Họ Đậu là họ cây có nhiều giá trị cả về dinh dưỡng, kinh tế, tinh thần đối với người dân tại Tây Bắc Việt Nam. Ngoài ra, trồng cây họ Đậu còn có giá trị cải tạo đất, bảo vệ môi trường nhờ các vi khuẩn cố định nitơ Rhizobium sống cộng sinh với các nốt sần ở rễ có khả năng cố định nitơ trong không khí thành dạng đạm dễ tiêu bổ sung vào trong đất.
Tóm tắt
Các giống cây họ Đậu bản địa thường được đánh giá cao về chất lượng, độ bở, thơm, ngọt hơn so với các giống lai. Tuy nhiên hạn chế về năng suất đã khiến các giống cây họ Đậu bản địa dần bị thoái hoá và mất giống. Việc điều tra thu thập các mẫu giống này sẽ giúp bảo tồn nguồn gen, bảo tồn đa dạng sinh học và cung cấp nguồn tư liệu cho công tác chọn, tạo giống cây trồng.
Đặt vấn đề
Được ưu đãi với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, Tây Bắc chứa đựng trong mình nguồn gen di truyền động thực vật đa dạng với nhiều loài quý hiếm, tuy nhiên do trình độ dân trí còn thấp và không đồng đều, công tác thu thập, bảo tồn nguồn gen còn nhiều hạn chế nên một số giống cây trồng, vật nuôi bản địa đã bị thoái hoá thậm chí là mất giống. Để bảo tồn sự đa dạng di truyền nguồn gen hệ động thực vật Tây Bắc nói chung và sự đa dạng di truyền của nhóm cây họ Đậu bản địa Tây Bắc nói riêng, chúng tôi đã tiến hành thu thập các mẫu giống cây họ Đậu bản địa, nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu cho công tác bảo tồn nguồn gen và chọn tạo giống cây có năng suất và chất lượng tốt, làm nguyên liệu cho công tác lại tạo giống.
Vật liệu và phương pháp nghiên cứu
Vật liệu
Các mẫu giống cây họ Đậu được thu thập từ các địa điểm điều tra tại hai tỉnh Sơn La và Điện Biên.
Phương pháp
Thông qua việc điều tra, khảo sát tại các địa phương, tiến hành thu thập tất cả các mẫu hạt giống cây họ đậu có nguồn gốc bản địa (tập trung vào các giống đậu đỗ) từ nhiều nguồn khác nhau như: Thu thập trên đồng ruộng, thu thập trong kho, ngoài chợ, do người dân tự cung cấp,...
Cách lấy mẫu: Lấy mẫu hạt hoặc quả, lấy ngẫu nhiên, không lựa chọn.
Mẫu hạt sau đó được xử lý và được lưu giữ trong ngân hàng gen cây họ đậu bản địa vùng Tây Bắc. Quá trình này bao gồm những bước cơ bản sau: Tách và làm sạch hạt; đăng ký tên, số hiệu; làm khô, kiểm tra độ nảy mầm; đóng gói; tích trữ.
Việc xác định các giống bản địa dựa trên nguồn cung cấp thông tin của người dân địa phương, đối chiếu, tham khảo cơ sở dữ liệu nguồn gen của Trung tâm Tài nguyên Thực vật.
Xây dựng bộ phiếu mô tả và đánh giá ban đầu nguồn gen cây họ đậu theo hướng dẫn của Trung tâm Tài nguyên Di truyền Thực vật, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam.
Xây dựng bộ ảnh tư liệu về các các giống trong tập đoàn quỹ gen.
