Sau 15 năm xây dựng nông thôn mới, diện mạo nông thôn Hà Nội đã có nhiều thay đổi: nhà cao tầng, đường trải nhựa, đèn cao áp,... Các mô hình nông nghiệp giá trị cao xuất hiện ngày một nhiều, góp phần cải thiện đáng kể thu nhập người dân, cũng như thu hẹp khoảng cách giữa khu vực nông thôn và thành thị.
Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, Hà Nội đã bứt phá mạnh mẽ, vững vàng khẳng định vị thế là địa phương dẫn đầu cả nước về nhiều chỉ tiêu. Một nông thôn mới đáng sống đang dần hiện hữu, nơi người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng, mà thực sự trở thành chủ thể của quá trình phát triển.
Bước đi vững chắc từ nền móng đầu tiên
Thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chương trình số 02/CTr-TU với mục tiêu xuyên suốt: Phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, từng bước nâng cao đời sống nông dân. Đây là bước khởi đầu quyết định, đặt nền móng cho chiến lược phát triển khu vực ngoại thành, hướng đến xây dựng Thủ đô đồng bộ, bền vững cả nội và ngoại thành.
Trên tinh thần "Đảng lãnh đạo, Nhà nước hỗ trợ, nhân dân làm chủ và hưởng lợi", Hà Nội xác định rõ: Quy hoạch là khâu đi đầu, thể chế chính sách là điều kiện bảo đảm, nhân dân là trung tâm. Thành phố đã ban hành hàng loạt nghị quyết chuyên đề, đồng thời thí điểm nhiều chính sách đột phá, trong đó có chương trình dồn điền đổi thửa, tạo điều kiện cho tích tụ ruộng đất, ứng dụng cơ giới hóa và hình thành các vùng sản xuất tập trung.
Chỉ trong vòng 3 năm (2012-2014), công tác dồn điền đổi thửa tại Hà Nội đã cơ bản hoàn thành, từ chỗ mỗi hộ có tới hàng chục thửa nhỏ lẻ, nay chủ yếu còn 1-2 thửa/hộ. Diện tích đất dôi dư được quy hoạch phục vụ công trình công cộng, đấu giá tạo nguồn lực xây dựng nông thôn mới. Đây là điểm sáng mang dấu ấn riêng của Hà Nội trong giai đoạn 2011-2015, giúp Thành phố cơ bản đạt 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới.
Vươn tới những nấc thang cao hơn
Bước vào giai đoạn 2016-2020, Hà Nội tiếp tục khẳng định sự quyết liệt khi đưa xây dựng nông thôn mới là một trong 8 chương trình công tác trọng tâm toàn khóa. Đáng chú ý, dù chỉ còn chưa đến 50% số xã chưa đạt chuẩn, song đều là các xã khó, ở vùng xa trung tâm, thiếu hụt các tiêu chí "cứng" như thu nhập, hạ tầng, môi trường. Thành phố tập trung nguồn lực đầu tư cho hạ tầng giao thông, thủy lợi, trường học, văn hóa, điện nước và đặc biệt là đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phát triển mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, liên kết chuỗi giá trị.
Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được xác định là điểm nhấn mới, tạo cú hích mạnh mẽ trong phát triển kinh tế nông thôn. Năm 2020, Hà Nội đạt nhiều kết quả nổi bật: 90% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, 13 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 7 huyện được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt 55 triệu đồng/năm. Giá trị gia tăng nông nghiệp đạt 4,2%, đời sống nông dân từng bước cải thiện rõ rệt, diện mạo nông thôn khởi sắc.
Tiếp nối thành công hai giai đoạn trước, năm 2021, Thành ủy Hà Nội ban hành Chương trình số 04/CTr-TU nhằm "Đẩy mạnh thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân". Chương trình được triển khai với yêu cầu cao hơn: không chỉ đạt chuẩn mà còn phải nâng cao chất lượng, hướng tới mô hình nông thôn văn minh, hiện đại, sinh thái và giàu bản sắc.
Tính đến hết năm 2024 (sớm hơn kế hoạch 1 năm), Hà Nội đã hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới cấp thành phố, trở thành địa phương dẫn đầu cả nước với 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó 229 xã đạt chuẩn nâng cao (vượt 146,8%), 109 xã đạt chuẩn kiểu mẫu (vượt 136,2%). Toàn bộ 100% huyện, thị xã đạt hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, trong đó 6/17 huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Đây là những con số mang tính dẫn dắt cả nước trong triển khai xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.
Song hành với đó, chương trình OCOP tiếp tục bứt phá với hơn 3.400 sản phẩm được đánh giá, phân hạng (chiếm 21,3% toàn quốc). Các nhóm sản phẩm nông sản, thực phẩm chế biến, thủ công mỹ nghệ không chỉ tiêu thụ mạnh trong nước mà còn xuất khẩu tới hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Nông thôn Hà Nội - Nơi đáng sống, đáng tự hào
Nếu như trước đây, khái niệm "nông thôn mới" gắn với những con số về hạ tầng, thu nhập hay trường học, thì đến giai đoạn này, khái niệm ấy đã mang tầm vóc mới: Một không gian sống hiện đại, hài hòa, giữ gìn bản sắc và phát triển bền vững.
