GS, TS. Trần Văn Chứ: Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường cần đẩy mạnh nền tảng điện tử để hội nhập quốc tế

Từ trải nghiệm gắn bó với Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường hơn hai thập niên, GS, TS. Trần Văn Chứ nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải phát triển Tạp chí theo đúng chuẩn mực khoa học, đặc biệt là đẩy mạnh hoạt động trên nền tảng điện tử, gắn với các công trình nghiên cứu, đề tài khoa học và từng bước tiệm cận các hệ thống xuất bản quốc tế.

Phát biểu tại buổi lễ, GS, TS. Trần Văn Chứ bày tỏ sự trân trọng trước những thành tựu mà Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đạt được trong quá trình hình thành và phát triển. Ông cho biết, từ khoảng năm 2000 đến nay, ông đã có cơ hội gắn bó, theo dõi sát sao sự trưởng thành của nhiều tạp chí khoa học trong nước, đồng thời trực tiếp tham gia hội đồng biên tập của nhiều tạp chí chuyên ngành. Vì vậy, những bước tiến của Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường hôm nay mang lại cho ông nhiều cảm xúc và kỳ vọng.

Theo GS, TS. Trần Văn Chứ, trong bối cảnh khoa học – công nghệ phát triển nhanh chóng, yêu cầu đặt ra đối với một tạp chí khoa học không chỉ dừng ở việc xuất bản đều đặn, mà quan trọng hơn là định vị rõ ràng vai trò của một tạp chí khoa học đúng nghĩa, có uy tín trong giới nghiên cứu và từng bước hội nhập quốc tế. 

Một trong những vấn đề được GS, TS. Trần Văn Chứ đặc biệt nhấn mạnh là xu hướng tất yếu phải chuyển sang mô hình xuất bản điện tử. Theo ông, việc duy trì song song cả bản in và bản điện tử là cần thiết trong giai đoạn hiện nay, tuy nhiên, về lâu dài, tạp chí khoa học phải coi nền tảng điện tử là trụ cột. Đây không chỉ là yêu cầu về mặt kỹ thuật, mà còn là tiêu chí quan trọng để nâng cao khả năng tiếp cận, lan tỏa tri thức khoa học và đáp ứng các chuẩn mực đánh giá của hội đồng chức danh giáo sư, các tổ chức khoa học trong và ngoài nước.

GS, TS. Trần Văn Chứ cho rằng, nhiều nhà khoa học hiện nay đánh giá rất cao những tạp chí có hệ thống quản lý bài viết trực tuyến minh bạch, quy trình phản biện rõ ràng, truy xuất dễ dàng và có khả năng tích hợp vào các cơ sở dữ liệu khoa học. Việc phát triển nền tảng điện tử sẽ giúp Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường nâng cao tính chuyên nghiệp, đồng thời tạo điều kiện để các nhà khoa học, đặc biệt là nghiên cứu sinh, tiếp cận và công bố kết quả nghiên cứu một cách thuận lợi hơn.

Bên cạnh đó, GS, TS. Trần Văn Chứ cũng thẳng thắn chỉ ra thách thức mà nhiều tạp chí khoa học hiện nay đang đối mặt, đó là bài toán cơ chế và nguồn lực. Theo ông, để một tạp chí phát triển bền vững, không thể không quan tâm đến đời sống, thu nhập và điều kiện làm việc của đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên. Khi người làm tạp chí chưa thể “sống được bằng nghề”, thì rất khó đòi hỏi sự toàn tâm, toàn ý và tính chuyên nghiệp cao.

Từ thực tiễn tham gia nhiều hội đồng khoa học, GS, TS. Trần Văn Chứ kiến nghị các Bộ, ngành liên quan cần có cơ chế tháo gỡ cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động của tạp chí, đặc biệt trong việc tổ chức hội thảo khoa học, nâng cao chất lượng bài viết và kết nối với cộng đồng nghiên cứu. Ông cho rằng, các thủ tục hành chính, cơ chế tài chính hiện nay vẫn còn phức tạp, phần nào làm hạn chế tính chủ động và sáng tạo của tạp chí.

Một nội dung quan trọng khác được GS, TS. Trần Văn Chứ đề cập là mối liên kết giữa tạp chí khoa học và các đề tài, chương trình nghiên cứu khoa học. Theo ông, mỗi năm, các Bộ, ngành triển khai rất nhiều đề tài nghiên cứu, song việc gắn kết kết quả nghiên cứu với các tạp chí khoa học trong nước vẫn còn hạn chế. Ông đề xuất cần có quy định hoặc cơ chế khuyến khích rõ ràng, theo đó các đề tài khoa học, đặc biệt là đề tài cấp bộ, cấp nhà nước, cần gắn với việc công bố bài báo trên các tạp chí chuyên ngành uy tín trong nước.

GS, TS. Trần Văn Chứ nhấn mạnh, đây không chỉ là cách nâng cao chất lượng và số lượng bài viết cho tạp chí, mà còn góp phần hình thành một hệ sinh thái khoa học lành mạnh, trong đó nghiên cứu – công bố – phản biện – ứng dụng được kết nối chặt chẽ. Đồng thời, việc này cũng giúp tạp chí từng bước đáp ứng các tiêu chí đánh giá của Hội đồng Giáo sư Nhà nước và các chuẩn mực quốc tế.

Đề cập đến định hướng dài hạn, GS, TS. Trần Văn Chứ bày tỏ mong muốn Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường sẽ sớm xây dựng lộ trình để tiệm cận các hệ thống chỉ mục, cơ sở dữ liệu khoa học khu vực và quốc tế. Theo ông, dù đây là chặng đường dài và nhiều thách thức, nhưng nếu không bắt đầu từ việc chuẩn hóa quy trình biên tập, phản biện, xuất bản, đặc biệt trên nền tảng điện tử thì tạp chí khó có thể nâng cao vị thế trong cộng đồng khoa học quốc tế.

Ngoài ra, GS, TS. Trần Văn Chứ cũng đề nghị tăng cường vai trò, trách nhiệm thực chất của Hội đồng Biên tập và các nhà khoa học tham gia phản biện. Theo ông, việc gắn trách nhiệm cụ thể với từng thành viên hội đồng sẽ giúp nâng cao chất lượng khoa học của tạp chí, tránh tình trạng tham gia mang tính hình thức.

Kết thúc bài tham luận, GS, TS. Trần Văn Chứ khẳng định, với truyền thống đã được xây dựng qua nhiều năm, cùng sự quan tâm của lãnh đạo Bộ và sự chung tay của đội ngũ nhà khoa học, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường hoàn toàn có cơ sở để phát triển theo đúng hướng của một tạp chí khoa học hiện đại. Trong đó, đẩy mạnh phát triển trên nền tảng điện tử chính là chìa khóa quan trọng để nâng cao chất lượng, uy tín và khả năng hội nhập trong giai đoạn tới.

Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường được 9 Hội đồng Giáo sư Nhà nước tính điểm, trong đó có 4 Hội đồng tính điểm tối đa 1 điểm khoa học (Nông nghiệp - Lâm nghiệp; Thủy lợi; Hóa học - Công nghệ thực phẩm; Chăn nuôi - Thú y - Thủy sản).

Sự ra đời của Hội đồng Biên tập khẳng định vai trò của Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường là diễn đàn uy tín, kết nối quản lý - khoa học - thực tiễn sản xuất, góp phần lan tỏa những giá trị bền vững của ngành Nông nghiệp và Môi trường trong giai đoạn mới.