc nam truyền thống của dân tộc Mường nói chung và của gia đình bà Bùi Thị Thường nói riêng đã được khẳng định qua thời gian nên vẫn được nhiều người bệnh tin dùng.
Ông Phạm Văn Sơn, Chủ tịch Hội Nông dân xã Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa cho biết, xã đang tập trung một số nguồn chính sách để hỗ trợ các lương y như bà Bùi Thị Thường để duy trì và phát triển nghề truyền thống là làm thuốc Nam của người Mường. Đây là cơ hội cho đồng bào vừa phát triển kinh tế, vừa tạo việc làm ổn định để bà con thoát nghèo. Nhờ hoạt động của các hộ làm thuốc nam mà hiện nay xã đã giảm tỷ lệ hộ nghèo toàn xã xuống còn 3,2%.
Từ một vùng đất còn nhiều khó khăn, Ngọc Lặc hôm nay đang chuyển mình mạnh mẽ nhờ hướng đi đúng đắn trong phát triển cây dược liệu truyền thống. Với sự đồng hành của chính quyền và quyết tâm của người dân, cây thuốc truyền thống đang từng bước trở thành biểu tượng của sự đổi thay và phát triển kinh tế ở xã miền núi Ngọc Lặc.
Phát huy lợi thế từ nguồn nguyên liệu sẵn có và khát vọng khởi nghiệp, những người phụ nữ dân tộc Mường ở xã Điền Quang, tỉnh Thanh Hóa đã biến nghề mây tre đan truyền thống thành mô hình kinh tế xanh hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập và xóa đói giảm nghèo bền vững.
Từ đôi bàn tay trắng, anh Bùi Xuân Giang ở xã Luận Thành (Thanh Hóa) đã từng bước gây dựng cuộc sống mới bằng chính mảnh đất quê hương. Từ làm thuê lam lũ, anh trở thành chủ vườn ươm keo và mô hình chăn nuôi, mở ra hướng đi bền vững thoát nghèo cho thanh niên nông thôn.
Sau cơn bão lũ và ngập lụt vào đầu tháng 10, những cánh đồng trồng đào Tết dọc ven sông Hồng tan hoang. Người dân đang gắng gượng dựng lại vườn, nuôi hy vọng mảnh đất phù sa sớm hồi sinh.
Từ những đồi đất khô cằn, chị Lê Thị An ở xã Kiên Thọ (Thanh Hóa) cần mẫn cải tạo, gây dựng nên trang trại trù phú, mang lại thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm và tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương.
“Đến năm 2030, Hưng Yên phấn đấu giảm ít nhất 1/3 số hộ nghèo so với năm 2026 và đảm bảo 100% hộ nghèo có nhu cầu được tiếp cận đầy đủ dịch vụ xã hội cơ bản”. Đó là chia sẻ của bà Hà Thị Thu Hường, Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh Hưng Yên, khi nói về mục tiêu giảm nghèo bền vững gắn với xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn tới.
Nhờ sự quan tâm của Trung ương và quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sau gần 5 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025, tỉnh Thanh Hóa đã đạt nhiều kết quả nổi bật. Tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm mạnh, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt, nhiều mô hình sản xuất hiệu quả được nhân rộng, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau.
