Khoa Khoa học Chính trị: 30 năm đào tạo, truyền cảm hứng nghiên cứu khoa học, vì sự nghiệp phát triển bền vững quốc gia

Khoa Khoa học chính trị, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội là cơ sở đào tạo ngành Chính trị học đầu tiên trong hệ thống giáo dục đại học ở Việt Nam. Trải qua ba thập kỷ xây dựng và phát triển, Khoa Khoa học Chính trị đã không ngừng lớn mạnh, trở thành địa chỉ học thuật uy tín trong đào tạo và nghiên cứu Chính trị học trong cả nước. Bước vào giai đoạn phát triển mới, Khoa luôn chú trọng đổi mới chương trình đào tạo theo hướng gắn kết giữa lý luận và thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nước; đặc biệt trong các vấn đề đổi mới hệ thống chính trị, quản trị quốc gia hiện đại, truyền thông chính sách, văn hóa chính trị, địa chính trị khu vực và toàn cầu, Hồ Chí Minh học.

Từ nền tảng lý luận đến thực tiễn phát triển đất nước

Ba mươi năm trước, trong dòng chảy mạnh mẽ của công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, Việt Nam bước vào giai đoạn chuyển mình sâu sắc về mọi mặt của đời sống xã hội. Những biến động của thực tiễn phát triển đất nước khi đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có một đội ngũ trí thức chính trị - lý luận vững vàng, đủ năng lực tư duy, phản biện và hoạch định chính sách, làm nền tảng cho tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế. Chính trong bối cảnh ấy, năm 1995, Bộ môn Khoa học Chính trị được thành lập - tiền thân của Khoa Khoa học Chính trị ngày nay trực thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Sự ra đời của Bộ môn Khoa học Chính trị là kết quả của tầm nhìn chiến lược và quyết sách đúng đắn của lãnh đạo Đảng và Nhà nước và thế hệ lãnh đạo đầu tiên của Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn khi ấy - những người hiểu rằng tầm quan trọng của tri thức Chính trị học trong sự nghiệp đổi mới và hội nhập của đất nước. Đây không chỉ là một sự kiện đánh dấu sự ra đời của một đơn vị đào tạo mà còn là sự định hình và xác định nhiệm vụ của ngành Chính trị học ở Việt Nam “Hiểu sâu Việt Nam, hướng về thực tiễn, tiến cùng thời đại”.

Trải qua 30 năm xây dựng và phát triển, Khoa Khoa học Chính trị luôn kiên định với sứ mệnh là trung tâm nghiên cứu và đào tạo Chính trị học hàng đầu của cả nước, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho hệ thống chính trị, các cơ quan hoạch định và thực thi chính sách của Đảng và Nhà nước, các cơ quan thông tấn báo chí, các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và các trường đại học, cao đẳng trên cả nước. Từ nền tảng lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam, Khoa đã từng bước phát triển và hiện đại hóa chương trình đào tạo, mở rộng các hướng nghiên cứu gắn liền với những vấn đề thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của đất nước như: Quản trị quốc gia, Chính trị và truyền thông, Hồ Chí Minh học, Quản lý công và quản lý toàn cầu.

Điểm nổi bật trong quá trình phát triển của Khoa Khoa học Chính trị là luôn kết nối giữa lý luận và thực tiễn, giữa tư duy chính trị và hành động xã hội. Nếu lý luận chính trị cung cấp nền tảng tư tưởng, thì thực tiễn phát triển đất nước chính là môi trường kiểm chứng và làm phong phú thêm các giá trị lý luận đó. Triết lý giáo dục của Khoa “Hiểu sâu Việt Nam - Tiến cùng thời đại - Hướng về thực tiễn” đã trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động đào tạo và nghiên cứu. Triết lý này thể hiện sự tự tin của một đơn vị học thuật mang bản sắc Việt Nam, đồng thời hướng tới hội nhập quốc tế trong tư duy, phương pháp và mô hình phát triển.

Không chỉ dừng lại ở giảng dạy, Khoa đã đóng góp nhiều luận cứ khoa học cho công tác hoạch định chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đặc biệt trong các lĩnh vực như đổi mới hệ thống chính trị, phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng Đảng, quan hệ quốc tế, truyền thông chính sách và Hồ Chí Minh học,… Nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong Khoa đã được công bố ở trong và ngoài nước, trở thành tài liệu tham khảo quan trọng cho nghiên cứu, giảng dạy và thực hành chính trị chính trị ở Việt Nam.

