Những năm qua, ngành Khí tượng Thủy văn nước ta đã có nhiều nỗ lực trong hợp tác quốc tế. Ngành đã chủ động hợp tác trong thu hút nguồn lực, cung cấp các bản tin cảnh báo, dự báo hiện tượng thời tiết nguy hiểm đến cộng đồng quốc tế. Qua đó, các cơ quan khí tượng, thủy văn quốc gia của các nước hợp tác có được sản phẩm tham khảo chi tiết hơn để tăng cường chất lượng các bản tin dự báo, nâng cao năng lực dự báo.
Hợp tác, hỗ trợ trong hoạt động dự báo
Tổng cục KTTV tăng cường hoạt động hợp tác với tư cách nước thành viên Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) và các tổ chức quốc tế khác có liên quan mà Việt Nam tham gia. Trong thời gian qua, các công tác hợp tác song phương và đa phương với các quốc gia và các tổ chức khu vực và thế giới đã và đang triển khai hiệu quả như: WMO, Ủy ban bão, Ủy ban Khí tượng Vật lý địa của ASEAN (ASCMG), các cơ quan KTTV các nước bao gồm Phần Lan, Na Uy, Hàn Quốc, Vương Quốc Anh, Italia, Hoa Kỳ,… Thông qua một số chương trình, dự án hợp tác quốc tế, đã tranh thủ được sự hỗ trợ về tài chính, kỹ thuật, công nghệ để tăng cường mạng lưới trạm, hệ thống thông tin, công tác dự báo, truyền thông, tăng cường năng lực cán bộ,… Đây là những tiền đề để Việt Nam đã từng bước tăng cường mạng lưới quan trắc, hệ thống thông tin, công nghệ dự báo tiến đến hiện đại hóa Ngành. Ngành KTTV Việt Nam đã có những đóng góp tích cực cho cộng đồng KTTV quốc tế. Cụ thể, tham gia Dự án Trình diễn dự báo thời tiết nguy hiểm và Việt Nam được chọn làm Trung tâm Hỗ trợ dự báo khu vực. Qua việc được chọn làm Trung tâm Hỗ trợ dự báo khu vực của WMO, qua đó, từng bước nâng cao năng lực dự báo thời tiết nguy hiểm cho khu vực Việt Nam nói riêng và khu vực Đông Nam Á nói chung tạo điều kiện để Việt Nam nâng cao vị thế trên trường quốc tế trong lĩnh vực phòng chống và giảm nhẹ thiên tai. Ngoài ra, kể từ khi Việt Nam được chọn làm Trung tâm Hỗ trợ dự báo khu vực của WMO đến nay có rất nhiều lượt cán bộ được cử đi đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ thuật tiếp cận trình độ quốc tế ở một số nước tiên tiến như: Vương Quốc Anh, Na Uy, Nhật Bản, Hồng Kông, Hàn Quốc,…
Theo Tổng cục KTTV, trong hợp tác với WMO, Tổng cục đã thực hiện công tác phát báo quốc tế thường kỳ, chia sẻ số liệu từ 33 trạm khí tượng bề mặt, 6 trạm thám không và 15 trạm khí hậu của quốc gia. Việt Nam đã cung cấp các bản tin cảnh báo dự báo thời tiết nguy hiểm, lũ quét và sạt lở đất cho các nước trong khu vực Đông Nam Á. Nỗ lực đã được bạn bè quốc tế, đặc biệt là WMO và các thành viên, các nước láng giềng trong khu vực ghi nhận. Qua đó, các cơ quan KTTV quốc gia của các nước khu vực Đông Nam Á có được sản phẩm tham khảo chi tiết hơn để tăng cường chất lượng các bản tin dự báo của họ. Trong khuôn khổ chương trình giám sát khí quyển toàn cầu của WMO, Việt Nam đã được đầu tư 1 trạm quan trắc, giám sát khí hậu toàn cầu đặt tại Pha Đin, thuộc Đài KTTV khu vực Miền núi phía Bắc. Trạm giám sát Pha Đin đã cung cấp kịp thời và đầy đủ dữ liệu nền phục vụ hoạt động giám sát khí hậu toàn cầu.Cùng với hợp tác quốc tế về khí tượng, Tổng cục KTTV đã hợp tác với Liên Chính phủ (IOC) thông qua Đầu mối Viện Hải dương học, chia sẻ hoạt động dự báo hải văn, số liệu quan trắc hải văn của 2 trạm Hải văn Quy Nhơn và Vũng Tàu. Qua đó, góp phần dự báo và cảnh báo sớm sóng thần ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. 2 trạm do Trung tâm phát triển châu Á Thái Bình Dương (APDC) tài trợ lắp đặt toàn bộ. Số liệu thu thập được truyền tự động qua vệ tinh từng phút và cơ quan hải dương học có thể theo dõi, kiểm tra sự hoạt động và xem số liệu của trạm qua mạng Internet.
