Ngành Tài nguyên và Môi trường: Hành động vì sự phát triển bền vững đất nước

Năm 2022, thực hiện phương châm "Đoàn kết kỷ cương, chủ động thích ứng, an toàn hiệu quả, phục hồi phát triển", Bộ Tài nguyên và Môi trường đã theo sát tình hình thực tiễn, phát huy tinh thần đổi mới, sáng tạo, chủ động triển khai các chủ trương, chính sách, pháp luật, kịp thời trong phản ứng chính sách để giải quyết những vấn đề vướng mắc phát sinh trong phát triển kinh tế, xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, giải quyết các thách thức có liên quan đến công tác quản lý nhà nước. Khép lại một năm với nhiều thành tựu nổi bật của Ngành nhằm chuyển cam kết thành hành động, cùng với các nước thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Toàn Ngành đã tập trung cho mục tiêu chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển kinh tế tuần hoàn để phòng ngừa và ứng phó với những thách thức thách thức trong lĩnh vực tài nguyên, môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu.

Lễ thực hiện nghi thức kết nối Cơ sở dữ liệu đất đai với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thực hiện Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 6/1/2022 của Thủ tướng Chính phủ đã chính thức ký, ban hành phê duyệt “Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030” đánh dấu một năm nỗ lực của ngành TN&MT trong thực hiện chủ trương chuyển đổi xanh, chuyển đổi số sang một nền kinh tế tuần hoàn, phát thải các bon thấp để thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26 hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng không vào năm 2050.

Năm 2022, toàn Ngành đã đạt được các thành tựu nổi bật: (1) Hoàn thiện các chủ trương, chính sách, pháp luật, chiến lược, quy hoạch; kịp thời trong phản ứng chính sách, chủ động đề xuất tháo gỡ khó khăn, vướng mắc bằng thể chế tạo thêm động lực cho phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19; đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án, công trình trọng điểm của quốc gia.

(2) Chủ động thực hiện sớm các giải pháp để đảm bảo các yếu tố đầu vào cho nền kinh tế như quỹ đất, nguyên liệu, vật liệu, nguồn nước cho sản xuất kinh doanh, công nghiệp khai khoáng tiếp tục có đóng góp cho tăng trưởng; nguồn thu từ tài nguyên đất đai, khoáng sản, tài nguyên nước đóng góp 15% thu ngân sách nội địa, góp phần đáp ứng các cân đối lớn cho nền kinh tế;

(3) Khai thác tiềm năng lợi thế của các vùng biển, các địa phương có biển được phát huy đã trở thành khu vực phát triển năng động, thu hút nguồn lực đầu tư trong nước và nước ngoài, tạo động lực phát triển, mở cửa, hội nhập quốc tế, hình thành và phát triển các khu kinh tế, khu công nghiệp gắn với hình thành chuỗi đô thị ven biển và các trung tâm năng lượng tái tạo.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cùng đại diện các đối tác quốc tế trong buổi lễ Thông qua Tuyên bố Chính trị JETP Việt Nam tại Brussels, Bỉ

(4) Hoàn thành chỉ tiêu 91% khu công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải tập trung theo yêu cầu của Quốc hội; tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được thu gom xử lý tại khu vực đô thị đạt khoảng 96,37% (cao hơn so với chỉ tiêu Quốc hội giao 89%); đã có 11 nhà máy xử lý, đốt rác phát điện được khởi công; số vụ việc vi phạm pháp luật gây ô nhiễm môi trường giảm 65,38%, tỷ lệ người dân quan ngại về môi trường giảm từ 12,53% năm 2016 xuống còn 4,03% năm 2020 và đến nay còn 1,55%.

 (5) Kết nối, chia sẻ CSDL đất đai với CSDL quốc gia về dân cư ở 54 tỉnh/thành phố; đang triển khai ở 09 tỉnh, thành phố; số hóa dữ liệu địa chính của 219 đơn vị hành chính cấp huyện, đang triển khai tại 250 đơn vị hành chính cấp huyện; số hóa dữ liệu nền địa lý ở các tỷ lệ 1/25000 và 1/50000.

(6) Chủ động dự báo sớm, đủ độ chi tiết, độ tin cậy cao trong cảnh báo mưa lớn, bão, lũ trên các sông và các hình thái thời tiết cực đoan.

(7) Chủ động triển khai các chiến lược, kế hoạch về ứng phó với BĐKH, chuyển đổi năng lượng công bằng, thu hút đầu tư ngoài nước cho phát triển năng lượng sạch.

