Bên cạnh các định hướng, mục tiêu và giải pháp được đưa ra tại Hội nghị công bố Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050”, tiếng nói từ các địa phương - nơi trực tiếp triển khai đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường trân trọng giới thiệu đến bạn đọc những chia sẻ từ: Hà Nội, Lâm Đồng, Đồng Tháp và Tây Ninh phản ánh sinh động thực tiễn triển khai sản xuất giảm phát thải, cho thấy sự chủ động, nỗ lực cũng như những khó khăn cần được tháo gỡ để Đề án đi vào cuộc sống một cách thực chất.
Ông Nguyễn Mạnh Phương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội: đặt người nông dân vào trung tâm của chuyển đổi
Tôi nhấn mạnh vai trò then chốt của nông dân chủ thể trực tiếp chịu tác động và quyết định hiệu quả triển khai. Tôi cho rằng: “Trồng trọt giảm phát thải không chỉ góp phần thực hiện cam kết quốc gia về khí hậu mà còn hướng tới một nền nông nghiệp thích ứng, nâng cao giá trị và bảo vệ môi trường sống của người dân.”
Hiện nay Hà Nội có hơn 160.000 ha lúa; trên 20.000 ha cây ăn quả; hơn 30.000 ha rau màu cùng hàng chục nghìn ha chè và cây cảnh. Gần một nửa đơn vị cấp xã trên địa bàn vẫn còn hoạt động nông nghiệp, cho thấy lĩnh vực này giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế nông thôn.
Thời gian qua, thành phố đã tập trung đào tạo, tập huấn và chuyển giao kỹ thuật tiết kiệm nước, phân bón; hướng dẫn nông dân giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời áp dụng phương pháp canh tác cải tiến SRI.
Nhiều vùng lúa tại Hà Nội đã áp dụng phương pháp canh tác cải tiến SRI, giúp giảm lượng giống, nước tưới và phân bón nhưng vẫn tăng năng suất. Nhiều khu vực còn chủ động chuyển sang sản xuất hữu cơ, góp phần xây dựng hình ảnh nông nghiệp Thủ đô xanh, an toàn và bền vững hơn.
Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng: giảm phát thải là xu hướng tất yếu nhưng còn nhiều thách thức.
Tôi cho rằng, với điều kiện tự nhiên và trình độ sản xuất của địa phương, Lâm Đồng xác định việc sản xuất theo định hướng phát thải thấp, ứng dụng công nghệ cao là xu hướng tất yếu trong thời gian tới.
Tuy nhiên, Lâm Đồng đang gặp phải những rào cản lớn: Khái niệm “sản xuất giảm phát thải” còn mới đối với nhiều nông dân và doanh nghiệp. Tỉnh chưa có cơ sở rõ ràng để xác định mục tiêu giảm phát thải. Chưa hình thành hồ sơ tham gia thị trường tín chỉ carbon. Vì vậy, ông Phúc đề xuất Bộ sớm ban hành: Bộ tài liệu tập huấn về canh tác giảm phát thải; Bộ tiêu chí đánh giá phát thải thấp; Hệ thống MRV hoàn chỉnh; Hướng dẫn lập hồ sơ tham gia thị trường carbon. Đây là những nền tảng kỹ thuật cần thiết để địa phương triển khai Đề án một cách đồng bộ và hiệu quả.
Ông Lê Chí Thiện, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp: dẫn đầu với 21 mô hình lúa chất lượng cao giảm phát thải.
Tôi cho rằng, Đề án rất có ý nghĩa đối với mục tiêu Net Zero năm 2050. Thời gian qua, Đồng Tháp đã đạt được những kết quả nổi bật: “Đồng Tháp đã tiên phong triển khai 21 mô hình sản xuất lúa chất lượng cao giảm phát thải, giúp giảm 20 - 30% lượng nước tưới, tiết kiệm 15% chi phí và cắt giảm đáng kể lượng khí metan phát thải ra môi trường”.