Tỷ lệ hộ nghèo toàn Thành phố giảm về 0% theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025. Thu nhập bình quân khu vực nông thôn tăng gấp 6 lần so với năm 2010. Hạ tầng y tế, giáo dục được đầu tư đồng bộ, 100% trạm y tế xã có bác sĩ, 100% người dân tham gia bảo hiểm y tế. Khắp các vùng quê của Hà Nội hiện lên những hình ảnh đầy sức sống: đường hoa rực rỡ, trường lớp khang trang, nhà văn hóa, sân thể thao nhộn nhịp, người dân phấn khởi, chủ động tham gia quản lý, xây dựng cộng đồng.
Điều đặc biệt, người nông dân đã thay đổi tư duy sản xuất, từ nhỏ lẻ, tự phát chuyển sang làm ăn bài bản, gắn kết thị trường, áp dụng khoa học - kỹ thuật và số hóa. Khái niệm "kinh tế nông nghiệp" thay thế cho "sản xuất nông nghiệp", mở ra không gian mới cho tư duy sáng tạo; mô hình nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ ngày càng phổ biến. Hà Nội không chỉ có nông thôn mới về hạ tầng, mà còn có lớp nông dân mới - văn minh, tri thức, chủ động thích ứng với chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.
Xây dựng nông thôn mới ở Hà Nội luôn có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Với sự quan tâm chỉ đạo sát sao từ thành phố đến cơ sở, đời sống người dân không ngừng được cải thiện. Đa số người dân có nhà ở kiên cố, khang trang; nền tảng văn hóa truyền thống của các làng quê được gìn giữ. phát huy; phần lớn các thôn, làng đều có nhà văn hóa khang trang, phục vụ hiệu quả các hoạt động văn hóa thể dục thể thao.
Nhiều địa phương phát động phong trào sáng, xanh, sạch đẹp, an toàn, tuyến đường cây, đường hoa, tranh bích họa, góp phần nâng cao đời sống cả về vật chất và tinh thần cho người dân.
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại cho biết, những kết quả đạt được trong xây dựng nông thôn mới đã khẳng định hành trình nỗ lực không ngừng của thành phố Hà Nội trong suốt 15 năm qua, với sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Thành ủy, HĐND, UBND thành phố, cùng sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng, chung sức của người dân.
"Trong thời gian tới, thành phố sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng các tiêu chí nông thôn mới, gắn với tiêu chí đô thị; tiếp tục đưa xây dựng nông thôn mới đi vào chiều sâu, bền vững, thực chất, phục vụ cuộc sống người dân. Song hành với bảo tồn, lưu giữ văn hóa các miền quê là sự hiện đại, thông minh của đô thị trong tương lai, góp phần thay đổi thực chất cuộc sống người dân nông thôn", ông Nguyễn Xuân Đại nhấn mạnh.
Xây dựng NTM là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn 2021-2025. Văn phòng Điều phối NTM Trung ương đã có nhiều đổi mới, luôn bám sát các nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm của Bộ, Ngành; tạo khí thế thi đua sôi nổi, thu hút đông đảo các lực lượng tham gia; công tác xây dựng NTM tiếp tục được quan tâm đầu tư, hỗ trợ, từng bước tập trung hơn và đã đạt được những kết quả nổi bật, góp phần xây dựng “nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”.
Từ một xã miền núi còn nhiều khó khăn, Châu Tiến (Nghệ An) hôm nay đang khoác lên mình diện mạo mới đã minh chứng cho nỗ lực bền bỉ của chính quyền và cộng đồng địa phương trong hành trình đổi thay...
Mỗi mùa gặt đi qua, nhiều khu vực sản xuất nông nghiệp lại chìm trong những làn khói trắng đặc quánh bốc lên từ rơm rạ sau thu hoạch. Dù đã có quy định cấm và chế tài xử phạt, việc đốt rơm rạ vẫn diễn ra như một vòng lặp khó dứt. Đằng sau những đám khói làm giảm chất lượng không khí là câu chuyện của tập quán canh tác lâu đời, áp lực kinh tế và việc chưa tìm được giải pháp thay thế phù hợp để người dân yên tâm chuyển đổi. Khi rơm rạ chưa thực sự được nhìn nhận như một nguồn tài nguyên, hành trình chấm dứt “mùa khói” vẫn còn nhiều thách thức.
Trong thời gian qua, phong trào hiến đất làm đường giao thông nông thôn trên địa bàn thành phố Hà Nội đã lan tỏa mạnh mẽ. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nhân dân, nhiều tuyến đường giao thông đã được mở rộng, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương phát triển.
Giữa xu thế đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ, không ít người trẻ chọn rời quê để tìm kiếm cơ hội nơi phố thị. Nhưng với chị Thường lại chọn trở về quê hương xây dựng mô hình nông nghiệp sạch, mang lại sinh kế bền vững cho người dân vùng núi.