(8) Tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế và các cơ hội thâm nhập thị trường các nước G7, EU của hàng hóa Việt Nam trước việc áp dụng cơ chế điều chỉnh biên giới các-bon (CBAM), huy động sự hỗ trợ của các định chế tài chính.

(9) Bộ TN&MT đã ký kết 5 Thỏa thuận quốc tế với các đối tác Trung Quốc, Pháp, Bỉ, Hà Lan và tổ chức WWF. Bộ đã chủ trì, đàm phán và thực hiện thủ tục công bố Tuyên bố chính trị thiết lập Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) với Nhóm các đối tác quốc tế dưới hình thức là Thỏa thuận quốc tế nhân danh Chính phủ nhân dịp Thủ tướng Chính phủ tham dự Hội nghị cấp cao Kỷ niệm 45 năm quan hệ ASEAN-EU tại Brussels, Bỉ, tháng 12/2022; chủ trì đàm phán, hoàn thiện Tuyên bố chung Việt Nam - Đan Mạch về Đối tác chiến lược Xanh.

Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà làm việc với ông Alok Sharma, Chủ tịch COP26 - đại diện cho Vương quốc Anh, Liên Minh châu Âu (EU) và Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) - về việc hỗ trợ Việt Nam trong quá trình chuyển đổi năng lượng

Bộ TN&MT đã phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương triển khai việc tổng kết, trình Ban chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao; chủ trì, phối hợp với các ban, bộ, ngành trình Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 10/02/2022 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Kết luận số 36-KL/TW ngày 23/6/2022 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; xây dựng trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 4 Dự án Luật Đất đai (sửa đổi); đã trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ 5 nghị định, 2 quyết định và ban hành theo thẩm quyền 19 thông tư, tạo lập hành lang pháp lý đồng bộ triển khai Luật BVMT năm 2020, giải quyết hài hòa giữa phát triển kinh tế, bảo vệ, cải thiện chất lượng môi trường, cân bằng sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; thiết lập hành lang pháp lý cho kinh tế tuần hoàn, thể chế hóa các cam kết của Việt Nam, huy động sự tham gia của các bên trong ứng phó với BĐKH, chuyển đổi mô hình phát triển.

Bộ đã trình Chính phủ Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của các Nghị định liên quan đến hoạt động kinh doanh thuộc lĩnh vực TN&MT. Công bố cắt giảm, đơn giản hóa 40% TTHC, giảm thời gian thực hiện các TTHC từ 20 - 85 ngày đối với thủ tục hành chính trong lĩnh vực môi trường, đạt 87.14/100 điểm xếp thứ 6/17 Bộ, cơ quan ngang bộ; chỉ số đánh giá chuyển đổi số (DTI 2021) xếp thứ 7/17 bộ, cơ quan ngang bộ (tăng 8 bậc). Toàn Ngành đã thực hiện tái cấu trúc quy trình và thống nhất mô hình, cách thức triển khai kết nối, tích hợp, cung cấp dịch vụ công trực tuyến (DVCTT) sử dụng xác thực, chia sẻ dữ liệu từ CSDL quốc gia về dân cư đối với thủ tục trên Cổng Dịch vụ công quốc gia và Hệ thống thông tin giải quyết TTHC cấp tỉnh.

Bộ đã chủ trì, thúc đẩy đàm phán và đạt được cam kết hỗ trợ 15,5 tỷ USD từ các đối tác hỗ trợ cho chuyển đổi năng lượng năng lượng công bằng, khai thác tiềm năng lợi thế về tài nguyên gió, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển các ngành kinh tế dựa vào hệ sinh thái, giảm phát thải khí nhà kính. Giúp Việt Nam trở thành một hình mẫu phát triển, cắt giảm khí thải, tạo việc làm và động lực tăng trưởng mới, mang đến một tương lai sạch hơn, xanh hơn cho Việt Nam và cao hơn là bảo vệ sức khỏe, chất lượng sống và an toàn, thịnh vượng cho Nhân dân trước các tác động của môi trường và BĐKH.

Để đảm bảo quỹ đất cho thu hút đầu tư, phát triển, toàn Ngành đã tập trung triển khai Nghị quyết số 39/2021/QH15 về Quy hoạch SDĐ quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Kế hoạch SDĐ quốc gia 5 năm 2021 - 2025. Năm 2022, mặc dù Chính phủ đã thực hiện các giải pháp miễn giảm, giãn hoãn thu tiền thuê đất, tuy nhiên nguồn lực đất đai tiếp tục đóng góp quan trọng trong cơ cấu thu ngân sách quốc gia đạt 270,13 nghìn tỷ, chiếm 20,09% tổng thu nội địa.