Từ một Bộ môn ban đầu với quy mô vỏn vẹn 06 cán bộ, đến nay, Khoa đã phát triển thành một đơn vị học thuật lớn mạnh với đội ngũ gồm hơn 19 cán bộ cơ hữu, hơn 40 giảng viên thỉnh giảng, trong đó có nhiều giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ đầu ngành. Đây là lực lượng nòng cốt góp phần xây dựng nên một trường phái nghiên cứu Chính trị học mang bản sắc Việt Nam, vừa khoa học, vừa thực tiễn, vừa nhân văn.

Trang web chính thức của Khoa (ussh.vnu.edu.vn/khoa-khoa-hoc-chinh-tri) hiện nay phản ánh rõ nét tinh thần đó: minh bạch, công khai, cởi mở và học thuật. Từ cơ cấu tổ chức, các chương trình đào tạo, hoạt động hợp tác quốc tế cho đến thông tin về sinh viên và nghiên cứu khoa học, tất cả đều được cập nhật thường xuyên, thể hiện một mô hình quản trị học thuật hiện đại và minh bạch. Đây cũng là ví dụ sinh động của truyền thông chính sách trong môi trường đại học, nơi mà thông tin học thuật được lan tỏa tới cộng đồng như một phần của trách nhiệm xã hội.

Nhìn lại chặng đường 30 năm, có thể khẳng định: Khoa Khoa học Chính trị không chỉ là nơi giảng dạy tri thức Chính trị học, mà còn là nơi “lý luận hóa thực tiễn” - chuyển hóa tri thức thành hành động, biến nhận thức thành năng lực phục vụ Tổ quốc trong bối cảnh toàn cầu hóa. Từ nền tảng lý luận vững chắc, Khoa Khoa học chính trị đã, đang và sẽ tiếp tục đồng hành cùng đất nước trong sự nghiệp phát triển bền vững - nơi mà tri thức chính trị học không chỉ là học thuật, mà là động lực định hướng, dẫn dắt và lan tỏa niềm tin vào con đường phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa của đất nước.

Chính trị học và truyền thông chính sách - cầu nối giữa khoa học và đời sống

Nếu trong quá khứ, Chính trị học chủ yếu được nhìn nhận như một lĩnh vực tập trung nghiên cứu lý thuyết, thì ngày nay, cùng với yêu cầu của thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số, Chính trị học đã chuyển mình mạnh mẽ trở thành một ngành khoa học thực hành, gắn bó mật thiết với quá trình hoạch định, triển khai và truyền thông chính sách công. Trong đó, truyền thông chính sách nổi lên như một năng lực mới, vừa là khoa học về cách thức lan tỏa chính sách tới công chúng, vừa là nghệ thuật tạo đồng thuận xã hội, đảm bảo chính sách đi vào cuộc sống một cách hiệu quả và nhân văn.

Truyền thông chính sách chính là cầu nối giữa nhà nước, nhà khoa học và nhân dân để chính sách được hiểu, được tin, và được thực hiện. Nhận thức rõ xu thế đó, Khoa Khoa học Chính trị, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã chủ động xây dựng đinh hướng chuyên ngành Chính trị truyền thông trong chương trình đào tạo cử nhân ngành Chính trị học, với mục tiêu đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng kết nối giữa tư duy Chính trị học với lĩnh vực truyền thông, phục vụ cho các lĩnh vực trọng yếu của đất nước, trong đó có nông nghiệp, tài nguyên và môi trường, những lĩnh vực  đang chịu tác động trực tiếp từ biến đổi khí hậu, quá trình chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Trong những năm gần đây, Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, hướng tới nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển nông nghiệp bền vững. Sự thành công của những chính sách trong lĩnh vực này không chỉ phụ thuộc vào nội dung văn bản pháp quy, mà còn ở hiệu quả truyền thông chính sách, tức khả năng thuyết phục, lan tỏa và tạo đồng thuận trong xã hội. Chính vì vậy, đào tạo nguồn nhân lực có hiểu biết chính trị - chính sách, am hiểu truyền thông, có kỹ năng phân tích và lan tỏa chính sách nông nghiệp - môi trường trở thành một nhiệm vụ cấp thiết của giáo dục đại học.