Chủ động hợp tác quốc tế, thu hút nguồn lực
Ngành KTTV không ngừng đẩy mạnh hợp tác quốc tế song phương và đa phương với nhiều quốc gia và tổ chức khác để nâng tầm vị thế của ngành trên trường quốc tế; góp phần đáng kể cho việc tăng cường về kỹ thuật, tài chính, trao đổi thông tin, đào tạo cán bộ và đấu tranh bảo vệ chủ quyền đất nước. Sự hợp tác được thể hiện qua việc thực hiện tốt các hoạt động trong Công ước khung của Liên hợp quốc về BĐKH, Công ước Viên và Nghị định thư Montreal về bảo vệ tầng ô zôn; xây dựng định hướng hợp tác, trao đổi thông tin song phương và đa phương, thiết lập và duy trì hợp tác thường xuyên với Cơ quan Khí tượng Australia, Nhật Bản, Ý, Phần Lan, Hàn Quốc, Trung Quốc, Vương quốc Anh, Lào, Campuchia.
Hoạt động hợp tác quốc tế ngành KTTV Việt Nam chuyển dần từ hợp tác bị động sang hợp tác chủ động, ngoài việc tích cực tham gia vào các hoạt động của các tổ chức quốc tế, Việt Nam đã chủ động chia sẻ số liệu, chia sẻ chuyên gia tham gia đào tạo giảng dạy nhiều lớp tập huấn, đặc biệt trong các chương trình của WMO, Ủy ban bão hoặc trong các hợp tác song phương với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á như: Lào, Campuchia, Thái Lan, cũng như trong khu vực. Vị thế của ngành KTTV trên trường quốc tế ngày càng được khẳng định và được các quốc gia trên thế giới công nhận, điển hình như năm 2019, cộng đồng 35 nước thành viên thuộc Hiệp hội Khí tượng khu vực II châu Á (RAII) đã tín nhiệm bầu Đại diện thường trực của Việt Nam tại WMO đảm nhận vị trí Phó Chủ tịch RAII giai đoạn 2019-2021 và năm 2021 các nước tiếp tục tín nhiệm bầu Việt Nam đảm nhận vị trí này cho nhiệm kỳ 2021-2025. Với vai trò Phó chủ tịch RAII, ngành KTTV Việt Nam đã đóng góp to lớn trong việc kết nối, tăng cường mạng lưới hợp tác về KTTV giữa các thành viên của RAII, đặc biệt các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á góp phần vào giảm thiệt hại do các thiên tai gây ra và sự phát triển thịnh vượng chung của các quốc gia, lãnh thổ trong khu vực châu Á.