Bộ đã tổng kết thi hành và sửa đổi Luật Tài nguyên nước, trình Thủ tướng Chính phủ quy hoạch tài nguyên nước quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và lưu vực sông Hồng - Thái Bình, sông Cửu Long. Bộ đã trình Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 88/NQ-CP ngày 22/7/2022 của Chính phủ về việc ban hành chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 10- NQ/TW và đề nghị xây dựng Luật Khoáng sản (sửa đổi).

Trình Thủ tướng Chính phủ Quy hoạch điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Bộ đã trình Chính phủ dự thảo Chiến lược khai thác bền vững tài nguyên, BVMT biển và hải đảo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Xây dựng Quy hoạch tổng thể khai thác sử dụng bền vững tài nguyên vùng bờ thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres thăm và làm việc tại Trung tâm KTTV Quốc gia

Mạng lưới trạm KTTV quốc gia từng bước được hiện đại với 1.814 trạm/điểm quan trắc, trong đó số lượng trạm KTTV được tự động từ 1 đến 8 yếu tố là 1.443 trạm, 10 radar thời tiết, 179 trạm quan trắc môi trường không khí và nước và 18 trạm định vị sét; mạng lưới trạm quan trắc TNMT biển hiện có là 4 trạm (trong đó có 1 trạm Trung tâm). Tổng Thư ký Liên hợp quốc đánh giá cao hệ thống cảnh báo sớm trong giảm thiểu rủi ro thiên tai của Việt Nam và sự hỗ trợ, kết nối về dự báo của Việt Nam trong khu vực.

Triển khai cam kết của Việt Nam về giảm phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050, chủ động hội nhập với “luật chơi” mới về thương mại, đầu tư toàn cầu đã được xác lập kể từ sau Hội nghị COP26, Bộ đã thúc đẩy tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng xanh, bền vững, xây dựng quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn, ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính, phê duyệt Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến năm 2050; xây dựng Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả Hội nghị COP26 về BĐKH; Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030; hệ thống giám sát và đánh giá hoạt động thích ứng với BĐKH cấp quốc gia. Phối hợp với Bộ Tài chính tiếp tục hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án thành lập thị trường các-bon tại Việt Nam theo đúng quy định của Luật BVMT năm 2020.

Thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, cần tiếp tục đặt BVMT và ứng phó với BĐKH toàn cầu là vấn đề “toàn cầu cấp bách có liên quan đến vận mệnh loài người”, xác định “Đầu tư cho BVMT là đầu tư phát triển” và “BVMT là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội và nghĩa vụ của mọi công dân”.

Trong thời gian tới, cần tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện, tổng kết, và ban hành các nghị quyết mới của Đảng, của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Trung ương về quản lý tài nguyên, BVMT, ứng phó BĐKH theo hướng quản lý, bảo vệ, tái tạo và sử dụng hợp lý, có hiệu quả tài nguyên quốc gia; kết hợp chặt chẽ giữa kiểm soát, ngăn ngừa, khắc phục ô nhiễm với khôi phục và BVMT sinh thái. Coi trọng nghiên cứu, dự báo và thực hiện các giải pháp ứng phó với quá trình BĐKH và thảm họa thiên nhiên.

Việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững của Liên hợp quốc và các cam kết trong Thỏa thuận Paris về BĐKH, đặc biệt là các cam kết về mục tiêu phát thải ròng bằng “0”, chuyển đổi năng lượng từ than sang năng lượng sạch, tái tạo, và thực hiện Quan hệ đối tác tác chuyển đổi năng lượng công bằng đòi hỏi Việt Nam phải có nhiều nỗ lực hơn nữa trong công tác hợp tác quốc tế.

Bối cảnh tình hình mới, đặt ra yêu cầu phải chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN, Liên hợp quốc, APEC, hợp tác tiểu vùng Mê Công; chú trọng gắn kết, lồng ghép khéo léo và hài hòa lợi ích quốc gia với lợi ích của khu vực và toàn cầu. Theo đó, các cơ chế hợp tác về TN&MT tập trung vào quản lý tài nguyên nước bền vững; ứng phó với tình trạng khan hiếm nước, hạn hán, hợp tác xuyên biên giới và cải thiện hệ thống cảnh báo sớm; cùng chia sẻ và khai thác dữ liệu khí tượng thủy văn để cùng thích ứng và giảm nhẹ các hiện tượng cực đoan thời tiết, giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ, chuyển đổi năng lượng công bằng sẽ trở thành những ưu tiên hàng đầu.

PGS.TS. NGUYỄN ĐÌNH THỌ

Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường

ThS. TRƯƠNG THUẬN YẾN

Trường Đại học Hà Tĩnh