Chương trình đào tạo ngành Chính trị học của Khoa Khoa học Chính trị đã tích hợp và bổ sung thêm nhiều học phần mới như Chính sách và quản trị quốc gia, Chính trị và chính sách, Truyền thông chính sách, Dư luận xã hội và truyền thông chính sách, Truyền thông chính sách và quan hệ công chúng của chính phủ, Chính sách kinh tế - xã hội của Việt Nam, Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường,… Qua đó, sinh viên không chỉ học về lý thuyết quyền lực, lãnh đạo và chính sách công, mà còn được rèn luyện kỹ năng truyền thông, thiết kế thông điệp chính sách, tham gia thực tập tại các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội, các dự án phát triển nông thôn - môi trường. Đây chính là sự kết nối giữa “Chính trị học” và “Truyền thông thực tiễn”, giữa tri thức lý luận và năng lực hành động xã hội.

Nhiều sinh viên và học viên sau đại học của Khoa sau khi tốt nghiệp hiện đang công tác tại Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các sở, viện nghiên cứu chính sách công, trung tâm truyền thông và tổ chức phi chính phủ (NGOs) - nơi họ được trực tiếp tham gia phân tích, thiết kế, và truyền thông chính sách về biến đổi khí hậu, an toàn thực phẩm, nông nghiệp hữu cơ, bảo vệ rừng và quản lý nguồn nước. Sự hiện diện của họ trong các lĩnh vực ấy chính là minh chứng cho định hướng đúng đắn của Khoa - đào tạo nguồn nhân lực vừa có bản lĩnh chính trị, vừa có năng lực truyền thông và trách nhiệm xã hội.

Khác với cách tiếp cận truyền thống coi truyền thông chỉ là “công cụ tuyên truyền”, Khoa Khoa học Chính trị đã định vị truyền thông chính sách như một thành tố cấu thành của quá trình chính sách công - từ khâu xác định chính sách, quyết định chính sách, thực thi và đánh giá chính sách. Sinh viên được khuyến khích nghiên cứu khoa học, tham gia nhóm nghiên cứu truyền thông chính sách gắn với các đề tài thực tiễn như: Truyền thông về biến đổi khí hậu trong cộng đồng nông thôn đồng bằng sông Hồng, Nhận thức chính sách về nông nghiệp sạch, Truyền thông chính sách môi trường trên nền tảng số, Thực hiện chính sách an sinh xã hội trong bối cảnh biến đổi khí hậu...

Khoa cũng đã mở rộng hợp tác với các bộ, ngành, địa phương và tổ chức quốc tế để xây dựng các chương trình bồi dưỡng, tập huấn về kỹ năng truyền thông chính sách, nhằm hình thành mạng lưới chuyên gia có khả năng lan tỏa tri thức chính trị học vào thực tiễn phát triển nông nghiệp - môi trường. Đây là cách mà Khoa thực hiện cam kết của mình: đưa chính trị học đến gần đời sống hơn, giúp chính sách phục vụ con người và phát triển bền vững.

Là một quốc gia nông nghiệp lại chịu tác động lớn từ biến đổi khí hậu như Việt Nam, để có thể phát huy lợi thế trong sản xuất nông nghiệp như một lợi thế cạnh tranh quốc gia, giảm thiểu và khắc phục hậu quả do biến đổi khí hậu, phát triển bền vững. Thực tiễn này đặt ra yêu cầu cho sự ra đời và phát triển của lĩnh vực truyền thông chính sách, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số Quốc gia hiện nay. Khoa Khoa học Chính trị tự hào là một trong những cơ sở đào tạo đầu tiên ở Việt Nam nhận thức và hành động theo hướng đó: kết hợp giữa Chính trị học, truyền thông học và khoa học xã hội ứng dụng, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho phát triển bền vững trong nông nghiệp, tài nguyên và môi trường.        

Định hướng nghiên cứu và đào tạo, gắn lý luận với thực tiễn phát triển

Ba mươi năm xây dựng và phát triển (1995-2025) là chặng đường ghi dấu sự trưởng thành vững vàng của Khoa Khoa học Chính trị, một trung tâm đào tạo, nghiên cứu và tham vấn chính sách hàng đầu của cả nước. Bước vào giai đoạn phát triển mới, Khoa xác định định hướng chiến lược là “Đổi mới nội dung, hiện đại hóa phương pháp, gắn lý luận với thực tiễn, hướng tới phục vụ phát triển đất nước và hội nhập quốc tế”.