Kết quả và thảo luận
Kết quả điều tra tại 11 huyện thuộc tỉnh Sơn La và 8 huyện tại tỉnh Điện Biên thu thập được tổng số 104 mẫu giống, trong đó tại Sơn La thu được 66 mẫu giống, tại Điện Biên thu được 38 mẫu giống. Trong số 104 mẫu giống thu được, chia làm 7 loại cây trồng, trong đó Đậu xanh có số mẫu giống thu được nhiều nhất là 23 mẫu giống, tiếp theo là Đậu nho nhe 22 mẫu giống, Lạc 20 mẫu giống, Đậu đen 17 mẫu giống, Đậu tương 11 mẫu giống, Đậu cô ve 9 mẫu giống, Đậu đũa 2 mẫu giống.
Kết quả điều tra cho thấy nguồn gen các loại cây họ Đậu vùng Tây Bắc rất phong phú và đa dạng, đặc biệt nhóm cây họ đậu được rất nhiều dân tộc sử dụng là một trong các loại cây rau màu chính. Các mẫu giống được thu thập từ người dân thuộc nhiều dân tộc khác nhau, ở nhiều địa điểm khác nhau cho thấy mức độ phân bố khá rộng của nhóm cây trồng này.
Mỗi dân tộc thường tự lưu giữ những giống đậu đỗ riêng đặc trưng phù hợp với điều kiện canh tác và mục đích sử dụng của dân tộc mình. Qua hình 1 có thể thấy, người dân tộc Thái có số lượng các mẫu giống đậu đỗ nhiều nhất 39 mẫu giống, tiếp đến là người Kinh 15 mẫu giống, người Mông 14 mẫu giống, người Mường 5 mẫu giống, người Dao 5 mẫu giống, người Kháng 2 mẫu giống, người Tày 1 mẫu giống, có 18 mẫu giống không rõ nguồn gốc, theo chúng tôi nhận định những mẫu giống này có thể là những giống được di nhập từ các vùng khác đến Tây Bắc và được người dân sử dụng phổ biến trở thành các giống chung của nhiều dân tộc. Kết quả điều tra thu thập cũng cho thấy người dân tộc Thái có số lượng mẫu giống lưu trữ lớn nhất, điều này có thể giải thích do người Thái là dân tộc có số lượng người đông nhất tại Tây Bắc, có lịch sử sinh sống rất lâu đời, bên cạnh đó họ là nhóm người cư trú tại các vùng đất thấp và bằng phẳng hơn so với các dân tộc khác nên thuận tiện cho trồng trọt và giao thương hàng hoá, đây chính là lí do giúp họ có thể lưu giữ được các giống vốn có của dân tộc mình đồng thời dễ dàng thu thập thêm các giống mới để sử dụng trong sản xuất làm phong phú thêm nguồn giống của dân tộc mình.
Thông qua việc tổng hợp các phiếu điều tra mẫu giống tại các địa điểm điều tra, chúng tôi tiến hành việc tư liệu hoá nguồn gen các mẫu giống cây họ Đậu thu thập được bằng bộ hình ảnh của 104 mẫu hạt giống và phiếu mô tả ban đầu của 104 mẫu giống theo các biểu mẫu phiếu mô tả và đánh giá ban đầu nguồn gen cây trồng của Trung tâm Tài nguyên thực vật.
Kết luận
Kết quả điều tra thu được 104 mẫu giống cây họ Đậu thuộc 7 nhóm cây trồng khác nhau. Mức độ đang dạng các mẫu giống thể hiện ở số lượng mẫu thu được của từng nhóm cây trồng trong đó: Đậu xanh có số mẫu giống thu được nhiều nhất là 23 mẫu giống, tiếp theo là Đậu nho nhe 22 mẫu giống, Lạc 20 mẫu giống, Đậu đen 17 mẫu giống, Đậu tương 11 mẫu giống, Đậu cô ve 9 mẫu giống, Đậu đũa 2 mẫu giống. Đây là cơ sở để tiến hành các nghiên cứu tiếp theo về bảo tồn và chọn lọc giống cây trồng.