Ngoài ra, người dân và hợp tác xã đã tận dụng vỏ trấu sản xuất biogas; Dùng phụ phẩm làm phân hữu cơ; Chủ động áp dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Tuy vậy, Đồng Tháp vẫn gặp không ít khó khăn: Thiếu nguồn lực đầu tư; thiếu cơ chế khuyến khích doanh nghiệp và tín dụng xanh; thiếu hướng dẫn kỹ thuật cụ thể theo từng loại cây trồng.
Đồng Tháp đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cần có cơ chế ưu tiên vốn hỗ trợ; ban hành quy trình kỹ thuật chuẩn; phát triển hệ thống quan trắc đất - nước; xây dựng cơ chế thí điểm tín chỉ carbon.
Bà Đinh Thị Phương Khanh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tây Ninh: cần tiêu chí rõ ràng cho chuyển đổi cây trồng
Tây Ninh là địa phương có diện tích trồng sắn lớn nhất cả nước - khoảng 60.000 ha, sản lượng hơn 2 triệu tấn mỗi năm. Chính vì vậy, giảm phát thải trong sản xuất sắn mang ý nghĩa chiến lược đối với tỉnh.
Tôi đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm ban hành bộ tiêu chí chuyển đổi cây trồng. Trong đó, xác định rõ mức độ giảm phát thải của từng loại cây trồng sau khi chuyển đổi, tạo căn cứ khoa học và thực tiễn để lựa chọn loại cây phù hợp.
Tây Ninh đang phối hợp thực hiện dự án canh tác tuần hoàn trên cây sắn và đăng ký mô hình sắn phát thải thấp trong Đề án, hướng tới trở thành mô hình mẫu cho các địa phương có diện tích trồng sắn lớn.
Ý kiến từ các hiệp hội và chuyên gia: hoàn thiện tiêu chí - chuẩn hóa thị trường carbon
TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy - đại diện Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam
Tôi cho rằng, cần thiết phải lượng hóa cụ thể các hợp phần của Đề án: “Cần lượng hóa rõ ràng các nhiệm vụ và mục tiêu của từng hợp phần trong Đề án”. Bà cũng đề xuất lồng ghép hoạt động của Đề án với Chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long để tăng hiệu quả và tính liên kết.
TS. Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam
Tôi đánh giá Đề án đi đúng hướng, nhưng nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết về chuẩn hóa và nguồn lực: “Nếu không chuẩn hóa ngay từ khâu tổ chức ban đầu, sẽ khó hình thành một chuỗi minh bạch, có thể giao dịch quốc tế”. Tôi cũng gợi mở tiềm năng của cây cà phê trong việc gắn kết vào Đề án.
TS. Lê Văn Tri - Chủ tịch Hiệp hội Phân bón sinh học Việt Nam
Tôi đề xuất cần xem xét bổ sung cây cao su vào nhóm cây trồng được chuyển đổi hình thức canh tác trong Đề án. Theo tôi cần có cam kết và trách nhiệm khi triển khai thực tế: “Khi Đề án triển khai, nếu người nông dân tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật thì ai sẽ đứng ra bao tiêu sản phẩm? Nếu chất lượng nông sản đạt chuẩn theo quy định, thì việc cấp chứng chỉ sẽ thực hiện như thế nào, và giá trị gia tăng từ đó được chứng thực ra sao? Thách thức lớn nhất hiện nay chính là tổ chức thực hiện và đảm bảo cam kết với người nông dân”.
Hiện nay, Hiệp hội Phân bón sinh học Việt Nam đang triển khai nhiều giải pháp phân bón sinh học cho cây cao su tại các nhà máy, phối hợp với Bộ để thúc đẩy các dự án từ khâu sản xuất chế phẩm sinh học từ phụ phẩm hữu cơ đến cơ giới hóa đồng bộ, bao gồm làm đất, cấy máy, thu hoạch và chế biến.
Tôi cho rằng, các phương thức truyền thống như phun tay, phun máy hay phun động cơ không còn mang lại hiệu quả kinh tế cao. Thay vào đó, việc ứng dụng drone trong sản xuất có thể thay thế tới 50 công lao động, nâng cao cả hiệu quả và năng suất cho người trồng cao su.