Hiện nay, Khoa Khoa học Chính trị đào tạo đầy đủ ba bậc học: Cử nhân, Thạc sĩ và Tiến sĩ Chính trị học, với quy mô, chất lượng và uy tín ngày càng được khẳng định. Cho đến nay, Khoa đã đào tạo được hơn 700 cử nhân, 218 thạc sĩ và 84 tiến sĩ Chính trị học, nhiều người trong số đó đang giữ vị trí chủ chốt trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan báo chí và viện nghiên cứu chính sách. Từ năm 2025 Khoa được Đại học Quốc gia và Nhà trường giao nhiệm vụ đào tạo chương trình thạc sĩ Quản lý công và quản lý toàn cầu. Ngoài ra, hàng năm Khoa còn tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn bồi dưỡng giảng viên Tư tưởng Hồ Chí Minh. Các chương trình đào tạo của Khoa được thiết kế theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, vừa bảo đảm tính hệ thống, vừa đáp ứng nhu cầu thực tiễn của đất nước. Khoa đã hình thành một cấu trúc đào tạo toàn diện, kết hợp hài hòa giữa tri thức lý luận, kỹ năng phân tích chính sách và năng lực thực hành chính trị.

Trong suốt ba thập kỷ qua, nghiên cứu khoa học luôn được xem là trụ cột của đào tạo và phát triển. Khoa đã chủ trì và tham gia hàng trăm đề tài các cấp, trong đó có nhiều công trình cấp Nhà nước, cấp Bộ và cấp Đại học Quốc gia. Các hướng nghiên cứu trọng điểm tập trung vào: (1) Cơ sở lý luận và thực tiễn đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam; (2) Nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận và truyền thông chính trị; (3) Chính trị học môi trường, chính trị phát triển và quản trị công; (4) Truyền thông chính sách trong lĩnh vực nông nghiệp, biến đổi khí hậu và phát triển bền vững…

Nhiều kết quả nghiên cứu đã được chuyển giao cho các cơ quan hoạch định chính sách, góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho việc xây dựng văn kiện Đại hội Đảng, các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế xanh và bảo vệ môi trường. Đặc biệt, hướng nghiên cứu về truyền thông chính sách đã tạo dấu ấn riêng cho Khoa. Không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu cách truyền đạt chính sách, các giảng viên và nhóm nghiên cứu còn đề xuất mô hình truyền thông hai chiều, coi người dân và doanh nghiệp là chủ thể tham gia vào quá trình chính sách - từ thiết kế, thực thi đến phản hồi. Chính cách tiếp cận này giúp chính trị học thực sự bước ra khỏi giảng đường, hòa vào nhịp sống của xã hội.

Hợp tác trong nước và quốc tế là một trong những trụ cột phát triển quan trọng. Theo đó, Khoa duy trì quan hệ gắn bó với nhiều đối tác như: Đại học Connecticut (Hoa Kỳ),  Đại học Stockholm (Thụy Điển), Đại học Quốc gia Seoul (Hàn Quốc), Đại học Ubon Ratchathani (Thái Lan), Đại học Gisen (Cộng hòa Liên bang Đức), Đại học Pondicherry (Ấn Độ), Viện Trung Quốc và châu Á đương đại, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội (Liên Bang Nga); Trường Đảng Trung ương Trung Quốc, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh... Những chương trình - dự án hợp tác với các đối tác không chỉ giúp giảng viên và sinh viên trao đổi học thuật, tiếp cận phương pháp giảng dạy tiên tiến, mà còn mở ra cơ hội nghiên cứu liên ngành về quản trị công, truyền thông chính sách và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, Khoa Khoa học Chính trị cũng tăng cường liên kết với các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, tổ chức hội thảo, tọa đàm, các chương trình thực tập và đề tài nghiên cứu phục vụ thực tiễn. Mô hình hợp tác “ba nhà” - Nhà trường, Nhà nước, Nhà khoa học được Khoa triển khai hiệu quả, góp phần đưa kết quả nghiên cứu vào đời sống, đồng thời tạo môi trường để sinh viên học từ thực tiễn, nghiên cứu từ đời sống và trưởng thành cùng xã hội.