Tài liệu tham khảo
1. Phạm Thị Bảo Chung (2015), Nghiên cứu chọn tạo giống đậu tương thích hợp với một số tỉnh phía Bắc Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
2. Nguyễn Đăng Khôi (1997), “Các cây đậu ăn hạt ở Việt Nam”, Tạp chí Sinh học, số 2, tr: 5-6.
3. Nguyễn Văn Thắng (2013), Nghiên cứu chọn tạo giống lạc, đậu tương cho các tỉnh phía Bắc, Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về Khoa học Cây trồng lần thứ nhất, tr 450 – 454.
4. Nguyễn Văn Thắng (2013), Nghiên cứu chọn tạo giống lạc, đậu tương cho các tỉnh phía Bắc, Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về Khoa học Cây trồng lần thứ nhất, tr 450 – 454.
TS. NGUYỄN THỊ THANH NGA
Khoa Nông Lâm, Trường Đại học Tây Bắc
Tóm tắt: Bài báo nghiên cứu giải pháp xử lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) bền vững cho Việt Nam thông qua tích hợp công nghệ vi sinh (phân hủy sinh học) và nhiệt phân. Trước áp lực gia tăng rác đô thị và yêu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn, phương pháp này được đề xuất nhằm tận dụng tài nguyên từ rác, giảm chôn lấp và phát thải.
Nếu ở Kỳ 1, độc giả đã thấy những định hướng chiến lược và công nghệ xanh mở ra lối đi mới cho nông nghiệp Việt, thì đến Kỳ 2, điểm nhấn lại nằm ở những giải pháp cụ thể. Từ phòng thí nghiệm, nhiều nghiên cứu khoa học đã bước ra thực tiễn, đồng hành cùng doanh nghiệp, tạo nên các mô hình thành công: từ công nghệ bảo quản mới, chế biến cà phê hiện đại, đến kinh tế tuần hoàn phụ phẩm tôm và nâng tầm sản phẩm truyền thống như nước mắm. Đây chính là những hạt nhân giúp nông sản Việt gia tăng giá trị và chinh phục thị trường quốc tế.
Cao chloroform của Bí kỳ nam (Hydnophytum formicarum Jack.) được sắc ký cột với các hệ dung môi có độ phân cực khác nhau và kết hợp với kỹ thuật sắc ký lớp mỏng để thực hiện quá trình phân lập và tinh sạch các hợp chất. Cấu trúc của các hợp chất được xác định bằng phương pháp phổ cộng hưởng từ hạt nhân và kết hợp so sánh với tài liệu tham khảo. Ba hợp chất được tinh sạch và xác định cấu trúc bao gồm luteolin (1), quercetin (2) và quercitrin (3).
Hoạt tính xua đuổi hiệu quả của p-menthan-3,8-diol (PMD) đã được chứng minh là hiệu quả an toàn cho sức khỏe, tuy nhiên, hợp chất này vẫn chưa được sử dụng phổ biến ở Việt Nam. Đã có một số công trình nghiên cứu khảo sát tổng hợp PMD chủ yếu sử dụng xúc tác acid H2SO4 loãng với các điều kiện phản ứng khác nhau về thời gian và nhiệt độ.
Cháy nổ trong sinh hoạt dân dụng vẫn là một vấn đề nhức nhối tại Việt Nam, gây ra những thiệt hại nặng nề về người và tài sản do sự bất cẩn hoặc lỗi thiết bị điện. Các hệ thống cảnh báo cháy truyền thống thường có độ trễ cao, chỉ phản ứng khi cháy đã xảy ra rõ ràng, dễ gây báo động giả và thiếu khả năng cảnh báo từ xa.
Khu vực đảo Palawan (Philippine), Sempoma SABAH (Malaysia) nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa với hai mùa mưa, mùa khô rõ rệt. Tại Palawan, trung bình năm nhiệt độ không khí 28,50C, độ ẩm trung bình 58,4%, tổng lượng mưa 2.920 mm, tổng số giờ nắng trong khoảng 2,180 - 2,307h, nhiệt độ nước biển 29,30C và độ muối nước biển 33,3‰.