Những chia sẻ từ các địa phương và chuyên gia cho thấy một bức tranh phong phú: Mô hình giảm phát thải đã bắt đầu mang lại hiệu quả rõ rệt. Nhận thức của nông dân và cán bộ đã thay đổi. Nhưng để Đề án được triển khai đồng bộ, cần sớm hoàn thiện tiêu chí kỹ thuật, hệ thống MRV, cơ chế tín chỉ carbon, và có chính sách cụ thể để tạo động lực cho các bên tham gia.
Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới của tiến trình chuyển đổi xanh và thực hiện các cam kết mạnh mẽ tại COP26, Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phê duyệt đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp và cộng đồng khoa học. Kỳ 1 của loạt bài “Trò chuyện cùng các chuyên gia” ghi lại những trao đổi, phân tích sâu sắc xoay quanh ý nghĩa, định hướng và các trụ cột của Đề án.
Biến đổi khí hậu đang gia tăng mức độ và tần suất hạn hán tại các vùng sản xuất lúa ở Việt Nam, khiến nông dân gặp khó khăn trong việc duy trì năng suất lúa ổn định. Trước tình hình đó, việc nghiên cứu và khai thác các nguồn gen lúa địa phương có khả năng chịu hạn là một trong những giải pháp quan trọng. Nhằm đánh giá đa dạng di truyền và xác định các giống lúa chịu hạn, TS. Phạm Hùng Cương - Phó Giám đốc Trung tâm Tài nguyên thực vật, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam cùng nhóm nghiên cứu đã thực hiện một nghiên cứu sâu rộng về 50 giống lúa địa phương lưu giữ tại Ngân hàng gen thực vật quốc gia. Bài phỏng vấn dưới đây với TS. Phạm Hùng Cương sẽ giúp độc giả hiểu rõ hơn về kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn của nó trong chọn tạo giống lúa chịu hạn.
Trong Kỳ 1, chúng ta đã đi sâu phân tích những thành tựu vĩ mô và các nút thắt thể chế cần tháo gỡ sau 06 năm thực hiện Nghị định số 98/2018/NĐ-CP. Với gần 3.000 dự án liên kết được phê duyệt, chính sách này không chỉ dừng lại ở các con số khô khan mà đã thấm sâu vào thực tiễn, tạo ra những mô hình kinh tế nông nghiệp hiệu quả, bền vững và có khả năng cạnh tranh quốc tế. Kỳ báo 2 sẽ tập trung vào những điển hình thành công, nơi Hợp tác xã (HTX) và Doanh nghiệp (DN) trở thành kiến trúc sư cho các chuỗi giá trị, nâng cao thu nhập cho hàng trăm nghìn nông hộ, đồng thời hiện thực hóa chiến lược phát triển nông nghiệp xanh và hiện đại.
Nghị định số 98/2018/NĐ-CP được xem là "cú hích thể chế" mạnh mẽ nhất trong thập kỷ qua, chuyển dịch tư duy phát triển nông nghiệp Việt Nam từ "năng suất" sang "chuỗi giá trị". Sau 6 năm thực thi, chính sách này đã kiến tạo nên một mạng lưới hợp tác, liên kết sâu rộng, với gần 3.000 dự án được phê duyệt, tạo ra những vùng nguyên liệu hàng hóa quy mô lớn và nâng cao vị thế của Hợp tác xã (HTX) trong nền kinh tế. Tuy nhiên, hành trình này không hề bằng phẳng; những rào cản về cơ chế đất đai, vốn và sự chồng chéo pháp lý đang trở thành "điểm nghẽn" cấp bách, buộc ngành nông nghiệp phải bước vào giai đoạn tái cấu trúc chính sách sâu rộng hơn, theo định hướng chiến lược của lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT).
Trong dòng chảy lịch sử của dân tộc, Nông nghiệp và Môi trường là nền tảng có sứ mệnh quan trọng, trực tiếp góp phần phát huy nguồn lực to lớn từ tài nguyên thiên nhiên phong phú của đất nước như: Đất đai, nước, rừng, biển... và nguồn lực con người để kiến tạo sinh kế, bảo đảm đời sống cho nhân dân, phát triển kinh tế - xã hội, góp phần giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia.