Song hành với nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu, Khoa Khoa học Chính trị luôn coi trọng việc xây dựng môi trường học thuật cởi mở, nuôi dưỡng tinh thần nghiên cứu sáng tạo cho sinh viên. Các nhóm nghiên cứu trẻ, diễn đàn “Chính trị học trẻ”, hội thảo sinh viên nghiên cứu khoa học được tổ chức thường xuyên, trở thành không gian để người học rèn luyện tư duy khoa học, kỹ năng phản biện và khả năng trình bày kết quả nghiên cứu.

Nhiều đề tài của sinh viên đã đạt giải cao trong Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học của Bộ Ngoại giao, Đại học Quốc gia Hà Nội, đồng thời được lựa chọn tham dự các hội nghị học thuật trong nước và quốc tế. Không dừng lại ở đó, sinh viên Khoa còn tích cực tham gia các dự án cộng đồng, chương trình truyền thông chính sách về nông nghiệp sạch, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển nông thôn bền vững, phối hợp cùng các cơ quan báo chí, tổ chức quốc tế như UNDP, WWF, VNU Media… Những hoạt động này giúp người học biến tri thức thành hành động, biến nghiên cứu thành cống hiến, từ đó nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm, bản lĩnh chính trị và lòng yêu nước.

Tri thức chính trị học chỉ thực sự có giá trị khi được kiểm chứng bằng thực tiễn phát triển. Với định hướng “đào tạo gắn nghiên cứu - nghiên cứu phục vụ xã hội”, Khoa Khoa học Chính trị tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong của mình - nơi hội tụ của tri thức, niềm tin và khát vọng cống hiến cho sự nghiệp phát triển bền vững của đất nước.

Hướng đến tương lai - truyền cảm hứng nghiên cứu khoa học và phụng sự xã hội

Cùng với kỷ nguyên phát triển mới của đất nước, Khoa Khoa học Chính trị xác định đào tạo và nghiên cứu khoa học là hai hướng phát triển chiến lược. Trong đó Truyền thông chính sách sẽ là định hướng chuyên ngành được ưu tiên phát triển. Khoa sẽ tiếp tục mở rộng hợp tác với các cơ quan nhà nước, tổ chức quốc tế và doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, phát triển bền vững để triển khai các dự án nghiên cứu và đào tạo liên ngành. Đồng thời, Khoa hướng tới xây dựng Trung tâm nghiên cứu chính trị học ứng dụng và truyền thông chính sách, nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong giảng dạy và thực hành chính trị học.

Sinh viên - những người trẻ được đào tạo trong môi trường học thuật cởi mở, năng động sẽ là lực lượng nòng cốt trong việc lan tỏa tri thức chính trị học vào đời sống, đặc biệt qua nghiên cứu, truyền thông, và tham gia xây dựng chính sách công. Mỗi sinh viên Khoa Khoa học Chính trị được khuyến khích không chỉ “hiểu sâu Việt Nam” mà còn biết kết nối tri thức chính trị với phát triển con người, nông thôn và môi trường bền vững.

Ba mươi năm, một chặng đường đáng tự hào của Khoa Khoa học Chính trị. Từ một Bộ môn nhỏ trực thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa đã trở thành trung tâm đào tạo và nghiên cứu hàng đầu về Chính trị học ở Việt Nam, nơi khẳng định giá trị của tri thức Chính trị học trong công cuộc đổi mới đất nước.

Trong thời đại mà mọi chính sách đều cần đến sự đồng thuận xã hội, Chính trị học và Truyền thông chính sách không chỉ là lĩnh vực nghiên cứu, mà còn là nghệ thuật lan tỏa niềm tin, kết nối khoa học, nhà nước và nhân dân. Với tầm nhìn đến năm 2035, Khoa Khoa học Chính trị tiếp tục hướng tới mục tiêu trở thành địa chỉ đào tạo và nghiên cứu uy tín, hội nhập quốc tế, sáng tạo tri thức chính trị học mang bản sắc Việt Nam, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh và phát triển bền vững.

Ba mươi năm - một hành trình của tri thức, khát vọng và cống hiến. Khoa Khoa học Chính trị không chỉ đào tạo con người, mà còn nuôi dưỡng tinh thần phụng sự và khát vọng phát triển đất nước. Từ nền tảng lý luận đến thực tiễn cuộc sống, từ giảng đường đến xã hội, tri thức chính trị học vẫn đang được lan tỏa, như ngọn lửa dẫn đường cho những thế hệ biết nghĩ, biết hành động và dám dấn thân vì tương lai Việt Nam.