Ngành KTTV Việt Nam đảm nhiệm vai trò là Phó Chủ tịch Ủy ban Bão năm 2017 và Chủ tịch Ủy ban Bão năm 2018; tổ chức thành công Khóa họp lần thứ 50 của Ủy ban Bão tại Hà Nội. Năm 2023, cộng đồng Ủy ban Bão đã tín nhiệm bầu đại diện của Ngành KTTV nước ta vào vị trí Trưởng ban Điều phối Nghiên cứu và Đào tạo, từ đó sẽ là động lực để Ngành KTTV tham gia các chương trình nghiên cứu, trao đổi nghiệp vụ và đào tạo chuyển giao công nghệ mới của Ủy ban Bão. Các tổ chức quốc tế đánh giá cao vai trò dẫn dắt của Việt Nam trong việc cảnh báo dự báo thiên tai, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, góp phần giảm thiệt hại và người và của không chỉ cho Việt Nam mà còn cả cho các quốc gia trong khu vực. Bên cạnh đó, ngành KTTV Việt Nam đã hoàn thành tốt và được cộng đồng châu Á Thái Bình Dương ghi nhận, đánh giá cao vai trò, đóng góp hoạt động dự báo bão, công tác nghiên cứu đào tạo và tác nghiệp đến cộng đồng thành viên Ủy ban Bão quốc tế.
Trong khuôn khổ hợp tác với Ủy ban sông Mê Công quốc tế thông qua Ủy ban sông Mê Công Việt Nam, Tổng cục KTTV đã hợp tác chia sẻ số liệu một số trạm thủy văn hạ lưu sông Mê Công tại Việt Nam cho Ủy ban sông Mê Công.Trong khuôn khổ hợp tác giữa Bộ TN&MT Việt Nam và Tổng cục Khí tượng Trung Quốc (CMA), Tổng cục KTTV được giao hợp tác về tăng cường năng lực, hỗ trợ kỹ thuật, trao đổi số liệu, thông tin thời tiết nguy hiểm và cảnh báo sớm đa thiên tai. Đặc biệt, hai bên thường xuyên trao đổi thông tin qua các các cuộc họp hiệp thương giữa hai nước khi có bão xảy ra trong khu vực. Bên cạnh đó, để triển khai thực hiện Bản ghi nhớ giữa Bộ TN&MT và Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc, Tổng cục KTTV và Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc đã hợp tác chia sẻ số liệu giữa các trạm thủy văn trong mùa lũ thường xuyên và thông suốt. Các thông tin thủy văn này đã giúp cho hai Bên giám sát nguồn nước, giám sát, dự báo, cảnh báo lũ tại các lưu vực sông xuyên biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai, giảm thiểu rủi ro thiên tai, giảm thiệt hại về người và tài sản do lũ lụt gây ra, phát triển bền vững kinh tế - xã hội cho hai quốc gia và cho cả khu vực châu Á. Hoạt động vừa đảm bảo an toàn cho người dân, sự thịnh vượng của hai quốc gia vừa củng cố, thắt chặt mối quan hệ bằng hữu hai nước láng giềng.Thông qua nghĩa vụ quốc tế tham gia các tổ chức quốc tế thành viên, đối tác song phương, Tổng cục KTTV đã kịp thời tiếp nhận dữ liệu quan trắc KTTV của quốc tế để phục vụ công tác dự báo trong nước và chia sẻ dữ liệu của Việt Nam cho các thành viên WMO, các tổ chức quốc tế và khu vực phục vụ kịp thời cho công tác giám sát các hiện tượng KTTV phục vụ tốt cho công tác phòng, chống thiên tai trong khu vực và quốc tế.
Có thể thấy, các hoạt động hợp tác quốc tế song phương ngày càng được đẩy mạnh theo chiều sâu, đồng thời chú trọng vào các hợp tác đối tác, hỗ trợ các quốc gia trong khu vực, nhất là các quốc gia ở thượng nguồn các sông xuyên biên giới liên quan đến Việt Nam. Thông qua các đối tác phát triển, các hợp tác song phương và đa phương, ngành KTTV đã vận động thực hiện hơn 20 Dự án đầu tư, ODA, vay ưu đãi, từ đó giúp tăng cường năng lực dự báo, hiện đại hóa mạng lưới trạm quan trắc thủy văn, cơ sở hạ tầng, thiết bị, đảm bảo công tác dự báo KTTV kịp thời, ngày càng chính xác.Thêm vào đó, ngành KTTV đã và đang chủ động mở rộng phạm vi cung cấp thông tin, dữ liệu KTTV trên các vùng lãnh thổ, các vùng biên giới, các đảo, quần đảo thuộc chủ quyền của Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế và pháp luật của Việt Nam phục vụ phát báo quốc tế, góp phần bảo vệ biên giới, đảm bảo QP-AN quốc gia.
HOÀNG MAI
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 20 (Kỳ 2 tháng 10) năm 2024
Ngày 27/10, hệ thống còi hú cảnh báo thiên tai tại TP. Huế tiếp tục hú vang, cảnh báo khi lũ trên sông Hương, sông Bồ vượt báo động 2, cảnh báo sẽ vượt báo động 3. Theo quy chế, lãnh đạo Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự là người ra lệnh phát tín hiệu khi có tình huống bão, lũ, ngập lụt.
Ngày 27/10, khu vực từ Nam Quảng Trị đến TP. Đà Nẵng và phía Đông tỉnh Quảng Ngãi có mưa to đến rất to, tổng lượng mưa phổ biến 200–400mm, cục bộ có nơi trên 600mm. Khu vực từ Hà Tĩnh đến Bắc Quảng Trị có mưa vừa, mưa to và dông, lượng mưa phổ biến 100–200mm, cục bộ có nơi trên 350mm. Khu vực phía Đông các tỉnh từ Gia Lai đến Đắk Lắk có mưa vừa, mưa to và dông với lượng mưa phổ biến 40-80mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 150mm.
Ngày 26/10, khu vực TP. Huế, TP. Đà Nẵng và phía Đông tỉnh Quảng Ngãi có khả năng xảy ra mưa to đến rất to, tổng lượng mưa phổ biến 150–350mm, có nơi trên 500mm. Khu vực Nam Quảng Trị, phía Đông các tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk có mưa vừa, mưa to và dông, lượng mưa phổ biến 70–150mm, cục bộ trên 250mm.
Ngày 25/10, khu vực từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi và phía Đông các tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk có mưa vừa, mưa to và dông với lượng mưa phổ biến 80-170mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 350mm (mưa lớn tập trung ở khu vực ven biển). Các tỉnh Khánh Hòa, Lâm Đồng và khu vực Nam Bộ có mưa vừa và dông với lượng mưa 20-40mm, cục bộ có nơi mưa to đến rất to trên 100mm.
Ngày 22/10, Khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa đêm và sáng trời lạnh, vùng núi trời rét. Nhiệt độ thấp nhất ở đồng bằng Bắc Bộ, Thanh Hóa 19–21°C, trung du, vùng núi 17–19°C, vùng núi cao: dưới 16°C. Ngoài ra, do do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 12 và không khí lạnh kết hợp nhiễu động gió Đông, từ trưa ngày 22/10 đến ngày 27/10, khu vực từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi có mưa lớn diện rộng. Tổng lượng mưa phổ biến ở: Hà Tĩnh đến Bắc Quảng Trị và Quảng Ngãi khoảng 200-400mm, cục bộ có nơi trên 500mm; khu vực Nam Quảng Trị đến TP. Đà Nẵng phổ biến 500-700mm, cục bộ có nơi trên 900mm.
Sau nhiều ngày mưa lớn, hồ chứa nước ở Quảng Trị đã đầy tới 90%, nguy cơ ngập lụt và sạt lở đất tăng cao, tỉnh ban hành công điện khẩn ứng phó và kêu gọi tàu vào nơi trú ẩn an toàn.
